Comparison of Scenes With Nevfel in Nizami’s and Fuzuli’s Leyli Vu Mecnun

Yıl 2012, Cilt: 8 Sayı: 8, 1 - 20, 01.06.2012

Yasemin Akkuş

https://doi.org/10.15247/dev.84

Öz

The story of Leyla and Mecnun which is commonly used as narrative in Eastern Literature, was also scripted by many poet in mathenawi poetry style. Especially, Nizami in Classical Persian Literature and Fuzûli in Classical Turkish Literature are mentioned most often by inflecting this popular love story according to their culture and their own tones in their geography. Some similarities and differences are shown up by poets’ constructing the story in their ways. It is very important to determine the similarities and differences by vertical compherison technique for daily Classical Literature studies. The scenes of character named as Nevfel in both methnawies of Nizami and Fuzûli are shaped under the five headings. Subject comparison was performed in the perspective of those five headings’ construct. Some differences were determined in both poets’ productions which include Nevfel by doing vertical compherison technique. According to those determinations, two poets’ Fuzuli and Nizami’s perspective of making story, constructing and adapting the hero to both real and imaginary world were demonstrated. Fuzûli utilized from Nizami according to story line. However, while Nizami was using infroming from story technique, Fuzûli is more fabulator by both in story construct and portreying the characteristic of Nefvel. Nevfel which described by Nizami is only a supporting role, however Nevfel which decsribed by Fuzûli is more effective and strong-willed person.

Anahtar Kelimeler

Nizami, Fuzûli, Leyla and Mecnun, Comparison.

Nizâmî ve Fuzûlî’nin Leylî vü Mecnûn’unda “Nevfel” ve “Nevfel”li sahnelerin Mukâyesesi

Öz

Doğu edebiyatlarının yaygın bir anlatısı olan Leylâ ile Mecnûn hikâyesi, mesnevi nazım şekliyle birçok şâir tarafından kaleme alınmıştır. Özellikle, Klasik Fars edebiyatında Nizâmî ve Klasik Türk edebiyatında ise Fuzûlî, bu meşhur aşk hikâyesini kendi coğrafyalarında, kendi kültürleriyle ve kendilerine has üslûplarıyla nazma çekerek adlarından söz ettirmişlerdir. Söz konusu iki şâirin, aynı hikâyeyi kurgulayıp kaleme almasıyla tabii olarak birtakım farklılıklar ve benzerlikler ortaya çıkmıştır. Bu farklılık ve benzerliklerin dikey karşılaştırma yöntemiyle tespit edilmesi şüphesiz günümüz Klasik edebiyat çalışmaları bakımından önem arz etmektedir. Nizâmî ve Fuzûlî’nin Leylâ vü Mecnûn adlı mesnevilerinde Nevfel adlı karakterin yer aldığı sahneler, beş adet başlık etrafında şekillenmiştir. Söz konusu mukayese ise bu beş başlığın ihtiva ettiği olay örgüleri çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Her iki şâirin eserinde yer alan Nevfelli olay örgüleri, genel anlamda paralellik arz etmesine rağmen ayrıntıya inilip dikey mukayese yapıldığında birtakım farklılıklar tespit edilmiştir. Bu tespitler neticesinde, Nizâmî ve Fuzûlî gibi iki büyük şâirin hikâye etme, kurgulama, kahramanını hayâlî ve hakikî dünyaya adapte etme vb. gibi hususlarda ortaya çıkan tavrı gözler önüne serilmiştir. Fuzûlî, metnini kurarken, olay örgüsü itibâriyle, Nizâmî’den faydalanmıştır. Ancak, Nizâmî, metnini kurmada, daha çok hikâyeden haberdar etme yöntemini kullanırken, Fuzûlî, gerek hikâye kurgusu ve gerekse Nevfel’in şahsiyet özelliklerini tavsif etmede, daha çok “hikâyeci”dir. Nizâmî’nin tavsif ettiği Nevfel, sadece yardımcı bir rol üstlenen kişidir ama Fuzûlî’nin tavsif ettiği Nevfel, daha etkili ve irade sahibi biridir.

Anahtar Kelimeler

Nizâmî, Fuzûlî, Leylâ, Mecnûn, Nevfel, mukayese.

Kaynakça

• Akalın, Nazir (1997), Nizâmî-yi Gencevi ile Fuzûlî-yi Bağdadi’nin Leylî u Mecnûn Mesnevilerinin Tartışmalı Mukâyesesi, Konya: Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 3, s. 201-217.
• Atik, Arzu (2010), Nizâmî, Hatifi ve Celili’nin Leylâ ve Mecnûn’unda Aşıkların Haberleşmesi, Turkish Studies İnternational Periodical For The Lan- guages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 5/3.
• Atik, Arzu (2009), Celili’nin Leylâ ve Mecnûn’u ve Nizâmî’nin Leylâ ve Mecnûn’u ile Karşılaştırma, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler En- stitüsü, İstanbul: Yayımlanmamış Doktora Tezi (Danışman: Prof.Dr. Orhan Bilgin).
• Çetindağ, Yusuf (2006), Leylâ ile Mecnûn Mesnevilerinin Temel Motifler Açısın- dan Karşılaştırılması, Ayla Demiroğlu Kitabı, Kutup Yıldızı Yayınları, Vol. 1, No. 1, Nov. 2006, pp. 267-29.
• Destgerdî, Hasan Vahid (1389), Hakîm Nizâmî Genceî Leylî vü Mecnûn, Tah- ran: Neşr-i Katre.
• Doğan, Muhammet Nur (2010), Fuzûlî, Leylâ ve Mecnûn Metin, Düzyazıya Çeviri, Notlar ve Açıklamalar, İstanbul: Yelkenli Yayınları.
• İnalcık, Şevkiye (1967), Kays bin Mulavvah ve Divanı, Ankara: Ankara Ün- iversitesi DTCF Yayınları.
• Karahan, Abdülkadir (2001), Fuzûlî (Muhiti, Hayatı ve Şahsiyeti), İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Kırlangıç, Hicabi (2009), Nizâmî ve Fuzûlî: Leylâ ve Mecnûn Karşılaştırması, Türk Tarih Kurumu-İran İslami Kültür ve İletişim Kurumu Uluslararası Kültürel Araştırmalar Merkezi, 6. Türkiye-İran İlişkileri Sempozyumu, Tarihte Ortak Şahsiyetlerin Etkileri ve Günümüze Yansımaları, 01-02 Haziran 2009.
• Levend, Agah Sırrı (1959), Arap, Fars ve Türk Edebiyatlarında Leylâ ve Mecnûn Hikâyeleri, Ankara: İş Bankası Yayınları.
• Servetiyân, Behruz (1382), Endîşehâ-yı Nizâmî Genceî, Tebriz: İntişârât-ı Ay- dın.
• Şehabî, Ali Ekber (1366), Nizâmî Şâir-i Dâstân-serâ, Tahran: Kitâbhâne-i İbn-i Sînâ.
• Teclil, Celil (1384), Mukâyese-i Leylî vü Mecnûn-ı Fuzûlî ve Nizâmî, Tahran.