Cenâbî’nin Cevâhirü’l-Garâib fî Tercemeti Dürri’l-Acâib Adlı Eseri

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 28, 1 - 21, 31.12.2022

Emre Arvas

Öz

In Turkish-Islamic Literature; there are many religious types such as tawhid, munajat, naat, sîrah, shamail, and qisas al-anbiya. While some works focus on only one genre, nonetheless, it is possible to see more than one genre together in some works. Cenâbî's compiled and translation work named Cevâhirü’l-Garâib fî Tercemeti Dürri’l-Acâib also contains many religious genres. There are subjects of many religious genres in the work such as sîrah, shamail, and qisas al-anbiya. The shamail section, which expresses the physical and moral characteristics of the Prophet, is more voluminous than the other sections. Cenâbî named Cevâhirü’l-Garâib fî Tercemeti Dürri’l-Acâib compliedand translated by the order of Murad III 1574-1595 , which is a work of Cenâbî is introduced in this study. Firstly, information about the life, his literary personality, and works of the author is given in the study. Then, the identified copies of the work named Cevâhirü’l-Garâib which was the subject of the study, the similarities and differences between the copies are shown.

Anahtar Kelimeler

Cenâbî, Cevâhirü’l-Garâib fî Tercemeti Dürri’l-Acâib

Cenâbî’nin Cevâhirü’l-Garâib fî Tercemeti Dürri’l-Acâib Adlı Eseri

Öz

Türk İslâm edebiyatında; tevhid, münâcât, na’t, siyer, şemâil, kısas-ı enbiyâlar gibi birçok dinî tür bulunmaktadır. Kimi eserler sadece bir tür üzerinde yoğunlaşırken kimi eserlerde ise birden fazla türü bir arada görmek mümkündür. Cenâbî’nin ö. 1590 Cevâhirü’l-Garâib fî Tercemeti Dürri’l- Acâib adlı telif-tercüme eseri de birçok dinî türü ihtiva etmektedir. Eser içerisinde siyer, şemâil, peygamber kıssaları gibi birçok dinî türe ait konular bulunmaktadır. Hz. Peygamber’in fizikî ve ahlâkî özelliklerini ifade eden şemâil bölümü diğer bölümlere göre daha hacimlidir. Bu çalışmada, Sultan III. Murad’ın 1574-1595 emriyle telif-tercüme edilen Cenâbî’nin Cevâhirü’l-Garâib fî Tercemeti Dürri’l-Acâib adlı eserinin tanıtımı yapılmıştır. Çalışmada ilk olarak müellifin hayatı, edebî kişiliği ve eserleri hakkında bilgiler verilmiştir. Ardından çalışmaya konu olan Cevâhirü’l-Garâib’in tespit edilen nüshaları, nüshalar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cenâbî, Cevâhirü’l-Garâib fî Tercemeti Dürri’l-Acâib

Kaynakça

• BABİNGER, Franz 1992 , Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, Çev. Coşkun Üçok Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• BAĞCI, Serpil-Filiz Çağman-Günsel Renda-Zeren Tanındı 2006 , Osmanlı Resim Sanatı, Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• BİNNEY, Edwin 1973 , Turkish Miniature Paintings and Manuscripts/From the Collection Of Edwın Binney , 3 rd, The Metropolitan Museum Of Art Los Angeles County Museum Of Art.
• CANATAR, Mehmet 1993 , Müverrih Cenâbî ve Cenâbî Târîhi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı.
• CANATAR, Mehmet, “Cenâbî Mustafa Efendi”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://cdn2.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/7/C07002774.pdf 21.12.2021
• CANATAR, Mehmet 2000 , “Cenâbî: Hayatı, Eseri ve Tarih Görüşü”, Akademik Araştırmalar Dergisi, 1/4, 259-289.
• ERKMEN-BİRKANDAN, Aslıhan 2011 , Metinlerden Tasvirlere Yansıyan Yüzler: Musavver Bir Meşâ’irü’ş-Şu’arâ Nüshasının Portreleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Sanat Tarihi Bilim Dalı.
• İŞÇİMEN, Tuba 2019 , Cenâbî Mustafa’nın Dürr-i Meknûn’unda İlk Dönem İslâm Tarihi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Tarih Anabilim Dalı.
• ÖZTÜRK, Uğur 2021 , “Kitaplar ve Hazineler: III. Murad’ın Kütüphanesi İçin Hazırlanmış Bazı Madalyonlu Eserler” Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 27, 609-687.
• TOPAL, Halil İbrahim 2018 , Cenȃbȋ Mustafa Efendi, Dürr-i Meknȗn ve Sırr-ı Masȗn İnceleme ve çeviri metin vr:1b-107a , Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı.
• YİĞİT, Osman 2018 , Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi 34 Numaralı Filori Defteri Değerlendirme-Transkripsiyon , Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi. Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı.