Âyînezâde Muhammed Şemseddîn-i Sirozî’nin “Şerh-i Manzûme-i Rüsûhî” Adlı Eseri

Yıl 2017, Cilt: 19 Sayı: 19, 313 - 344, 30.12.2017

Erdoğan Taştan

Öz

17. yüzyıl müelliflerinden biri olan Âyînezâde Muhammed Şemseddin-i Sirozî ö.1688-89 hakkında biyografik kaynaklarda yer alan bilgiler oldukça sınırlıdır. Osmanlı ulemâsından Halvetî tarikatına mensup bir zât olan müellifin çoğu şerh ve hâşiye türünde yazılmış beş mensur eseri vardır. Bu eserlerden biri Şerh-i Manzûme-i Rüsûhî’dir. Âyînezâde bu eserde Sofyalı Süleymân Rüsûhî ö.? ’nin 13 beyitten meydana gelen “-a nedir” redifli şiirini şerh etmiştir. Bazı tasavvufî sualleri ihtiva eden şiir için yazılan bu şerh, oldukça mufassal bir şerh görünümündedir. Eserin çeşitli kütüphanelerde kayıtlı beş nüshası tespit edilmiştir. Müellif beyitleri şerh ederken çeşitli tasavvufî, kelâmî, fıkhî konuların yanında tefsir ve hadis ilmiyle ilgili meselelere de değinmiş, eserini geniş bir ilmî zemine dayandırmıştır. Eserde “zâhir, bâtın, vahdet, kesret, âşık, ma‘şûk, gönül, tevhid, tahkîkî îmân, taklîdî îmân , şirk, beden, ruh, nefis, kader, cüz’î ve küllî irâde, insanın diğer varlıklardan üstün oluşu ve emaneti yüklenmesi” gibi çeşitli konuların ele alındığı görülmektedir. Âyet ve hadis iktibaslarıyla da zenginleştirilen şerh, orta nesir türünde yazılmış bir eser olarak değerlendirilebilir. Söz konusu özellikleriyle eser, şerh geleneği içinde dikkate değer bir konuma sahiptir.

Anahtar Kelimeler

17. yy., Âyînezâde Muhammed Şemseddin-i Sirozî, Süleymân Rüsûhî, şerh, tasavvuf

Âyînezâde Muhammed Şemseddîn-i Sirozî’s Work Named “Şerh-i Manzûme-i Rüsûhî"

Öz

The information in the biographical sources about Muhammad Shamseddin-i Sirozî who is one of the 17th century authors, is very limited. The author, who is one of the Ottoman savants and a member of the Halveti sect has five prose work written in the form of commentaries and apostil. One of these works is Şerh-i Manzûme-i Rüsûhî. In this work Âyînezâde commented the poem of Süleymân Rüsûhî which consists of 13 couplets and has the word “nedir” as rhyme. This commentary written for poem which has some mystical questions is very detailed. Five copies of the work have been identified in different libraries. The author referred to various topics related to mysticism, wisdom, fiqh, hadith, tafsir and based his work on a wide scientific basis. Various topics are discussed in the work like “external, internal, uniqueness, superabundance, lover, beloved, heart, monotheism, belief, syntheism, body, spirit, soul, fate and will, superiority of man to other beings and assuming the trust’s responsibility.” The commentary enriched by the quotations of verses and hadiths can be regarded as a work written in the middle prose type. The work has a remarkable position within the tradition of commentary.

Anahtar Kelimeler

17th century, Âyînezâde Muhammad Shamseddin-i Sirozî, Süleymân Rüsûhî, commentary, mysticism

Kaynakça

• ALTIKULAÇ, Tayyar 1999 , “İbnü’l-Cezerî”, DİA, XX, 551-557.
• Bursalı Mehmed Tâhir 1333 , Osmanlı Müellifleri, III cilt , İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• CEYLAN, Ömür 2000 , Tasavvufî Şiir Şerhleri, İstanbul: Kitabevi Yay.
• ELMALI, Sezgin 2016 , Molla Hayâlî’nin Kelâmî Görüşleri Şerhu’l-Kasîdeti’n- Nûniyye Bağlamında , Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KILIÇ, Filiz Haz. 2010 , Âşık Çelebi Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ, III Cilt , İstanbul: İs- tanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
• KUTLUK, İbrahim Haz. 1989 , Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu‘arâ, II Cilt , Ankara: TTK Basımevi.
• Münîrî, Şerh-i Gazel-i Rüsûhî, 06 Mil Yz A 2927/10.
• ÖZTEKİN, Nezahat 2002 , Fazlî, Gül ü Bülbül, İzmir: Akademi Kitabevi.
• Pervâne Beg Nazîre Mecmû‘ası, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Bağdat 406.
• RİEU, Charles 1978 , Catalogue of The Turkish Manuscripts in The British Museum, Osnabrück: Otto Zeller Verlag.
• ŞAHİN, Oğuzhan 2016 , “Rusûhî’nin Kuş Diliyle Bir Gazeli ve Yûsuf Sinânüddîn ile Münîrî’nin Şaire Reddiyesi”, Osmanlı Araştırmaları The Journal of Ottoman Studies, S. XLVII, .209-248.
• TAŞTAN, Erdoğan 2016 , “Mesnevî Şârihi İsmâîl Rüsûhî-i Ankaravî’nin Şiirleri”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 34, 215-278.
• YAZAR, Sadık 2011 , Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniver- sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• YILMAZ, Ozan 2007 , “Klâsik Şerh Edebiyatı Literatürü”, Türkiye Araştır- maları Literatür Dergisi, S. 9, 271-304.
• YÜKSEL, Ali Osman 1993 , Ulûmul Kur’an Kaynaklarından Cezeri ve Teyyibesi, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay.