Hanefi Mezhebinde Hilaf Literatürü

Yıl 2015, Cilt: 19 Sayı: 2, 111 - 146, 15.12.2015

Halis Demir

https://doi.org/10.18505/cuifd.57731

Cited By: 4

Öz

Fıkıh eserlerinin tedviniyle birlikte, fıkıhçılar arasındaki ictihat farklılıkları alaka konusu olmuştur. Mezheplerin teşekkülünden sonra ise mezhebi savunma veya taassub sebebiyle ictihat farklılıklarıyla ilgili eserler artmıştır. Bu konuda yazılan kitaplar genellikle “ihtilâf, mesâil, mesâilü’l-hilâf, muhtelef, tâ’lik, tâ’lika, tarîka, nüket”  gibi kelimelerle isimlendirilmiştir. İctihat farklılıklarını ele alan ilm-i hilâf fıkhın çokca eser yazılan alanlarındandır. Bu konudaki bazı eserlerde fıkhın bütün alanlarında ve müctehidlerin çoğunluğu arasındaki ihtilâflar ele alınırken bazı eserlerde sınırlı sayıda müçtehide ve konuya yer ayrılmıştır. Bir kısım eserlerde sadece görüşleri aktarırken bazı müellifler ise diğer mezhebin görüşlerini delilleriyle verir, müellif umumiyetle mensubu olduğu mezhEbîn görü­şünü savunur.Bu çalışmamızda hilâf ilminin tarifi, önemi, mahiyeti, benzeri ilim­lerle irtibatı ve konuyla ilgili literatür hakkında bilgi verilmiştir. Amacı­mız  genel olarak hilâf  alanında kaleme alınmış Hanefî fıkıh eserlerinin literatürünü çıkarmak ve ulaşabildiklerimizin tanıtımını yapmaktır.

Anahtar Kelimeler

Hilâf, İhtilâf, Mezhep, İctihat, Taassup

Antonio Literature in Denomination of Hanafi

Öz

With the assembly of works of Canon Law,  it took center stage the difference of opinion between the teachers of Canon Law. There was an increase in works about defence of denomination or difference of opinion because of fanaticism that occured after formation of denomınation. The books which were wrote about this subject were named as  ‘ihtilâf (dispute), mesâil, mesâil al-hilâf, muftelef, tâ’lik, tâ’lika, tarîka, nuket’. Knowledge of Antonio that is about difference of opinion is the most written area in Canon Law. Some of works in this subject evaluated disputes in all areas in Canon Law and between the most of wises of Islam, some of works include limited wise of Islam and subject. Certain parts of works cite only opinions, some of them make opinions public with evidence, uphold the member of the denomination’s opinions with generality of author. There is an information about Knowledge of Antonio’s description, importance, nature, connection with similar knowledges and literature in this subject. Our aim is (generally) ingender the literature of Hanafi Works of Canon Law about which Knowledge of Antonio was written and describe the ones we reached. 

Anahtar Kelimeler

Antonio, Dispute, Denomination, Opinion, Fanatilicism

Kaynakça

• A. Celil İsa, Mala Yecuzu Fihi’l- Hilaf, Kahire by ve bty
• Abdulhalim Muntasır vdğr., el-Mu’cemu’l-vasit, Mısır 1973. 2. baskı
• Abdullatif b. Muhammed, Esmau’l-Kütüb el-Mütemmimü li Keşfi’z-zunun, (tahkik, Muhammed Tanci), Mısır, bty.
• Akdemir Halil, Kur’an-ı Kerim’e Göre İhtilaf Nedenleri, Alanları, Boyutları, Çözüm Yolları, Kitabi Yayınevi, İstanbul 2010.
• Akgündüz Ahmet, “Debûsî”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1998, IX, ss. 66-67.
• Akgündüz Ahmet, “Gaznevî”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1998, XIII, ss. 486-487.
• Aruçi Muhammed, “Rüstüfeğnî” , DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1998, XXXV, 296-297.
• Aslantürk Hümeyra Aslantürk, “Nesefî, Necmeddin”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, 1998, XXXII, ss. 571-573.
• Bağdadi, İsmail Paşa b. Muhammed Emin, Hediyyetü’l-Arifin Esmau’l-Müellifin ve’l-Müslimin, Matbaatü’l-behiyye, İstanbul 1951.
• Bağdadi, İsmail Paşa b. Muhammed Emin, İzahi’l-meknun fi’z-zeyli ala keşfi’z-zunun,Dar-u ihya’i’t-turasi’l-arabi, Beyrut ts.
• Başoğlu Tuncay, “Saymerî, Hüseyin b. Ali”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, 1998, XXXVI, ss. 215-216.
• Bedir Murteza, “Nesefî, Ebü’l-Berekât” DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, 1998, XXXII, ss. 567-568.
• Bilgin, Azmi Bilgin, Nazmü’l-hilâfiyyât Tercümesi [Giriş- Dil Özellikleri-Metin-İndeks], Ankara 1996.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu, Bilmen Yayınevi, İstanbul ts.
• Cürcani, Seyyid Şerif Ali b. Muhammed (816/1413), Tarifat, Darul-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut 2000.
• Ebû Yûsuf, Yakub b. İbrahim (182/789), İhtilâf-ü Ebî Hanîfe ve İbn Ebî Leylâ, (nşr. Ebü'l-Vefâ el-Efgânî), Matbaatu’l-vefa, Kahire 1357/1938.
• Debûsî Ebû Zeyd Ömer b. İsa, Te’sisiü’n-Nazar (tahkik, Mustafa Muhammed el-Kabbani), Daru Zeydun, Beyrut bty.
• Erdoğan Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimler Sözlüğü, Ragbet Yayınları, İstanbul 2005.
• Gazzali, Muhammed b. Muhammed (505/1111), İhya-u ulumiddin, (tahkik, İbrahim Seyyid), Kahire, Daru’l-hadis, 1994.
• Gazzali, Muhammed b. Muhammed(505/1111), el-Müstasfâ, (tahkik, Muhammed Abdusselam eş-Şafii), Daru’l-kütübil’l-ilmiyye, Beyrut hicri1413.
• Güngör Mevlüt, “Cessas”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1998, VII, ss. 427-428.
• http://www.tarihbilinci.com/forum/tarih-kitap-tanitimlari/14156-el-Manzumetun-nesefiyye
• İbn Haldun, Yahya b. Muhammed (780/1378), Mukaddime (nşr. Ali Abdulvahid Vafi el-Fecale), Dar-u Nehdati Mısır Li’t-tıbaaa ve’n-neşr, Kahire bty., 3. baskı.
• İbn Hallikan, Ahmed b. Muhmed b. Ebi Bekir (681/1282), Vefeyatü’l-ayan, (tahkik, İhsan Abbas), Daru Sader, Beyrut bty.
• İbn Münzir, Muhammed b. Mükerrem (711/1311), Lisanu’l-arab, Beyrut bty.
• İbn Nedim, Muhammed b. İshak, Fihrist, (tahkik Rıza Teceddüd), byy., bty.
• İltaş Davut, “Tahâvi”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1998, XXXIX, 385-388.
• İltaş Davut, “Üsmendî”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1998, XLII, 388.
• İzmirli İsmail Hakkı, İlm-i Hilâf, Dersaadet 1330.
• Kallek Cengiz, “Hasîrî, Mahmûd b. Ahmed”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1998, XVI, ss. 383.
• Kallek Cengiz, “Kudûrî”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, 1998, XXVI, ss.321-322.
• Kannuci, Muhammed Sıddık b. Hasan, Mevsuatü’l-Mustalahatü Ebcede el-Ulum, Mektebetü Lübnan, Beyrut 2001.
• Karaman Hayrettin, İslam Hukuk Tarihi, İz Yayıncılık, İstanbul 2011.
• Katip Çelebi, Mustafa b. Abdullah Hacı Halife, Keşfu’z-Zunun, Daru İhya-i’t-turasi’l-arabi, Beyrut ts.
• Kehhale, Ömer Rıza, Mu’cemu’l-müellifin, Müessesetü’r-Risale, Beyrut 1993.
• Kılıç Muharrem, “Tarsûsî, Necmeddin” DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1998, XL, ss. 114-115.
• Koca, Ferhat, Ebû Zeyd ed-Debûsî, Mukayeseli İslam Hukuk Düşüncesinin Temellendirilmesi, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2009.
• Kuduri, Ahmed b. Muhammed( 428/1037), et-Tecrid el-Mevsuatü’l fıkhiyyetü’l-mukarene, (tahkik,Muhammed Ahmed Sirac, Ali Cuma), Daru’s-Selam, Kahire 2004
• Kureşi, Abdulkadir b. Muhammed (775/1373), el- Cevahiri’l-mudiyye fi Tabakati’l- Hanefiyye, (tahkik, Abdulfettah Muhammed el-Hulv), Hicr, Riyad 1993.
• Kutluboğa, Kasım b.Kutluboğa (879/1474),Tacu’t-teracim, (tahkik, M. H. Ramazan Yusuf), Daru’-Kalem, Dımeşk 1996.
• Leknevi, Muhammed Abdulhay (1304/), el-Fevaidü’l-Behiyye fi Teracimi’l-Hanefiyye, Daru’l-Erkam, Beyrut 1998.
• Öğüt Salim, “Ebû Yusuf”, DİA, İstanbul 1998, X, ss. 260-265.
• Ömer Süleyman Asker, Mesailü’l- fıkhi’l-mukarin, Macid Ebu Rahiyaye, Muhammed Osman Şebir, Abdunnasir Ebulbased, Darvin- Nefis, Ürdün 1997.
• Özcan Tahsin, “Nâsîhi”, DİA, İstanbul 1998, XXXII, s. 394-397.
• Özel Ahmet, Hanefi Fıkıh Alimleri, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara 2013.
• Özel, Ahmet, “Amîdî Rukneddin”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1998, III, ss. 56-57.
• Özel, Ahmet, “Sadrüşşehîd”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1998, XXXV, ss. 427-431.
• Özel, Ahmet, Hanefi Fıkıh Alimleri, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara 2013.
• Özen Şükrü, “Hilaf” DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1998, XVII, ss. 527-538.
• Özen Şükrü, “Mâturîdî”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1998, XXVIII, ss. 146-151.
• Özervarlı M. Said, “el-Emâlî”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1998, XI, ss. 73-75.
• Râgıb el-İsfahâni, el-Müfredât, ”Cdl”maddesi, Daru’l-kütübü’l-İlmiyye, Beyrut.
• Saçaklızâde, Mehmed Efendi, Tertibu’l-ulum (nşr. Muhammed b. İsmail es-Seyyid Ahmed), Beyrut 1408.
• Sarı Mevlüt, Mevarit Arapça Türkçe Sözlük, Bahar yayınları, İstanbul 1982.
• Saymeri Hüseyin b. Ali (436/1045), Mesaili’l hilâf fî usûli’l-fıkh (nşr Abdülvahid Cehdani), Universite de Provence-Aix-Marsille1991.
• Sinanoğlu Mustafa, “Nesefî, Burhânuddin”, DİA, İstanbul 1998, XXXII, s.565-367.
• Siracuddin, Ömer b. İshak b. Ahmed el-Gaznevi(773/1372). Zübdetü’l-ahkâm fi’htilâfi‘l-mezâhibi‘l-eimmeti’l-erbaati’l-alâm.http://www.al-eman.com
• Taşköprizade, Ahmed b. Muslhiddin Mustafa (968/1561), Miftahu’s-saade ve misbahu’s- siyade fi mevzuati’l-ulum, Daru’l-kitabi’l-ilmiyye, Beyrut 1985.
• Tehanevi, Muhammed Ali b. Ali, Keşşaf-ı Istılahat-ı Funun, Mektebet-i Lübnan, Beyrut 1997.
• Ünsal Ahmet, A.Ü Uzaktan Eğitim Yayınları, Ankara, 2009.
• Ünver Numan Ünver, Kuduri’nin et-Tecrid’inde Hanefiler İle Şafiilerin Nasslarla İlgili İhtilafları (Kitabu’n-Nikah Özelinde), İslam Hukuk Araştırmaları Dergisi, sayı:25, yıl:2015, ss.181-203.
• Üsmendi, Muhamme d b. Abdulhamid (553/), Tarikatu’l-hilaf beyne’l-Eslaf, tahkik, Ali Muhammed Muavviz- Adil Ahmed Abdulmevcud, Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut 1992.
• Vecihi Mahmud, İhtilafü’l- Fukaha esbabuhu ve Mevhüfuna minh, Darül-heda, bty.,
• Yavuz Yusuf Şevki, “Taşköprizâde Ahmed Efendi” DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 1998, XL, ss. 151-152.
• YavuzYusuf Şevki, “Cedel”, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, 1998 VII, ss. 208-209.
• Yazır, Muhammed Hamdi, Alfabetik İslam Hukuku Ve Fıkıh Istılahları Kamusu, tah. Sıtkı Gülle, Eser Neşriyat, İstanbul 1997.
• Zehebi, Muahmmed b. Ahmed, Siyer-iAlami’n-nubela',(nşr. Hassan Abdulmennan), Beytu’l-efkari’d-devliyye, Lübnan 2004.
• Zirikli, Hayreddin, el-İlam kamus-ı Teracim, Daru’l-ilmi’l-Melayin, 15. baskı, Beyrut 2002.