Mesnevî’de Geçen “Tavuğun Yetiştirdiği Kaz Yavrularının Hikâyesi” ve “Ceylan Yavrusunun Eşeklerin Ahırına Hapsedilmesi” Hikâyesine Göre İnsan

Yıl 2016, Cilt: 17 Sayı: 17, 173 - 190, 30.12.2016

Gülay Karaman

Öz

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, 13. yüzyılda Anadolu topraklarının yetiştirdiği, Türk-İslam edebiyatının güçlü bir temsilcisidir. Daha hayattayken büyük bir şöhrete kavuşan, döneminde herkesin sevgi ve saygısını kazanmış Mevlana, ölümünden sonra da eserleriyle insanlığa ders vermeye devam etmektedir. Mevlânâ’nın Mesnevî’sinde geçen “Tavuğun Yetiştirdiği Kaz Yavrularının Hikâyesi” ve “Ceylan Yavrusunun Eşeklerin Ahırına Hapsedilmesi” hikâyesi insanın mahiyeti ve üstün yetenekleri bağlamında incelenmeye uygun bulunmuştur. Kahramanları hayvanlar olan bu hikâyelerde verilmek istenen ileti, hemen hemen aynı tematik çerçevede ele alınarak okuyucuya ulaştırılır. Mevlânâ’ya göre insan, dünya toprağı üzerinde yeşeren bir tür olmakla birlikte kabiliyetleri sadece bu dünyaya yönelik değildir. Nitekim Mevlânâ’nın ifadesiyle “dilinden tam olarak denizin anlayacağı” insan bir yönüyle ebediyete aittir. Mevlânâ’nın eserleri, İslam tasavvufu ve vahdet-i vücûd nazariyesinin güçlü etkileri altında vücuda gelmiştir. Dolayısıyla Mesnevî’deki diğer hikâyeler gibi söz konusu edilen iki hikâyede de amaç dinî ve tasavvufî özdür. Mevlânâ, Mesnevî’nin en başında ney metaforu ile ortaya koyduğu beden ruh ikiliği ve ruhun asli vatanına duyduğu özlemi bu hikâyelerde hayvanlar âleminden örneklerle açıklar.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, Mesnevî, hikâye, insan

Human According to “The Story of the Puppies of Goose That Are Trained By Chicken” and the Story of “Imprisonment of the Gazelle Puppy to the Barn of Donkeys’” in the Masnavi

Öz

Rumi, who was trained by Anatolian territory in 13th century, is a powerful representative of Turkish-Islamic literature. “The Story of the Puppies of Goose That Are Trained By Chicken” and the story of “Imprisonment of the Gazelle Puppy to the Barn of Donkeys’” in the Masnavi were eligible to be examined in the context of the nature of human and the superior abilities. To be the hero in these stories of animals desired message is conveyed to the reader by taking almost in the same thematic framework. According to Rumi human is a kind that emerges from the soil of the world but his abilities are not only for this world. Indeed, human who is “can exactly be understood by the sea” in the words of Rumi belongs to eternity, in a way. Rumi’s works had come into being under the strong influence of Islamic mysticism and unity of existence theory. Therefore, the aim in both stories that have been mentioned as other stories in Masnavi is the religious and mystical essence. In these stories Rumi, explains the duality of soul and body and the longing of the soul to the original homeland with the examples from the animal kingdom which he brought up at the beginning of the Masnavi with nay metaphor.

Anahtar Kelimeler

Rumi, Masnavi, story, human

Kaynakça

• ABİDİN PAŞA 2007 , Mesnevi Şerhi, Sad. Mehmet Sait Karaçorlu, II cilt , İstanbul: İz Yay.
• AHMET EFLÂKÎ 1973 , Âriflerin Menkıbeleri, Çev. Tahsin Yazıcı, 1. cilt , İstanbul: Hürriyet Yay.
• ANDERSEN, Hans Christian 2009 , Andersen’den Masallar, Çev. Firuzan Gürbüz, İstanbul: Morpa Kültür Yay.
• BAYRAKTAR, Levent 2006 “Mevlânâ’da Ruh Beden İlişkisi Problemi”, Mevlânâ Araştırma Kültür Sanat Derneği MAKSAD 19-21 Aralık Uluslararası Mesnevi Mevlevihaneler Sempozyumu Bildirileri, s. 111-116.
• BEYDABA 2007 , Kelile ve Dimne, Ankara: Elips Kitap.
• DEVELLİOĞLU, Ferit 1997 , Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat Yayına Haz. Aydın Sami Güneyçal , Ankara: Aydın Ktb.
• GÜLLÜCE, Hüseyin 2007 , “Mesnevî’ye Açılan Pencere: İlk On Sekiz Beyit”, Mevlânâ Celâleddin Rûmî 800. Yıl, Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Yay., s. 29-47.
• _______ 2008 , “Mesnevî’de Temsîlî Anlatım ve Hikâye ve Temsillerle Kurân Âyetlerinin Açıklanması”, Erdem, 50, s. 129-160.
• İBN HALDUN 1977 , Mukaddime I, Çev. Turan Dursun, Ankara: Onur Yay.
• KISAKÜREK, Necip Fazıl 2014 , Batı Tefekkürü ve İslâm Tasavvufu, İstanbul: Büyük Doğu Yay.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli 2007 , Haz. Hayrettin Karaman, Ali Özek, İbrahim Kâfi Dönmez, Mustafa Çağrıcı, Sadrettin Gümüş, Ali Turgut, Ankara: TDV Yay.
• LEVEND, Agâh Sırrı 2008 , Türk Edebiyatı Tarihi, 1. cilt , Ankara: TTK Yay.
• MEVLÂNÂ 2009 , Mesnevî Tam Metin, Haz. Adnan Karaismailoğlu, Ankara: Akçağ Yay.
• SCHIMMEL, Annemarie 2004 , İslamın Mistik Boyutları, İstanbul: Kabalcı Yay.
• ŞENTÜRK, Ahmet Atilla ve Ahmet Kartal 2007 , Üniversiteler İçin Eski Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergâh Yay.
• Şeyh Gâlib Dîvânı 1994 , Haz. Muhsin Kalkışım, Ankara: Akçağ Yay.
• Türkçe Sözlük 1998 , Haz. İsmail Parlatır, Nevzat Gözaydın, Hamza Zülfikar, Belgin Tezcan Aksu, Seyfullah Türkmen, Yaşar Yılmaz, II cilt , An- kara: TDK Yay.