A Comparative View at the Definition of Natural Species in Romanian and Turkish General Dictionaries: The Example of “Sea”

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 11, 1 - 19, 25.10.2025

Berrin Özcan

Öz

In terms of lexicography, defining a natural category requires determining the meanings of a word, establishing its boundaries (deciphering), and distinguishing it from other closely related natural categories (encoding). The aim of this study is to evaluate the definitions of the natural category “sea” in Romanian and Turkish words using semantic methods and criteria, classify the core and sub-meanings of the lexical unit “sea,” compare the definitions, sub-meanings, and examples in both languages, and identify the differences and similarities in general monolingual Turkish and Romanian dictionaries. At the end of the study, a definition proposal for a general monolingual Turkish dictionary is presented.
In this context, for the Turkish dictionary, Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük (the Turkish Language Association Current Turkish Dictionary), Dil Derneği Türkçe Sözlük (the Turkish Language Association Turkish Dictionary), Kubbealtı Lugatı (the Kubbealtı Dictionary), Ötüken Türkçe Sözlük (the Ötüken Turkish Dictionary); for the Romanian dictionary, the following dictionaries were selected: Dicționarul explicativ al limbii române (Annotated Dictionary of Romanian-DexOnline), Dicționarul etimologic român (Etymologi-cal Dictionary of Romanian) and Dicționarul limbii romîne literare contemporane (Contemporary Literary Romanian Language Dictionary).
It has been observed that in the determined dictionaries, differences have been adopted in including technical features of the lexeme such as word category, etymology, inflected form, and examples. Whereas there are similarities in the basic definition, some dictionaries are insufficient in determining the boundaries or distinguishing it from other lexemes with similar meanings. It has been determined that in both language dictionaries, the metaphorical meanings of the word “sea” are generally included and that there have been parallels in these figurative meanings. In the conclusion of the study, a lexeme model that has been deemed appropriate to be included in Güncel Türkçe Sözlük was created.

Anahtar Kelimeler

Key Words: Dictionary , Lexicology , Semantics , Roma-nian , Definition Of Natural Species , Sea , Mare

Etik Beyan

This article does not require ethics committee approval. Research and publication ethics have been adhered to.

Destekleyen Kurum

The research was not supported by any institution or organization.

ROMENCE VE TÜRKÇE GENEL SÖZLÜKLERDE DOĞAL TÜRLERİN TANIMINA KARŞILAŞTIRMALI BİR BAKIŞ: "DENİZ" ÖRNEĞİ

Öz

Sözlükbilimi açısından doğal bir türün tanımı, sözcüğün sınırlarının belirlenmesi ve diğer yakın doğal türlerle ayrımının yapılmasıyla oluşturulur. Bu çalışmada doğal bir tür olan “deniz” sözcüğünün Romence ve Türkçe sözcüklerdeki tanımlarını anlambilimsel yöntem ve ölçütlere göre değerlendirilmiş, “deniz” sözlükbiriminin temel ve alt anlamlarını sınıflandırılmış, her iki dildeki tanımlar, alt anlamlar ve örnekleri karşılaştırılmış, Türkçe ve Romence genel sözlüklerdeki farklılıklar ve benzerlikler ortaya çıkarılmış, çalışmanın sonunda genel tek dilli Türkçe sözlük için bir tanım önerisinde bulunulmuştur.
Bu kapsamda, Türkçe için Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük, Dil Derneği Türkçe Sözlük, Kubbealtı Lugatı, Ötüken Türkçe Sözlük; Romence için Dicționarul explicativ al limbii române (Romencenin Açıklamalı Sözlüğü-DexOnline), Dicționarul etimologic român (Romencenin Etimolojik Sözlüğü) ve Dicționarul limbii romîne literare contemporane (Çağdaş Edebi Romen Dili Sözlüğü) sözlükleri seçilmiştir.
Belirlenen sözlüklerde sözlükbirimin türü, köken bilgisi, çekimli biçimi, örneklendirme gibi teknik özelliklerine yer vermede farklılıklar benimsendiği, temel tanımda ortaklık olduğu ancak, sınır belirlemede ya da diğer yakın anlamlı sözlükbirimlerle ayrımını vermede bazı sözlüklerin yeterli olmadığı tespit edilmiştir. Her iki dil sözlüklerinde de “deniz” sözcüğünün mecaz anlamları-na genellikle yer verildiği, ayrıca Romencede “deniz” ve “büyük” anlamı aynı sözcükle (Rom. mare) karşı-lanmasına rağmen mecaz anlamlarda paralellik olduğu belirlenmiştir. Yan ve terim anlamının Türkçe sözlük-lerde daha zengin olduğu görülmüştür. Çalışmanın sonuç bölümünde Güncel Türkçe Sözlük’te yer alması uygun görülen bir sözlükbirim modeli oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sözlük , Sözlükbilim , Sözcükbilim , Anlambilim , Romen-ce , Türkçe , Doğal Türlerin Tanımı , Deniz

Etik Beyan

Bu makale için etik kurul izni alınmasına gerek yoktur. Araştırma ve yayın etiğine uygun hareket edilmiştir.

Destekleyen Kurum

Araştırma herhangi bir kurum veya kuruluş tarafından desteklenmemiştir.

Kaynakça

• Boz, Erdoğan (2009). “Sözlükbirimlerin Tanımlamasına Anlambilimsel Bir Bakış”, Turkish Studies, C. 4 (4), s. 172-183.
• Boz, Erdoğan (2020). Çevrimiçi Genel Sözlüklerde Tanım. Dilbilim Dergisi - Journal of Linguistics, 34, 1-14. https://doi.org/10.26650/jol.2020.001
• Fillmore, Charles J. (1982). Frame Semantics. In The Linguistic Society of Korea (Ed.), Linguistics in the Morning Calm (pp. 111–137). Seoul: Hanshin.
• Fillmore, Charles J. (1985). Frames and the Semantics of Understanding. Qu-aderni di Semantica, 6(2), 222–254.
• Fillmore, Charles J., & Atkins, B. T. S. (1992). Toward a Frame-Based Lexi-con: The Semantics of RISK and its Neighbors. In A. Lehrer & E. Kittay (Eds.), Frames, Fields, and Contrasts (pp. 75–102). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Gökter Gençer, Bilge (2018). Tek Dilli Genel Sözlüklerde Tanım, Yayımlan-mamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Heller, K. A. (1987). Einführung in die Pädagogische Psychologie. Göttingen: Hogrefe.
• Kaynak, Mehmet (2021). Ana Çizgileriyle Sözlük Bilimi ve Türk Sözlükçülüğü. Kafdağı, Cilt:6, Sayı:1, Haziran 2021, 79-101, DOI: 10.51469/kafdagi.755708. Manual on Codes International Codes (1995), Secretariat of the World Meteo-rological Organization, Geneva, Switzerland.
• Seche, Mircea (1966). Schiță De Istorie A Lexicografiei Romîne (De la origini pînă la 1880). Istoria Lingvisticii Romînești (V). Editura Științifică: Michigan Üniversitesi. 517-523.
• Tufiş, Dan Ioan (2006). Romanian Lexicography, Encyclopedia Of Language And Linguistics; 2nd edition, 2006, pp. 663-664 DOI:10.1016/B0-08-044854-2/05180-4
• Wiegand, H. E. (1998). Theorie und Praxis des lexikographischen Beschrei-bens. Niemeyer.
• İnternet Kaynakları
• https://sozluk.gov.tr (Erişim tarihi: 15 Şubat 2025)
• https://www.dildernegi.org.tr/TR,274/turkce-sozluk-ara-bul.html (Erişim tarihi: 15 Şubat 2025)
• https://lugatim.com/s/deniz (Erişim tarihi: 15 Şubat 2025)
• https://otukensozluk.com (Erişim tarihi: 15 Şubat 2025)
• Dicționarul explicativ al limbii române (ediția a II-a revăzută și adăugită), Academia Română, Institutul de Lingvistică, Editura Univers Enciclopedic Gold, 2009, https://dexonline.ro/definitie/mare/definitii (Erişim tarihi: 15 Şubat 2025)
• Dicționarul limbii romîne literare contemporane, Dimitrie Macrea, Emil Petro-vici (coordonatori), Al. Rosetti et al. (colectiv), Editura Academiei Republicii Po-pulare Române, 1955-1957, https://dexonline.ro/definitie-dlrlc/mare (Erişim tari-hi: 15 Şubat 2025)
• Dicționarul etimologic român, Alexandru Ciorănescu, Universidad de la La-guna, Tenerife, 1958-1966 https://dexonline.ro/definitie-der/mare (Erişim tarihi: 15 Şubat 2025)
• https://acad.ro/institutia/limba_romana_dictionar.html