Characteristic of Transition and Transformation Rituals in Metnewis

Yıl 2010, Cilt: 4 Sayı: 4, 67 - 102, 01.06.2010

Hayrettin Orhanoğlu

https://doi.org/10.15247/dev.63

Öz

A text can be understood with the emergence of values which reflect the text. Reality perceptions are the most important of these values. However, since it is revealed in every culture even in every text in different way, it is necessary to address the perceptions of reality and transition and transformation of those perceptions. For this reason, in this study, we wanted to adress symbolic change and transformation into the three main text, Yusuf and Zuleyha by Hamdi, Layla and Majnun by Fuzuli and Hüsn ü Aşk by Sheikh Galip Our goal is to investigate the the perceptions of reality into Mesnevis which are important elements of Divan poetry through the change and transformation rituals. The relationship between philosophy and poem can not be ignored. We used some philosophical stories although the difference in geography and type, because of the similarities of change and transformation rituals.

Anahtar Kelimeler

Transition, transformation, love, abstractness, concreteness.

Mesnevilerde Değişme ve Dönüşme Ritüellerinin Nitelikleri

Öz

Bir metin her şeyden önce o metni ortaya koyan değerlerin ortaya çıkmasıyla anlaşılabilir. Gerçeklik algıları da bu değerlerin başında gelir. Ancak her kültürde hatta her metinde farklı tezahürlerde karşımıza çıkması gerçeklik algılarının ve bunların yol açtığı değişme ve dönüşmelerin ele alınmasını zorunlu hale getirmektedir. Bu sebeple biz, bu çalışmamızda üç ana metnin yani Hamdî’nin Yûsuf u Züleyhâ, Fuzulî’nin Leylâ ve Mecnûn ile Şeyh Gâlib’in Hüsn ü Aşk’ındaki sembolik değişme ve dönüşmeleri ele almak istedik. Amacımız bu metinlerin özelinde ama arka planda ise Divan şiirinin önemli unsurlarından mesnevilerdeki gerçeklik algılarını değişme ve dönüşme ritüelleri üzerinden sorgulamaktır. Şiirin felsefeyle olan ilişkisi, göz ardı edilemez. Asıl metinlerin etrafında yararlandığımız kimi felsefî hikâyeleri ise tür ve coğrafya farklılığı olmasına rağmen değişme ve dönüşme ritüellerindeki benzerlikleri sebebiyle konu edindik.

Anahtar Kelimeler

Değişme, dönüşme, aşk, soyutluk, somutluk.

Kaynakça

• Bahtiyar, Lale (2007), Sufi / Tasavvufî Arayışın Dışavurumu, (Çev: Mehmet Temelli), İstanbul: İz Yay.
• Bruckhardt, Titus (1994), Aklın Aynası, (Çev.: Volkan Ersoy), İstanbul: İnsan Yay.
• Coomaraswamy, Ananda K. (1995), Sanatın Tabiatındaki Başkalaşım, (Çev: Nejat Özdemiroğlu), İstanbul: İnsan Yay.
• Dante (1999), İlahi Komedya – Cennet, (Çev: Rekin Teksoy), İstanbul: Oğlak Yay.
• Demirli, Ekrem (2005), Sadreddin Konevî’de Bilgi ve Varlık, İstanbul: İz Yay.
• el Hakîm, Suad (2005), İbn Arabî Sözlüğü, (Çev: Ekrem Demirli), İstanbul: Kabalcı Yay.
• Ergun, Metin (1993), Türk Efsanelerinde Değişme Motifi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, C. I-II, Konya.
• Euzulî, (2008), Leyla ve Mecnun (Haz.: Muhammed Nur Doğan) İstanbul: YKY
• Gazâlî (2004), Nur Metafiziği, Mişkatü’l-Envâr, (Çev: A. Cüneyt Köksal), İstanbul: Gelenek Yay.
• Guénon, René (2005), Hristiyan Mistik Düşüncesi, (Çev. İsmail Taşpınar), İstanbul: İnsan Yay.
• Hamdullah Hamdî (1991), Yusuf u Züleyha, (Haz. Naci Onur), Ankara: Akçağ Yay.
• Hucvirî (1982), Keşfü’l Mahcûb, (Haz: Süleyman Uludağ), İstanbul: Dergah Yay.
• İbn Arabî (2006), Futuhat-ı Mekkiye, (Çev: Ekrem Demirli), C. 2, İstanbul: Litera Yay.
• İbni Arabî (2008), Futuhat-ı Mekkiye, (Çev: Ekrem Demirli), C. 8, İstanbul: Litera Yay.
• İbn Arabî (2002), Marifet ve Hikmet, (Çev: Mahmut Kanık), İstanbul: İz Yay.
• İbn Sina (2005), İşaretler ve Tembihler, (Çev: A. Durusoy – M. Macit- E. Demirli), İstanbul: Litera Yay.
• İbn Sina (1997), Hayy Bin Yakzan, Sembolik Hikâyeler, (Çev: Derya Örs) İstan- bul: İnsan Yay.
• İbn Tufeyl (1997), Hay Bin Yakzan, (Haz: Ahmet Özalp), İstanbul: YKY.
• İmamoğlu, Tuncay (2005), "Paul Tillich Felsefesinde Ölüm Ve Ötesi", Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, S. 23, Erzurum.
• İzutsu,Toshihiko (2001), Tao-culuk’daki Anahtar Kavramlar, (Çev: A.Yüksel Özemre), İstanbul: Kaknüs Yay.
• İzutsu, Toshihiko (2001), İslam Mistik Düşüncesi Üzerine Makaleler, (Çev: Ramazan Ertürk), İstanbul: Anka Yay.
• Kaya, Mahmut (2002), Kindî-Felsefî Risaleler, İstanbul: Klasik Yay.
• Kaygusuz Abdal (1987), Dilgüşâ, (Haz: Abdurrahman Güzel), Ankara: Kül- tür Bak. Yay.
• Koç, Turan (1998), Din Dili, İstanbul: İz Yay.
• Kuran, Şeyma Büyükkavas (2006), “Mesneviden Romana Uzanan Sebeb-i Telif Yolu Üst Kurmacaya mı Çıkar?”, Turkish Studies /Türkoloji Dergisi, Y. 1, S. 2.
• Mevlana (1988), Mesnevî, (Çev.: Veled İzbudak), Ankara: MEGSB. Yay.
• Molla Cami - Hoca Neş’et (2007), Ney’in Feryadı, (Haz: Üzeyir Aslan), İstan- bul: Sufi Yay.
• Orhanoğlu, Hayrettin (2008), “Fuzuli’nin ‘Leyla ve Mecnun’ Adlı Eserinde Maddî Unsurlar”, Yakın Doğu Ünv. Uluslarası Türk Dünyası Şair ve Yazarları Sempozyumu- Fuzuli’nin Türk Kültür ve Sanat Dünyasındaki Yeri Bildiriler Kitabı, 28-31 Mayıs, Lefkoşa, Kıbrıs.
• Orhanoğlu, Hayrettin (2010), Sanatta İmgeciliğin Kullanımı ve Edip Cansever’de Gerçeküstücü İmgeler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Ünv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Öztürk, Yaşar Nuri (1997), Hallac-ı Mansur ve Eseri, İstanbul: Yeni boyut Yay.
• Strauss, Claude Lévi (1997), Irk, Tarih ve Kültür, (Çev: H. Bayrı, R. Erdem vd.), İstanbul: Metis Yay.
• Sühreverdî, Şehabettin (1997), Gurbet-i Garbiye, Sembolik Hikâyeler, (Çev: İsmail Yakıt), İstanbul: İnsan Yay.
• Sühreverdî, Şehabettin (2006), Cebrail’İn Kanat Sesi, (Çev: Sedat Baran), İstanbul: Sufi Yay.
• Şeyh Gâlib (2002), Hüsn ü Aşk, (Haz: Muhammet Nur Doğan), İstanbul: Ötüken Yay.
• Şeyh Gâlib (1992), Hüsn ü Aşk, (Haz: Orhan Okay-Hüseyin Ayan), İstanbul: Dergâh Yay.
• Şeyh Gâlib (1994), Şeyh Gâlib Divanı, (Haz.: Muhsin Kalkışım), Ankara: Akçağ Yay.
• Tokel, Dursun Ali (2007), “Divan Şiirine Modern Metin Çözümleme Yöntemlerinden Bakmak” Turkish Studies / Türkoloji Araştırmaları, Volume 2/3, Summer.
• Turinay, Necmettin (1995), “Klasik Hikâyenin Son Merhalesi: Hüsn ü Aşk”, Şeyh Gâlib Kitabı, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yay.