Maktel-i Hüseyinlerde Yer Alan Fevkalâde Hâdiselere Kısa Bir Bakış; Maktel-i Âl-i Resûl Örneği

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 24, 505 - 520, 01.07.2020

Sibel Özil

Öz

Maktel; genel mânâda bir kişinin ölümü üzerine kaleme alınan eserleri ifade etmektedir. Türk İslam Edebiyatı içerisinde İslamî gelenekten beslenerek oluşturulmuş önemli türlerden birisi olan maktel, edebiyatımızda özel bir hüviyete bürünerek Maktel-i Hüseyin adı ile yaygınlık kazanmıştır. Maktel-i Hüseyin metinlerinde, Hz. Peygamber’in torunu Hz. Hüseyin’in Kerbelâ’da şehit edilişi duygusal bir dille anlatılmıştır. Yaşanan hâdisenin yüreklerde büyük acılar bırakmış olması, bu hâdiselerin coşkun duygular ile menkıbevi ve olağanüstü bir hale büründürülmesine sebebiyet vermiştir. Bu hal ise tarihi gerçeklik ile örtüşmeyen birçok rivâyetin, söz konusu eserlerde anonim şekilde yaygınlık kazanması ve âdeta gerçekmişçesine nesilden nesile aktarılması ile sonuçlanmıştır. Bu bağlamda çalışmada; öncelikle maktel türü ve maktel-i Hüseyinler hakkında bilgi verilecek, menkıbenin ne olduğuna dâir kısa bir açıklama yapılacak ve ardından maktellerde yer alan fevkalâde olağanüstü hâdiselere Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Nr. 4724’de kayıtlı Maktel-i Âl-i Resûl1 adlı eser özelinde işaret edilecektir. Amacımız, aktarılan hâdiselerin doğru veya yanlış olduğunu tartışmak olmayıp, bu mirasın gelenek içerisinde sahip olduğu yere temas etmektir.

Anahtar Kelimeler

Hz. Hüseyin, Kerbelâ, Maktel, Maktel-i Hüseyin, Menkıbe

A Brief Look at the Remarkable Events in Maktel-i Hüseyin; Maktel-i Âl-i Resul Example

Öz

In its general meaning, maktels are the pieces written on the death of someone. Maktel, which is one of the important genres created in the Turkish Islamic literature by nourishing from the Islamic tradition, has gained a prevalence under the name Maktel-i Hussein by taking on a special identity in our literature. In maktel-i Hussein texts, Prophet Mohammed's grandson Hussein's martyrdom in Karbala is explained in an emotional language. The fact that the incident has left great pain in the hearts has led to the depiction of these events with exuberant emotions and an extraordinary state. This has resulted in the fact that many events that do not coincide with historical reality have gained widespread anonymity in these works and are transferred from generation to generation as if they were real. In this context, firstly, information will be given about maktel type and maktel-i Hussain, a short explanation will be given about what is epic menkıbe , and then the extraordinary events will be marked with the specific focus on the special work named as Maktel-i Âl-i Resûl which is placed in Suleymaniye Library Hacı Mahmud Efendi Number 4724. Our aim is not to discuss whether the events are true or false, but to touch the legacy of this heritage in tradition.

Anahtar Kelimeler

Epic, Hussain, Karbala, Maktel, Maktel-i Hussain

Kaynakça

• APAK, Adem 2008 , Anahatlarıyla İslam Tarihi 3, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• DEĞİRMENCİ, Zühre 2009 , Der Beyan-ı Sergüzeşt-i İmam-ı Hüseyin: İnceleme- Metin-Dizin, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DEMİRCAN, Adnan 2015 , Kerbelâ Keder ve Belâ, İstanbul: Beyan Yayınları.
• DEMİREL, Özlem 2007 , Âşıkî'nin Maktel-İ Hüseyin'i Üzerine Dil İncelemesi, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ERDEM AKKOYUN, Tuğba 2015 , Lâmi'î Maktel-İ İmâm Hüseyin İnceleme- Çevriri Yazı-Sözlük, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki Haz. 2016 , Vilâyet-Nâme, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• GÜNGÖR, Şeyma 1987 Haz. , Hadikatü's-Sü’eda, Ankara: Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• GÜNGÖR, Şeyma 2003a , "Maktel", DİA, XXVII, 455.
• GÜNGÖR, Şeyma 2003b , "Maktel-i Hüseyin", DİA, XXVII, 456-457.
• GÜZEL, Abdurrahman 2009 , Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Akçağ.
• MENTEŞ, Jale Zümrüt 2013 , Kemterî İbrahim Maktel-İ İmam Hüseyin İnceleme- Çeviri Yazı-Sözlük, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖZÇELİK, Kenan 2008 , Yûsuf-ı Meddâh Ve Maktel-İ Hüseyn İnceleme-Metin- Sözlük , Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖZÇELİK, Kenan 2010 , "Türk Edebiyatında Yazılmış İlk Maktel-i Hüseyin Kimin Eseridir?", Çeşitli Yönleriyle Kerbela II, 7-16.
• ÖZİL, Sibel 2017 , Süleymaniye Kütüphanesinde Bulunan Bir Maktel-i Âl-i Resûl Hacı Mahmud Efendi, NR. 4724 , Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ŞAHİN, Haşim 2004 , "Menâkıbnâme", DİA, XXIX, 112-114.
• TEPELİ, Yusuf Haz. 2002 , Yemînî, Fazîlet-Nâme I Giriş-İnceleme-Metin , Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• YARDIM, Emine Seval 1999 , Menkıbe Ve Menakıbnamelerle İlgili Eserler İçin Açıklamalı Bir Bibliyografya Denemesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Entitüsü.