The Seyahatname of Evliya Chelebi is Considered as One of Harmful Publications During Abdülhamid II

Yıl 2009, Cilt: 3 Sayı: 3, 47 - 62, 01.12.2009

Muhittin Eliaçık

https://doi.org/10.15247/dev.31

Cited By: 1

Öz

The Ottoman Turkish writer Evliya Chelebi or Çelebi who travelled extensively through the Ottoman empire and neighbouring countries, both in a private capacity and at the service of the Sublime Porte. The account of his travels is recorded in his ten-volume Turkish-language Seyâhatnâme. The Seyâhatnâme contains a wealth of information on the cultural history, folklore and geography of the countries he visited. The Seyâhatnâme which was written by Evliya Chelebi and that was known as a extraordinary author in his time had been forbidden in period of Sultan Abdülhamid II because of mischievous publication. First six-volume of the Seyâhatnâme which was advertised by Hammer to world of science in 1815 is printed between 1896-1902 in press of Newspaper of İkdâm, under inspection of Ministry of Education; however, had been forbidden printing of other volumes with decree of palace in 1902. The cause of this prohibition hadn’t been showed in the documents of archives evidently. In this prohibition had influenced especially publishing in newspaper, because this book was being printed in pres. In this priciple with this prohibit and inpection which is related to documents of archives will be showed the causes and results,The Seyehatname of whose parts was being prohibited will the examples be given.

Anahtar Kelimeler

Evliya Chelebi, Seyâhatnâme, Abdülhamid II Period, censorship, mischievous publication, prohibition.

Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nin II. Abdülhamid Döneminde Muzır Neşriyat Sayılması

Öz

Osmanlı ve diğer ülke memleketlerini özel veya resmî görevlerle dolaşarak yazdığı on ciltlik Seyâhatnâme’siyle tanınan Evliya Çelebi, bu eseriyle gezip gördüğü ülke ve memleketlerin coğrafyası, folkloru ve kültür tarihi bakımından da zengin bir bilgi kaynağı bırakmıştır. Çağının ekstrem bir yazarı olan Evliya Çelebi’nin Seyâhatnâme’si her an ve zamanda okunan sevimli bir kaynak olmakla beraber II.Abdülhamid döneminde muzır neşriyat sayılarak önce sansüre uğramış, sonra da yasak edilmiştir. Seyâhatnâme’nin ilk altı cildi 1896-1902 arasında sansür altında basılmışken, kalan ciltlerinin basımı 1902’de saraydan gelen emir üzerine muzır neşriyat sayılarak yasaklanmıştır. Muzır sayılma ve yasaklanma sebebi arşiv belgelerinde açıkça belirtilmeyip gizli ve muğlak bırakılmıştır. Bu yasakta büyük ölçüde matbaada sansür altında basılan bir kitabın bir de gazetede neşri etkili olmuş gözükmektedir. Bu makalede bu sansür ve yasakla ilgili arşiv belgeleri incelenerek sebep ve sonuçları gösterilecek, Seyâhatnâme’nin sansür edilen bölümlerine dair örnekler verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Evliya Çelebi, Seyâhatnâme, II. Abdülhamid dönemi, sansür, muzır neşriyat, yasak.

Kaynakça

• Demirel, Fatmagül (2007), II.Abdülhamid Döneminde Sansür, Bağlam Yayınları, İstanbul.
• Demirel, Fatmagül (2005), II. Abdülhamit döneminde gümrüklerde el konulan (ve elbette yakılan) kitaplar”, Müteferrika, s. 26, 2005.
• Demirel, Fatmagül-Çavaş, Raşit (2005), yeni bulunan belgelerin ışığında II. Abdülhamid’in yaktırdığı kitapların bir listesi, Müteferrika, s. 28, ss.3-24.
• Demirel, Fatmagül (2009), II. Abdülhamid döneminde yazar ve yayıncı olmak: Yasak kitaplar , Düne bakarak bugünü anlamak: 2008’den 1908’e bakmak. Yayına hazırlayan: Mutlu Dursun-Tutku Vardağlı, İstanbul: Tarem yayınları.
• Demirel, Fatmagül (2005), II. Abdülhamid döneminde yasak yayınlar, Books and reading in the ottoman world, 10th annual workshop on ottoman material culture, Boğaziçi Üniversitesi, October 14-15.
• Ortaylı, İlber (1995), İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Hil yayınları, İstanbul.
• BOA MF.TTD (Başbakanlık Osmanlı Arşivi Maârif Nezâreti Telif ve Tercüme Dairesi)
• BOA, Y.PRK.MF (Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yıldız Perakende Maârif)
• BOA Y.MTV (Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yıldız Mütenevvi Maruzat)
• Kânûn-ı Esâsî Gazetesi, 21 Kânûn-ı Evvel 1896, Kahire.