Tokatlı İshâk Efendi ve Nazmu’l-Le'âlî Adlı Mesnevisi

Yıl 2015, Cilt: 15 Sayı: 15, 315 - 376, 30.12.2015

Bayram Özfırat

Öz

Bu çalışmada, Tokatlı İshâk Efendi’nin XVII. yüzyılda kaleme aldığı Nazmu’l-Le'âlî adlı dinî mesnevisi hakkında bilgi verilmektedir. İshâk Efendi, Tokat’ta yetişmiş önemli âlim şairlerden biridir. Müellifin çoğu eseri medreselerde ders kitabı olarak okutulmuş, bu eserlerden bazıları elden ele dolaşarak birçok yazma nüshası oluşturulmuştur. Çok beğenilen eserlerinden biri olan Nazmu’l-Le'âlî aruz vezninin canlı ve hareketli bir bahri onan hezecin “Mefâ'îlün Mefâ'îlün Fa'ûlün” kalıbıyla yazılmıştır. Mesnevide akâid konuları ayrı ayrı ele alınarak işlenmiştir. Ayrıca hak yoldan çıkmış mezhepler, kabir azabı, Hz. Peygamber’in miracı, melekler gibi konular ayrı başlıklar hâlinde açıklanmıştır. Nazmu’l-Le'âlî‘nin “Hâtime” bölümünde müellif, halkın perişanlığını, vurguncuların köylerde, kasabalarda ve şehirlerde kol gezdiğini, Budin Kalesi gibi muhkem bir kaleye sahip Tokat şehrinin bile bu yağmacıların eline geçtiğini etkili bir üslupla anlatmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mesnevi, Tokatlı İshak Efendi, Nazmu’l-Le'âlî, akâid

Tokatlı Ishâk Efendi and his Mathnawis named Nazmu’l-Le'ali

Öz

In this study, we will give information about Nazmu’l- Le‘âli by Tokatlı İshâk Efendi. Versification masnavi was commonly used in Turkish literature in the seventeenth century, almost every poet wrote works as in this verse. Now this century, Addition to the usual masnavi issues, indigenous issues began to be processed. Indeed, in this century, such as held at, hilyes, forty hadith translations, many masnavi written on religious subjects. In the wake of our researches, we found out that these catechisms in verse constitute a notable part of our religious literature. This fact incited us to study how this tradition emerged. Hereby study is about one of source texts and its translations in verse, which is highly influential for emergence of the tradition. We introduce two poetic translations of the work, in order to better reflect its referential value. Evidently, the texts, which influenced the emergence of mentioned tradition, are not limited with this prose work, but we consider it important in regard to influential extent of the book. Besides, we believe that newly discovered catechisms in verse, as well as other religious literary genres, will help for better comprehension regarding the content and limits of our literature.In our view, it will be useful to introduce two prose works below, which we consider as the basis of poetic catechisms, as translations in verse, since the two following works are among the pieces to constitute an origin for beginning of a tradition. We are working on a religious masnavi named Nazmu'l-Le'ali's written in this century. Akaid issues in Masnavi were separately explained.

Anahtar Kelimeler

Masnavi, Tokatlı İshak Efendi, Nazmu’l-Le'âlî, akâid

Kaynakça

• BURSALI Mehmed Tâhir, Osmanlı Müellifleri: A. Fikri Yavuz, İsmail Özen Trz. , Cilt I: 356,İstanbul: Meral Yayınevi.
• BURSALI Mehmed Tâhir 1325 , Ahlâk Kitaplarımız, İstanbul: Necm-i İstikbâl Matbaası.
• DENİZ, Rasim 1987 , "İshâk Bin Hasan Tokadî",Türk Tarihindeve Kültüründe Tokat Sempozyumu, 2–6 Temmuz 1986 s. 603–612, Ankara.
• EL-KÂRÎ, Alî bin Sultân 1389 , El-Mevzûât, s. 67-68, Beyrut.
• GÖKBİLGİN, Tayyip, “Tokat”, İ.A., Cilt: XII/1, ss. 405-407.
• KORKMAZ, Seyfullah 2002 , “Tokatlı Şair Rızâî İshâk B. Hasan'ın Bir Mer- siyesi” ErciyesÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sayı 12, 185–202.
• ÖZFIRAT, Bayram 2006 , Tokatlı İshâk Efendi’nin Nazmu’l-Ulum, Nažmu’l- Leˇālī ve Manzume-i Keydâni Adlı Mesnevileri İnceleme-Metin , Basıl- mamış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi, Soyal Bilimler Enstitüsi.
• ÖZFIRAT, Bayram 2013 , “Tokat’ın 17. Yüzyıl Âlim Şairlerinden İshâk Bin Hasan Tokatî ve Nazmu’l-Ulum Adlı Mesnevisi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/1, Winter 2013, s. 2065–2084.