Nev^î’nin Siyâsetnâme Türündeki Eseri: Fezâ’ilü’l-Vüzerâ ve Hasâ’ilü’l-Ümerâ

Yıl 2016, Cilt: 17 Sayı: 17, 215 - 242, 30.12.2016

Fatih Koyuncu

Öz

Toplumun ihtiyaçlarına göre eser kaleme alan yazarlar, ideal bir devlet yönetimi ile ilgili konulara da değinmişlerdir. Ahlâk kitapları arasında ayrı bir tür haline gelen siyâsetnâmeler, iyi bir yöneticinin nasıl olması gerektiğini anlatan metinlerdir. Bu eserler sultanlarla ilgili, vezirlerle ilgili ve siyâset sanatı dışında birçok ahlâkî konunun işlendiği siyâsetnâmeler olarak üç grupta incelenmiştir. Devlet yönetmiyle alakalı olan bu bahisler âyet, hadis ve dinî-ahlâkî ölçülere göre izah edilmiştir. Klasik Türk edebiyatında siyâsetnâme türünde telif ve tercüme birçok kitap yazılmıştır. Bu konuda eser kaleme alanlardan birisi de 16. asrın önemli şairlerinden Nev^î’dir. Yazar, Fezâ’ilü’l-vüzerâ ve Hasâ’ilü’l-ümerâ isimli eserini 1596 yılında kısa bir süre vezirlik yapan Cigalazâde Yusuf Sinan Paşa adına yazmıştır. Müellif bu eserinde vezirlerin sultanlar ve devlet işlerinin idaresi için gerekli olduğunu ifade eder. Vezirsiz sultanın sadece Allah olduğunu belirten Nev^î; metinde âyet, hadis, kıssa, Arapça, Farsça ve Türkçe şiirlere yer vermiştir. Yazar, hacimli olmayan bu eserinde nâsirliğini göstermiş, sanatlı bir dil kullanmıştır. Nev^î, metinde “haslet, faide, havass” gibi ara başlıklar kullanmış ve tarihte vezirliğiyle ün yapmış kişileri örnek göstererek konuyu anlatmıştır. Bu yazıda, siyâsetnâmelerle ilgili genel bilgilere yer verilmiş; Fezâ’ilü’l-vüzerâ ve Hasâ’ilü’l-ümerâ şekil ve muhteva bakımından incelendikten sonra eserin metni sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Siyâsetnâme, Nev'î, Fezâ’ilü’lvüzerâ ve Hasâ’ilü’l-ümerâ

Nev^î’s the Type of Work in Book of Politics: Fezâ’ilü’l-Vüzerâ ve Hasâ’ilü’l-Ümerâ

Öz

The authors, written work according to the needs of society, have mentioned related topics about the state government. Book of politics which occurred as a separate type in morality books are text explaining how it should be a good manager. Book of politics were examined in three groups as mentioned sultans, viziers, and many ethical issues beyond politics. The bets relating to the state government was explained according to verse of the Koran hadiths and religious-moral dimensions. The type of work in book of politics has been written original and translated many books in classical Turkish literature. One of the principal authors of the work in this field, 16th century^s most important poets, is Nev^î. He was written the work named Fezâ’ilü’l-vüzerâ ve Hasâ’ilü’l-ümerâ in the name of Cigalazade Yusuf Sinan Paşa, vizier short time in 1596. The author implies that the vizier is essential to work of administration of state and the sultans. Nev^î is pointed out that Allah, who without help anybody, is Sultan and included verses, hadith, story, Arabic, Persian and Turkish poetries in the text. The author shows that as a prose writer yourself in the short work and used artful language. Nev^î used titles like that “haslet, faide, havass” and explained the issues given examples person, famous a vizier in history. In this paper provided general information about book of politics, after, the work Fezâ’ilü’l-vüzerâ ve Hasâ’ilü’lümerâ is examined in terms of form and content, presented the text of the work.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, Nev'î, Fezâ’ilü’l-vüzerâ ve Hasâ’ilü’l-ümerâ

Kaynakça

• ADALIOĞLU, Hasan Hüseyin 2009 , “Siyâsetnâme”, DİA, Cilt 37, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 304-306.
• ARSLAN, Mehmet 2013 , Osmanlı Sadrazamları, Hadîkatü’l-vüzerâ ve Zeyilleri, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Bursalı Mehmet Tahir 1332 , Siyâsete Müteallik Âsâr-ı İslâmiyye, İstanbul: Kader Matbaası.
• CANATAN, Kadir 2014 , İslam Siyaset Düşüncesi ve Siyasetnâme Geleneği, İstanbul: Doğu Kitabevi.
• ÇOLAK, Orhan 2003 , "İstanbul Kütüphanelerinde Bulunan Siyasetnâmeler Bibliyograyası", Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 1/2, s. 339- 378.
• DİRİÖZ, Meserret 1977 , “Nev’î”, Türkoloji Dergisi, Cilt VII, s. 83-102.
• DONUK, Suat hzl. 2015 , Nev˘izâde Atâyî Hadâ’iku’l-Hakâ’ik Fî Tekmileti’ş- Şakâ’ik, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İPŞİRLİ, Mehmet 1977 , “Nahifî’nin Nasîhatü’l-vüzera’sı”, TED, S. 15, s. 15- 27.
• İSEN, Mustafa 2006 , “Estetik Nesir”, Türk Edebiyat Tarihi, Cilt 2, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, s. 81-90.
• KAFESOĞLU, İbrahim 1955 , “Büyük Selçuklu Veziri Nizâmülmülk’ün Eseri: Siyâsetnâme ve Türkçe Tercümesi”, Türkiyat Mecmuası, XII, s. 231-256.
• KOÇ, Mustafa 2007 , Kınalızâde Ali Çelebi Ahlâk-ı Âlâ’î, İstanbul: Klasik Yayınları.
• KORTANTAMER, Tunca 1991 , “Nev’î Efendi’nin Sadrazam Sinan Paşa’ya Ders Veren Bir Mektubu”, Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, S. 11, İstanbul, s. 215-228.
• KÖSE, Hızır Murat 2009 , “Siyaset”, DİA, Cilt 37, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009, s. 294-299.
• KUT, Günay ve Nimet Bayraktar 1984 , Yazma Eserlerde Vakıf Mühürleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• LEVEND, Agâh Sırrı 1962 “Siyaset-nameler”, TDAY Belleten, s. 167-194.
• __________ 1963 , “Ümmet Çağında Ahlâk Kitaplarımız”, TDAY Belleten, s. 89-115.
• MAZIOĞLU, Hasibe 2014 , “Nev’î’nin Hayatı ve Kişiliği,” Eski Türk Edebiyatı Makaleleri, Ankara: TDK Yayınları.
• SEFERCİOĞLU, Nejat 2014 , “Nev’î, Yahya”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa= detay&detay=3071 24.10.2016 .
• ŞAKİROĞLU, Mahmut H. 1993 , “Cigalazâde Sinan Paşa”, DİA, Cilt 7, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 525-526.
• TULUM, Mertol ve M. Ali Tanyeri 1977 , Nev’î Divan Tenkidli Basım, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• UĞUR, Ahmet 2001 , Osmanlı Siyâset-Nâmeleri, Ankara: MEB Yayınları.
• UĞURAL, Hüseyin Ragıp 1992 , Defterdar Sarı Mehmet Paşa Devlet Adam- larına Öğütler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• YÖNTEM, Ali Canip 1996 , “Dördüncü Murâd Devrine Dair Kadızâdenin Bir Manzumesi”, Prof. Ali Cânip Yöntem’in Eski Türk Edebiyatı Üze- rine Makaleleri, hzl. Ahmet Sevgi-Mustafa Özcan, İstanbul: Sözler Yayınları.
• YÜCEL, Yaşar 1988 , Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Kaynaklar, Kitâb-i Müstetâb, Kitâbu Mesâlihi’l-Müslimîn ve Menâfi’i’l-Mü’minîn, Hırzü’l- Mülûk, Ankara: TTK Yayınları.