Azmizâde Hâletî Divanı’nda Âdet ve Gelenekler

Yıl 2010, Cilt: 5 Sayı: 5, 133 - 183, 01.12.2010

Hasan Kaya

https://doi.org/10.15247/dev.56

Cited By: 1

Öz

Divan edebiyatı bir kısmı bugün de yaşayan âdet ve geleneklerin yer aldığı zengin bir kültür mirasıdır. Divan edebiyatı şairleri yaşadıkları toplumun kültürünü şiirlerinde işlerken örf, âdet ve geleneklerine dair birçok uygulamaya da temas ederler. Bu makalede 17. yüzyıl şairlerinden Azmizâde Hâletî (1570-1631)’nin Divanı’nda yer alan âdet ve gelenekler ile bunların kullanılış biçimleri üzerinde durulmuş, belirtilen âdet ve gelenekler konularına göre tasnif edilmiş, böylece hem şairin edebî yönüne hem de içinde bulunduğu kültürün neresinde durduğuna vurgu yapılmış, birçok çalışmayla ortaya konduğu gibi divan şiirinin isnat edilenin aksine somut olduğu, divan şairinin de halktan ve onun kültüründen uzak olmadığı gözler önüne serilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Divan edebiyatı, 17. yüzyıl şairi Azmizâde Hâletî, âdet, gelenek.

Customs and Traditions in Azmizade Haleti’s Divan

Öz

Literature of divan including customs and traditions of which some parts were still alive is a precious cultural heritage.The poets of divan literature deals with a lot of practice concerning habits, customs and traditions while studying the culture of the society they lived in. In this article it was dwelt on customs and traditions which take place in divan of Azmizade Haleti who is one of the poets of 17th century and the way of use, these customs and traditions were classsified by subject, thus it was emphasized on both literary point of poet and how the poet internalized his culture. It was tried to put forth that contrary to references divan poem was concrete like introduced in many studies and also the poet of divan wasn’t irrelevant society and its culture.

Anahtar Kelimeler

Divan literature, 17th Century Poet Azmizâde Hâletî, custom, tradition.

Kaynakça

• ABDÜLAZİZ BEY (2002), Osmanlı Âdet Merasim ve Tabirleri, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• ALİKILIÇ, Dündar (2002), XVII. Yüzyıl Osmanlı Saray Teşrifâtı ve Törenleri, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlan- mamış Doktora Tezi.
• ARTUN, Erman (2005), Türk Halkbilimi, İstanbul: Kitabevi.
• ASLAN, Mehmet (1999), Türk Edebiyatında Manzum Surnameler (Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.
• AYANOĞLU, İsmail (1974), Ok Meydanı ve Okçuluk Tarihi, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yay.
• CEBECİOĞLU, Ethem (2004), Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstan- bul: Anka Yay.
• CEYLAN, Ömür (2007), Kuşlar Dîvânı Osmanlı Şiir Kuşları, İstanbul: Kapı Yay.
• ÇELEBİ, İlyas (1995), “Fal/İslâm’da Fal”, DİA, I-XXXIX (Neşri devam et- mektedir), İstanbul: TDV Yay., XII, s. 134-139.
• ÇETİNDAĞ, Yusuf (2005), Ayna Kitabı, Çorum: Karam Yay.
• ÇIKMAN, Zeki (2006), Folklorumuzda ve Edebiyatımızda Göz, İstanbul: Kaknüs Yay.
• DİLÇİN, Cem (1999), “Türk Kültürü Kaynağı Olarak Divan Şiiri”, Türk Dili, S. 571, s. 618-626.
• DURDU, Bircan Kalaycı (2002), “Afyon’da Ölümle İlgili Adet ve İnanmalar Üzerine Bir
• Değerlendirme”, Türk Halk Kültürü Araştırmaları 1999, Ankara: Kültür Ba- kanlığı Yay.
• GENÇ, Yusuf İhsan (1988), Osmanlılarda Beratlar, İstanbul: İstanbul Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• HALICI, Feyzi (1993), “Çevgân”, DİA, I-XXXIX (Neşri devam etmektedir), İstanbul: TDV Yay., VIII, s. 295-296.
• KAYA, Bayram Ali (2003), The Dîvân Of Azmî-zâde Haletî, Introduction and Critical Edition of his Dîvân, Harvard: Turkish Sources XLIX.
• KAYA, Bayram Ali (1999), “Azmî-zâde Hâletî Dîvânı’nda Atasözleri ve Deyimler”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 118, s. 149-168.
• KAYA, Bayram Ali (2006), “Klasik Türk Şiirinde Gömlek”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 15, s. 149-200.
• KAZAN, Şevkiye (2005), “Klâsik Türk Şiirinde Nazar: Göz Değmesi”, Milli Folklor, Yıl 17, S. 68, s. 166-179.
• KOCASAVAŞ, Yıldız (2008), “Geleneksel Bir Kuş Avlama Şeklinin Edebiyata Yansıması”, Av ve Avcılık Kitabı, Editörler: Emine Gürsoy Naskali-Halil Oytun Altun, İstanbul: Kitabevi, 269-276.
• KURTOĞLU, Orhan (2009), “Klasik Türk Şiirinde Saçı Geleneği”, Milli Folk- lor, Yıl 21, S. 81, s. 89-99.
• ONAY, Ahmet Talât (1996), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, Haz.: Cemâl Kurnaz, İstanbul: MEB Yay.
• ÖRNEK, Sedat Veyis (2000), Türk Halkbilimi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• ÖZKAN, Ömer (2007), Divan Şiirinin Penceresinden Osmanlı Toplum Hayatı, İstanbul: Kitabevi.
• ÖZTELLİ, Cahit (1958), “Yağma Geleneği”, Türk Dili, C. VIII, S. 85, s. 28-30.
• ÖZTOPRAK, Nihat (2000), “Divan Şiirinde Osmanlı Geleneğinin İzleri”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 3, s. 155-168.
• ÖZTÜRK, Özhan (2009), Folklor ve Mitoloji Sözlüğü, Ankara: Phoenix Yay.
• ÖZVERİ, Murat (2006), Okçuluk Hakkında Merak Ettiğiniz Her Şey, İstanbul: Umut Matbaası.
• PAKALIN, Mehmet Zeki (1993), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I-III, İstanbul: MEB Yay.
• PALA, İskender (1995), Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü, Üçüncü Baskı, An- kara: Akçağ Yay.
• PALA, İskender (2004), “Meşşâta Kimdir?”, Saç Kitabı, Editör: Emine Gürsoy Naskali, İstanbul: Kitabevi, 357-369.
• SERİN, Muhiddin (1982), Hat Sanatımız (Tarihçesi-Malzeme ve Âletler- Meşkler), İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• ŞENTÜRK, Atillâ (1993), “Klâsik Osmanlı Edebiyatı Işığında Eski Âdetler ve Günlük Hayattan Sahneler”, Türk Dili, S. 495, s. 175-188.
• TAN, Nail (2007), “1985 Dünya Gençlik Yılı Dolayısıyla Örf ve Âdetlerimiz”, Derlemeler Makaleler 6, Ankara: Kültür Ajans.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (1988), Osmanlı Devletinin Saray Teşkilâtı, An- kara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• YEKBAŞ, Hakan (2009), “Zâtî Divanında Halk İnanışları”, Turkish Studies, Volume 4/2 Winter 2009, s. 1117-1157.
• YERDELEN, Cevat (1996), Haleti Divanı Üzerine Bir Tahlil Denemesi, Erzu- rum.
• YILMAZ, Muammer (2010), Osmanlı’da Töre, Tören ve Alaylar, İstanbul: Elit Kültür Yay.
• YÜCEL, Ünsal (1999), Türk Okçuluğu, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay.