Hayli Eglencedür Bu Rindâna: Arayıcızâde Ferdî Hüseyin and his Lugazs

Yıl 2013, Cilt: 11 Sayı: 11, 127 - 176, 01.12.2013

Müjgân Çakır

https://doi.org/10.15247/dev.184

Cited By: 1

Öz

In classical Turkish literature one of the lugaz poets is Arayıcızâde Ferdî Hüseyin. Lugaz is a writing style which is favoured by known poets like Ahmed Paşa, Nâbî, Nedîm, Şeyh Gâlib and also by the less known poets like Lâmiî, Âşık Ömer, Sünbülzâde Vehbî, Rahmî, Sücûdî, Vahyî, Zarîfî, Zamîrî, Fazlî, Sa‛dî, Râşid, Reşîd, Lebîb, Fennî, Emînî, Sâbit, Zîver, Sâmî, Enderunlu Vâsıf. Ferdî has a mesnevî named Şâpûr-nâme which is also known as Hikâye-i Erdeşîr ü Şâpûr and Sad-nâme and also he has bilâdiye, historical poems and lugazs. He is one of the leading poet in Turkish literature as many lugaz writer and we can read his lugazs in some mecmûas and in some manuscripts which also has his other works. In this article, the characterictics of these works will be examined and the lugazs will be arranged as a text with edition critics.

Anahtar Kelimeler

Lugaz, riddle, 17th century, Ferdî.

Hayli Eglencedür Bu Rindâna: Arayıcızâde Ferdî Hüseyin ve Lügazları

Öz

Klasik Türk Edebiyatında Lâmiî, Âşık Ömer, Sünbülzâde Vehbî, Rahmî, Sücûdî, Vahyî, Zarîfî, Zamîrî, Fazlî, Sa‛dî, Râşid, Reşîd, Lebîb, Fennî, Emînî, Sâbit, Zîver, Sâmî, Enderunlu Vâsıf gibi ikinci derece şairler yanında Ahmed Paşa, Nâbî, Nedîm, Şeyh Gâlib gibi şöhretlerin de iltifat ettiği bir kullanım olan lugaz şairlerinden biri de Arayıcızâde Ferdî Hüseyin’dir. Hikâye-i Erdeşîr ü Şâpûr ve Sad-nâme adlarıyla da bilinen Şâpûr-nâme isimli mesnevîsi yanında, bilâdiyesi, tarih şiirleri ve lugazları vardır. Edebiyatımızın en fazla lugaz yazan şairleri arasında sıralanabilecek Ferdî’nin bu lugazları kendi eserlerinin bulunduğu yazmalarda ve çeşitli mecmûalarda karşımıza çıkmaktadır. Bu makalede bu metinlerin özellikleri üzerinde durulacak ve lugazlar edisyon kritikli metin olarak sıralanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Lugaz, bilmece, 17. yüzyıl, Ferdî.

Kaynakça

• ARIKAN, Fatma Betül (2011), Ali Emirî Manzum 718 Numaralı Lugaz Mecmûasının (50a-90b) Çeviriyazımı ve İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• AVCIL, Şükran (2010), XIX. yy. Şairi Şeyh Hacı Abdullah Ferdî Efendi Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânının Tenkitli Metni, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Bağdatlı İsmail Paşa (1947), Keşfü’z-zünûn Zeyli, İstanbul: MEB Yayınları.
• Bursalı Mehmet Tahir (2000), Osmanlı Müellifleri I-II-III, Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• ÇAKIR, Müjgân (2010), “Bilinmeyen Bir Bilâdiye Metni: Esmâ-yı Bilâd-ı Mecdî”, TUBA, Walter Andrews Armağanı I, 34/1, 173-182.
• ÇAPAN, Pervin (2005), “18 yy. Tezkirelerinde Örneklenen Mu’ammâ ve Lugazlar”, Osmanlı Araştırmaları XXVI, Mehmed Çavuşoğlu’na Ar- mağan II, 205-22.
• ÇELEBİOĞLU, Âmil (1978), “Lugazlara Dair”, Türk Kültürü, Y. XVII, S. 193, 43-7.
• DEMİR, Salih (2012), Millet Kütüphanesi Ali Emirî Kitaplığı Manzum 719’daki Lugaz Mecmûası (vr. 1b-39a) İnceleme-Metin, Yüksek Lisans Tezi, İstan- bul: Marmara Üniversitesi.
• DEMİRKAZIK, H. İbrahim (2010), “Mustafa Fennî’nin (öl. 1745) Lugazlarının Özellikleri ve Divan’da Olmayan Yedi Lugazının Tenkitli Metni”, Di- van Edebiyatı Araştırmaları, 5, 35-80.
• DİLÇİN, Cem (2010), “Fuzulî’nin Nesib Bölümü ‘Lugaz’ Olan Bir Kasidesi”, Fuzulî’nin Şiiri Üzerine İncelemeler, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 335-41.
• DURMUŞ, İsmail -Mustafa UZUN (2003) , “Lugaz”, DİA, 27, 221-23.
• EGÜZ, Esra (2010), “Priştineli Begzâde Nûrî Divanı ve Divan’daki Şifreli Yazılar”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 27, 297-311.
• ERCAN, Özlem (2007), “Arayıcızâde Ferdî ve Eserleri Hikâye-i Erdeşîr ü Şâpûr ve Esmâ-yı Büldân”, Uludağ Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y. 8, S. 12, 71-93.
• ERCAN, Özlem (2008), Hikâye-i Erdeşîr ü Şâpûr, Bursa: Gaye Kitabevi.
• ERTAÇ, Mehmet Bülent (2004), Ferdî Divanı, İnceleme-Metin, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.
• İsmail Beliğ (1999), Nuhbetü’l-âsâr li Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr, Haz. Abdülkerim Abdülkadiroğlu, Ankara: AKM Yayınları.
• KARABULUT, Ali Rıza (t.y.), Mu’cemü’l-mahtûtât el-mevcûda fî mektebât İstan- bul ve Anadolu=İstanbul ve Anadolu Kütüphanelerinde Mevcut El Yazması Eserler Ansiklopedisi, 2 C.
• KARACASU, Barış (2008), “Esmâ-yı Bilâd-ı Ferdî: Kurnaz Yayımına Katkı”, TUBA, Şinasi Tekin Armağanı III, 32/1, 257-73.
• KİP, Nevres (2011), Millet Kütüphanesi Ali Emirî Kitaplığı Manzum 719 Numaralı Lugaz Mecmûasının (80b-121b) Çeviriyazımı ve İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• KURNAZ, Cemâl (1995), “Arayıcızâde Hüseyin Ferdî ve Derviş Ömer Efendi’nin Bilâdiyeleri”, TUBA, Abdülbaki Gölpınarlı Hatıra Sayısı I, 15,299-310.
• Külliyât-ı Ferdî, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan Böl., nu. 1980.
• LAÇİN, Hava (2011), Millet Kütüphanesi Ali Emirî Kitaplığı Manzum 719 Numaralı Lugaz Mecmûasının (39b-80a) Çeviriyazımı ve İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Mecmûa, İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Kütüphanesi, TY 3286.
• Mecmûa, İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Kütüphanesi, TY 3904.
• Mecmûa, İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Kütüphanesi, TY 391.
• Mecmûa, Millet Kütüphanesi, Ali Emirî, Manzum 774.
• Mecmûa, Millet Kütüphanesi, Ali Emirî, Manzum 567.
• Mecmûa, Millet Kütüphanesi, Ali Emirî, Manzum 718.
• Mecmûa, Millet Kütüphanesi, Ali Emirî, Manzum 719.
• Mecmûa, Millet Kütüphanesi, Ali Emirî, Manzum 774.
• Mecmûa, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi Böl. nu. 3512.
• Mecmûa, Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi Böl. nu. 3512.
• Mecmûa, Süleymaniye Kütüphanesi, Hamidiye Böl. nu. 1047.
• Mehmed Sirâceddin (1325), Mecmû’a-i Şu’arâ, İstanbul.
• Mehmed Süreyya (1997), Sicill-i Osmanî yahut Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye IV/I, Hazl. Mustafa Keskin vd., İstanbul: Sebil Yayınevi.
• Mustafa Safâyî Efendi (2005), Tezkire-i Safâyî, Haz. Pervin Çapan, Ankara: AKM Yayınları.
• ÖZTOPRAK, Nihat (2007), “Himmetzâde Abdî’nin Dîvân-ı Lugazı”, Essasy in Memory of Hazel E. Heughan, 145-79.
• SÂDÂVÎ, Salih (1987), Osman-zâde Tâ’ib Ahmed Hayatı, Eseri ve Edebî Kişiliği, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi.
• Sâlim Efendi (2005), Tezkiretü’ş-şu’arâ, Haz. Adnan İnce, Ankara: AKM Yayınları.
• SARI, Mehmet (2012), “Çizmecizâde Osman Râşid ve Lügaz Manzûmesi”, Özden Söze Sözden Göze Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, Afyonkarahisar: Kocatepe Akademi Yayınları., 251-62.
• Şeyhî Mehmed Efendi (1989), Vekayiü’l-Fudalâ II-III, Haz. Abdülkadir Özcan, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• TOPRAK, M. Faruk (2001), “Klasik Arap Şiirinde Luğaz”, Nüsha, Y. 1, S. 3, 97-110.
• TUMAN, Mehmet Nâil (2001), Tuhfe-i Nâilî, Hazl. Cemâl Kurnaz-Mustafa
• Tatcı, C. II, Ankara: Bizim Büro Yayınları.