Is Iẕlak a Subject of Articulation?

Yıl 2015, Cilt: 19 Sayı: 2, 171 - 205, 15.12.2015

Nazife İnce

Öz

In this assay I have studied the structure of iẕlak which took place in disciplines that interested in Arabic phonetics in some way. The structure of iẕlak, in many field related to phonetics, has been used to express one of the conditions made by the organs during the process of producing speak sounds. But this structure didn’t mentioned in the earliest sources and in some of the latests. On the other hand we have noticed that the explanations of iẕlak term in the earliest works and the latest works of tacwid were different, and also that the new explanation was getting widely accepted. To follow this structure, which it’s all definitions were connected with its root meaning, we reviewed classical dictionaries, works concerned with Arabic language, tacwid works and other sources. The study has pointed out that although iẕlak is an affecting characteristic which influences the sound interactions, it is basically not an articulation subject.

Anahtar Kelimeler

Iẕlak, Ismat, Sıfat, Articulation, Tacwid

İzlak Bir Artikülasyon Konusu Mudur?

Öz

Bu çalışmada Arap dili fonetiğini bir şekilde konu edinen disiplinlerde yer alan izlak kavramını inceledik. İzlak kavramı ilgili disiplinlerin büyük çoğunluğunda harflerin sıfatları bahsinde ses üretimi sırasında ses organlarının aldığı çeşitli keyfiyetlerden birini ifade etmek üzere kullanılmıştır ve literatüre bu anlamıyla geçmiştir. Ne var ki izlak’ın, ilk dil kaynakları ile müteakip dönemlerin bazı kaynaklarında, konuşma sesi nitelikleri arasında yer almadığı görülmüştür. Diğer taraftan izlak terimini kullanan ilk çalışmaların açıklamaları ile bilhassa yakın dönem tecvit çalışmalarındaki açıklamaların birbirinden farklı olduğu ve sonuncusunun hızla kabul gördüğü müşahede edilmiştir. Bütün tanımlarında kök anlamıyla irtibatlandırılan bu niteliğin izini sürmek üzere müracaat ettiğimiz klasik sözlükler, Arap dilini konu dinen muhtelif çalışmalar, tecvit çalışmaları ve konuya ışık tutacak diğer çalışmalar; izlak’ın ses etkileşimlerine etkisi olan bir hususiyet olmakla birlikte özünde bir artikülasyon konusu olmadığını göstermiştir.   

 

Anahtar Kelimeler

İzlak, İsmat, Sıfat, Artikülasyon, Tecvit

Kaynakça

• Abdulğaffar Hilal, el-Arabiyye: Hasâisuha ve Simâtuha, Kahire: Mektebetu Vehbe, 2004.
• Abdulhamid, Suad, Teysîru’r-Rahmân fî Tecvîdi’l-Kur’ân, Şubra’l-Hayma: Dâru’t-Takva, 2009.
• Abdulkerim Efendi, Dîbâce-i Mîzânu’l-Hurûf, Mercanada: Hulusi Efendi Matbaası, thz.
• Acmî, Abdulfettah, Hidâyetu’l-Kârî İlâ Tecvîdi Kelâmi’l-Bârî, Mektebetu Taybe, thz.
• Aksan, Doğan, Her Yönüyle Dil, Ankara: TDK, 2000.
• Alem, Yahya Mir, “İshâmâtu Ulemâi’t-Ta’miye fî’l-Lisâniyyâti’l-Arabiyye”, Kuveyt: Divanu’l-Arab Dergisi, 2007.
• Alem, Yahya Mir, el-Mu’cemu’l-Arabiyy: Dirasetun İhsaiyye li Deverani’l-Huruf fi’l-Cuzûri’l-Arabiyye, Dimaşk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1983.
• el-Antakî, Muhammed, el-Muhit fî Asvati’l-Arabiyye ve Nahviha ve Sarfiha, Beyrut: Daru’ş-Şarki’l-Arabî, thz
• Bergsträsser, G., et-Tatavvuru’n-Nahvî, çev. Ramazan Abduttevvab, Mektebetu’l-Hancî, Kahire:1997.
• el-Cevheri, es-Sıhah, thk. Ahmed Abdulğafur Attar, Beyrut: Daru’l-İlm Li’l-Melayin, 1990.
• Ebu Ali el-Fârisî, Kitâbu’l-Îzâh, thk. Kâzım Bahr el-Murcân, Beyrut: Âlemu’l-Kutub, 1996.
• Ebu Ali el-Fârisî, Kitâbu’t-Tekmile, thk. Kâzım Bahr el-Murcân, Beyrut: Âlemu’l-Kutub, 1999.
• Ebu Ali el-Fârisî, et-Ta’lîka Alâ Kitâbi Sîbeveyh, thk. Avaz b. Hamed, Matba’atu’l-Emâne, Kahire: 1990.
• Ebu Amr ed-Dânî, et-Tahdîd, thk. Ğanim Kaddurî el-Hamed, Amman: Dâru Ammâr, 2000.
• Enis, İbrahim, el-Esvâtu’l-Luğaviyye, Kahire: Mektebetu’l-Anglo, 2007.
• el-Ezherî, Tehzîbu’l-Luğa, thk. Abdusselam Harun, ed-Dâru’l-Mısrıyye Li’t-Telif ve’t-Terceme, 1967.
• el-Fârâbî, Divanu’l-Edeb, thk. Ahmed Muhtar Ömer, Kahire: Mecmau’l-Luğati’l-Arabiyye, ts.
• el-Fîrûzâbâdî; el-Kâmûsu’l-Muhît, thk. M. Naim el-Arkasusi editörlüğünde Muessesetu’r-Risale tahkik bürosu, Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 2005.
• el-Halîl b. Ahmed, el-Ayn, thk. Abdulhamid el-Hindâvî, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2002.
• el-Hamed, Ğanim Kaddurî, Şerhu’l-Mukaddimeti’l-Cezeriyye, Cidde: Ma’hedu’l-İmâmi’ş-Şâtıbiy, 2008.
• İbn el-Cezerî, en-Neşr fî’l-Kırââti’l-Aşr, thk. Ali Muhammed ed-Dabbâ’, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, thz.
• İbn el-Cezerî, et-Temhîd, thk. Ğanim Kaddurî el-Hamed, Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 2001.
• İbn Cinnî, Muhtâru Tezkirati Ebi Ali, thk. Hüseyn Bu Abbas, Riyad: Merkezu’l-Meliki Faysal Li’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 2010.
• İbn Cinnî, Sirru Sınâati’l-İrâb, thk. Hasan Hindâvî, Dimaşk: Dâru’l-Kalem, 1993.
• İbn Dureyd, el-Cemhera, thk. Remzi el-Balebeki, Beyrut: Daru’l-İlm Li’l-Melayin, 1987.
• İbnu’l-Enbârî, Esrâru’l-Arabiyye, thk. Berekat Yusuf, Beyrut: Dâru’l-Erkam, 1999.
• İbn Fâris, Mucemu Mekayisi’l-Luğa, thk. Abdusselam Harun, Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbnu’l-Hâcib, el-Kâfiye fî İlmi’n-Nahv , thk. Salih Abdulazîm eş-Şâir, Kahire: Mektebetu’l-Edeb, 2010.
• İbn Keysân, el-Muvaffakî fi’n-Nahv, thk. Abdulhuseyn el-Fitlî & Hâşim Taha, Bağdat, Mecelletu’l-Mevrid, 1975, IV, sayı II.
• İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, thk. Abdullah Ali el-Kebîr v.dğr., Kahire: Dâru’l-Maarif, thz.
• İbn Sellâm, el-Ğaribu’l-Musannef, thk. M. el-Muhtar el-Abidi, Daru Sahnun li’n-Neşri ve’t-Tevzi, 1996.
• İbn Sîde, el-Muhkem, thk. Abdulhamid Hindavi, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn Yaîş, Şerhu’l-Mufassal, Mısır: İdâretu’t-Tıbâati’l-Münîriyye, thz.
• Karakılıç, Celaleddin, Tecvid İlmi, Ankara: 1977.
• el-Kurtubî, el-Muvazzıh fî’t-Tecvîd, thk. Ğanim Kaddurî el-Hamed, Amman: Dâru Ammâr, 2000.
• M. İsâm Muflih, el-Vâzıh fî Ahkâmi’t-Tecvîd, Ürdün: Dâru’n-Nefâis, thz.
• Mekkî b. Ebi Tâlib, er-Ri’âye, ed. Cemal Muhammed Şeref & Abdullah Ulvân, Tanta: Dâru’s-Sahâbe li’t-Turâs, 2002.
• en-Nahhâs, et-Tüffâha fi’n-Nahv, thk. Kurkîs Avvâd, Bağdat: Matbaatu’l-Ânî, 1965.
• Nasr, M. Mekkî, Nihâyetu’l-Kavli’l-Müfîd fî İlmi’t-Tecvîd, Mektebetu’s-Safa, 1999.
• Saçaklızade, Mehmet Efendi, Cuhdu’l-Mukill, thk. Salim Kaddurî el-Hamed, Amman: Dâru Ammâr, 2008.
• es-Sâhib b. Abbâd, el-Muhît fi’l-Luğa, thk. M. Hasan Êl-Yasin, Alemu’l-Kutub, thz.
• es-Salih, Subhi, Dirâsât fî Fıkhi’l-Luğa, Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2009.
• Seyf, Salih Salah, el-İkdu’l-Mufîd fî İlmi’t-Tecvîd, Amman: el-Mektebetu’l-İslâmiyye, 1987.
• Sîbeveyh, el-Kitâb, thk. Abdusselam Harun, Kahire: Mektebetu’l-Hancı, 1982.
• es-Sîrâfî, Şerhu Kitâbi Sîbeveyh, thk. Ahmed Hasan Mehdelî & Ali Seyyid Ali, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2008.
• es-Suyûtî, Hem’u’l-Hevâmi’, thk. Abdulâl Sâlim Mekram, Kuveyt: Dâru’l-Buhûsi’l-İlmiyye, ts.
• es-Suyûtî, el-Muzhir fî Ulûmi’l-Luğa, thk. M. Ahmed Câdulmevla & M. Ebu’l-Fadl İbrâhîm & Ali M. El-Becâvî, Kahire: Dâru’t-Turâs, thz.
• Şeref, Cemal Muhammed, Hedyu’l-Mecîd fî Şerhi Kasîdetey el-Hâkânî ve’s-Sehâvî, Tanta: Dâru’s-Sahâbe, thz.
• Talat, Eşref M., İlâmu’s-Sâdeti’n-Nücebâ, Kahire: Mektebetu’s-Sunne, 1988.
• Üçok, Necip, Genel Fonetik, İstanbul: AÜ Dil ve Tarih-Coğrafya Fak. Yay., 1951.
• Vafi, Ali Abulvahid, Fıkhu’l-Luğa, Cize: Nahdatu Mısr, 2004.
• ez-Zeccâcî, el-Îzâh fi İleli’n-Nahv, thk. Mazin el-Mübârek, Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1979.
• ez-Zübeydî, Kitâbu’l-Vâzıh, thk. Abdulkerim Halîfe, Amman: Dâru Celîsi’s-Zamân, 2010.