Bilinmeyen Bir 15. Yüzyıl Şairi Serâyî

Yıl 2017, Cilt: 18 Sayı: 18, 403 - 424, 01.07.2017

İbrahim Kolunsağ

Öz

Eski Türk edebiyatı alanında yapılan bilimsel çalışmaların temelini oluşturan edebî eserlerin konumuz gereği divanların tespit ve neşrinde günümüzde önemli mesafeler alınmıştır. Ancak, her geçen gün kaynaklarda yer almamış şairlerin ve dolayısıyla eserlerinin ortaya çıkarılması alandaki mevcut birikime yeni katkılar sağlamaktadır. Serâyî, II. Bayezid Dönemi şairlerindendir. Bu dönem, 16. yüzyılda klasik hüviyetini kazandığı kabul edilen divan şiirini hazırlaması açısından bir “geçiş dönemi” olarak kabul edilir. Yüzyılın Şeyhî, Ahmet Paşa ve Necâtî gibi büyük şairlerinin eserleri öncülüğünde böyle bir dönemi daha iyi anlamayı sağlayacak metinler -özellikle müellifinin elinden çıkmış olanlar- kendi başına sahip oldukları değerin yanında sonraki yüzyıllara göre eldeki eser sayısı bakımından daha nadir olmaları dolayısıyla da kıymetlidir. Bu makalede, şairin yaşadığı dönemin divan şiiri açısından genel özellikleri kısaca belirtildikten sonra Serâyî’nin hayatına dair bilgiler divanından elde edilen verilerle ortaya konmuştur. Viyana Millî Kütüphanesi Mixt. 1446 numarada kayıtlı müellif hattı divan tanıtımının ardından yine eserden hareketle Serâyî’nin şiiri/şairliğine dair beyitleri, dil ve üslup özellikleri, dönem şairleriyle olan benzerlikleri örneklendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Serâyî, Şeyhî, Ahmet Paşa, Necâtî, Divan, 15. yüzyıl, II. Bayezid

An Unknown 15th Century Poet Serâyî

Öz

There has been considerable development in the study and evaluation of literary works in the field of Classical Turkish Literature. But with each passing day, the discovery of previously unknown poets and their poems contribute new information to the already available accumulated knowledge. Serâyî is a poet of the Bayezid II period. This period is regarded as a “transitional period” in which the Divan poem earned its classical identity in the 16th century. The texts of the century authored by poets Şeyhî, Ahmet Paşa and Necatî make it possible for us to conceive this period better – the ones that were registered by the authenthic authors in particular – are valuable on their own besides being valuable because of how rare they are compared to the next century. In this article, having mentioned the general characteristics of the Divan poetry during which the poet lived, information about Serâyî’s life obtained from his works is presented. Using the Vienna National Library Mixt. 1446 records, the Divan of the poet is introduced. Based on his canon, Serâyî’s couplets on poetry and poems, his language and style is exemplified, as well as his similarities with the other poets of his period.

Anahtar Kelimeler

Serâyî, Şeyhî, Ahmet Paşa, Necâtî, Divan, 15th Century, II. Bayezid

Kaynakça

• Ahmed Resmi Efendi 1269 , Halifetü'r-Rüesa, İstanbul: Takvimhane-i Amire.
• Akbayar, Nuri 1996 Haz. , Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmanî, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Arslan, Mehmet 2013 , Osmanzade Ahmed Taib, Hadikatü’l-Vüzera ve Zeyl- leri, İstanbul: Kitabevi.
• Atik, Kayhan 2001 Haz. , Lütfi Paşa, Tevârîh-i Âl-i Osmân, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Atlansoy, Kadir 1998 , Bursa şairleri, Bursa Vefeyatnamelerindeki Şairlerin Biyografileri, Bursa: Asa Kitabevi.
• Babacan, İsrafil 2007 , “16. Asırda Osmanlı Sahası Şâirleri Hakkında Yazılmış “Tezkire-i Mecâlis-i Şu'arâ-yı Rûm” Adlı Tanınmayan Bir Tezkire”, Bilig, 40, 1-16.
• Balic, Smail 2006 , Katalog Der Türkischen Handschriften Der Österreichischen Nationalbibliotek, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Bilge, Kilisli Rıfat 1939 Haz. , Nefeszade İbrahim, Gülzar-ı Savab, İstanbul: Güzel Sanatlar Akademisi.
• ________, 1947 Haz. , Suyolcuzade Mehmed Necib, Devhatü'l-Küttab, İstanbul: Güzel Sanatlar Akademisi.
• Bilge, Reha 2012 Haz. , Matrakçı Nasuh, Tarih-i Sultan Bayezid, İstanbul: Giza Yayıncılık.
• Biltekin, Halit 2003 , Şeyhi Divanı İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin , Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Canım, Rıdvan 2000 Haz. , Latîfî, Tezkiretü'ş-Şuara ve Tabsıratü’n-Nuzama, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Canpolat, Mustafa 1995 , Mecmû'atü'n-Nezâ'ir, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Cunbur, Müjgan 1982 Haz. , Gelibolulu Ali Mustafa Efendi, Hattatların ve Kitap Sanatçılarının Destanları Menakıb-ı hünerveran , İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Danişmend, İsmail Hami 1971 , İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Develi, Hayati 2001 , Osmanlı Türkçesi Kılavuzu 2, İstanbul: Bilimevi Yayın- ları.
• Dilçin, Cem 2010 , Fuzulî’nin Şiiri Üzerine İncelemeler, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Erünsal, İsmail 2008 , Türk Edebiyatı Tarihinin Arşiv Kaynakları, Harvard: Harvard University.
• Gıynaş, Kamil Ali 2014 Haz. , Pervane Bey Mecmuası, Eskişehir: Eskişehir Valiliği Yayını.
• Gülsevin, Gürer 2011 , Eski Anadolu Türkçesinde Ekler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hoca Sadeddin Efendi 1279 , Tacü't-Tevarih, İstanbul: Tabhane-i Amire.
• İpekten, Haluk 1996 , Divan Edebiyatında Edebî Muhitler, İstanbul: Millî Eği- tim Bakanlığı Yayınları.
• İpekten, Haluk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu ve Turgut Karabey 1988 , Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara: Kül- tür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• İsen, Mustafa 1994 Haz. , Gelibolulu Ali Mustafa Efendi, Künhü'l-Ahbar'ın Tezkire Kısmı, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Ku- rumu.
• Kartal, Ahmet 2008 , Şiraz’dan İstanbul’a, Türk-Fars Kültür Coğrafyası Üzerine Araştırmalar, İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Kemal, İbnülemin Mahmud 1928 nâşir , Müstakimzade Süleyman Sa'deddin Efendi, Tuhfe-i Hattatin, İstanbul: Devlet Matbaası.
• Kılıç, Filiz 2010 Haz. , Âşık Çelebi, Meşairü'ş-Şuara, İstanbul: İstanbul Araş- tırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Kocakaplan, İsa 2002 , Açıklamalı Edebî Sanatlar, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Kolunsağ, İbrahim 2016 , Serâyî Dîvânı Notlandırılmış Metin-İnceleme , Dok- tora Tezi, İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Korkmaz, Zeynep 2013 , Oğuz Türkçesinin Gelişimi, Ankara: Türk Dil Kuru- mu Yayınları.
• Köksal, M. Fatih 2001 , Edirneli Nazmî Mecma'ü'n-Nezâ'ir İnceleme-Tenkitli Metin , Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ________, 2006 , Sana Benzer Güzel Olmaz, Divan Şiirinde Nazire, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kurnaz, Cemal ve Mustafa Tatçı 2001 Haz. , Mehmet Naili Tuman, Tuhfe-i Naili: Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Kut, Günay 1978 Haz. , Sehî Bey, Heşt-Behişt, Harvard: Harvard University.
• Kutluk, İbrahim 1978 Haz. , Kınalızade Hasan Çelebi, Tezkiretü'ş-Şuara, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• ________, 1997 Haz. , Beyanî, Tezkiretü'ş-Şuara, Ankara: Türk Tarih Kuru- mu Yayınları.
• Levend, Agah Sırrı 1998 , Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Macit, Muhsin 2005 , Divan Şiirinde Âhenk Unsurları, İstanbul: Kapı Yayınları.
• ________, 2006 , “İlk Klasik Dönem Şiir ”, Türk Edebiyatı Tarihi 2, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Mecmua-i Eş'âr, Ankara Millî Kütüphane, 06 Mil Yz A 485.
• Mirza Habib Efendi 1306 , Hat ve Hattâtân, Kostantiniye: Matbaa-i Ebüzziya.
• Morkoç, Yasemin Ertek 2003 , Eğridirli Hacı Kemal’in Camiü’n-Nezair’i: Metin ve Mecmua Geleneği Üzerine Bir İnceleme , Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Müstakimzade Süleyman Sa'deddin Efendi 1978 , Devhatü'l-Meşayih, İstan- bul: Çağrı Yayınları.
• Özcan, Abdülkadir 1989 Haz. , eş-Şekaiku'n-Nu'maniyye ve Zeyilleri, İstan- bul: Çağrı Yayınları.
• Poetical Miscellanies, British Library, Add. 11525.
• Solmaz, Süleyman 2005 Haz. , Ahdî, Gülşen-i Şu'ara, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Şentürk, Ahmet Atilla ve Ahmet Kartal 2007 , Eski Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tan, Muharrem 2007 Çeviren , Osmanlı Bilginleri, eş-Şakaiku'-nu'maniyye fî Ulema'id-devleti'l-Osmaniyye, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Tarlan, Ali Nihat 1966 , Ahmed Paşa Divanı, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• ________, 1997 , Necati Beg Divanı, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Tekin, Gönül 2002 , “Türk Edebiyatı 13.-15. Yüzyıllar”, Osmanlı Uygarlığı 2, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Timurtaş, Faruk K. 1977 , Eski Türkiye Türkçesi, İstanbul: İstanbul Üniver- sitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Uğur, Ahmet 1997 Haz. , Gelibolulu Ali Mustafa Efendi, Kitabü’t-Tarih-i Künhü’l-Ahbar, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları.
• Uğur, Mustafa ve Ahmet Çuhadar 1990 Haz. , Celalzade Mustafa Çelebi, Selimname, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Unat, Faik Reşit ve Mehmed A. Köymen 1957 Haz. , Mehmed Neşrî, Kitâb-ı Cihan-nümâ, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yavuz, Ali Fikri ve İsmail Özen ty Haz. , Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, İstanbul: Meral Yayınevi.
• Yavuz, Kemal ve Yekta Saraç 2003 Haz. , Âşık Paşazade, Osmanoğulları Tarihi, İstanbul: K Kitaplığı.
• Yüksel, Hasan ve M. Fatih Köksal 1998 Haz. , Topal Ahmed Rıfat Efendi, Devhatü’n-Nukaba: Osmanlı Toplumunda Sadat-ı Kiram ve Nakibüleş- raflar, Sivas: Dilek Matbaası.