Molla Yusuf’un Fütüvvet Risalesi

Yıl 2021, Cilt: 27 Sayı: 27, 75 - 126, 30.12.2021

Vildan Coşkun

Öz

Sûfi ve esnâf ahlakının esaslarını anlatan fütüvvetnâmeler, değerli birer kaynak olmalarının yanında muhtevaları ile de edebî, tarihî, dinî, tasavvufî ve sosyolojik araştırmaların konusunu oluştururlar. Makalemizin konusu, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesi Şevket Rado Yazmaları SR 431-01 1b-19a ’da kayıtlı Molla Yusuf’un ö. ? fütüvvet risalesidir1. Çalışmamızda fütüvvet kavramı, tarihi ve Türkçe fütüvvetnâmeler hakkında bilgi verilecek, risalenin kaynağı ve muhtevasındaki temel kavramlar açıklanarak çeviri yazılı metni ortaya konacaktır.

Anahtar Kelimeler

Fütüvvetnâme, Molla Yusuf, Şed kuşanma, Ahîlik, Esnaf pîrleri

A Futuwwa Treatise by Molla Yusuf

Öz

Futuwwa books, works that reveal the principles of sufi and artisan ethics, have been the subject of literary, historical, religious, mystical and sociological studies with rich acquaintance they contain, as well as being a valuable written source. The subject of Manuscripts Section SR 431-01 1b-19a written by Molla Yusuf d. ? . In this article, after briefly dwelling on the concept of futuwwa, its history and futuwwa books written in Turkish, the text of the treatise will be revealed, its our article is a treatise registered at the Istanbul Research Institute Library Şevket Rado source will be addressed and some concepts related to its content will be explained.

Anahtar Kelimeler

Futuwwetnames, Molla Yusuf, Shed donning, Ahkism, and Patriarchs of artisan

Kaynakça

• ALGAR, Hamid, “Molla”, https://islamansiklopedisi.org.tr/molla, 28.11.2020 .
• ALGAR, Hamid, “Şed”, https://islamansiklopedisi.org.tr/şed, 29.10.2020 .
• ALGÜL, Hüseyin, “Muâhât”, https://islamansiklopedisi.org.tr/muahat, 20.11.2020 .
• ALGÜL, Hüseyin, “Hind b. Ebû Hâle”, https://islamansiklopedisi.org.tr/hind-b- ebu-hale, 01.10.2020 .
• ALTIN, Beyza Özden 2018 , Fütüvvetnâme Yazımı Açısından Minhâcü'l- Mürîdîn ve Mecmûa’nın Yeri ve Önemi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• APAK, Adem, “Muhammed b. Ebî Bekr es-Sıddîk”,, https://islamansiklopedisi.org.tr/muhammed-b-ebu-bekir-es-siddik, 28.11.2020 .
• ARPAGUŞ, Safi, “Post”, https://islamansiklopedisi.org.tr/post, 01.01.2020 .
• ARSLANOĞLU, İbrahim 2005 , “Fütüvvetnameler ve Bir Fütüvvetname”, I. Ahi Evran-ı Velî ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu 12-13 Ekim2004, Bildiriler, Haz. M. Fatih Köksal, Kırşehir: I, 101-118.
• AYDINLI, Abdullah, “Ebû Zer el-Gıfârî”, https://islamansiklopedisi.org.tr/ebu- zer-el-gifari, 26.11.2020 .
• AYDINLI, Abdullah, “Ebü’d-Derdâ”, https://islamansiklopedisi.org.tr/ebud- derda 20.10.2020 .
• AZİMLİ, Mehmet, “Sa’d b. Ubade”, https://islamansiklopedisi.org.tr/sad-b-ubade, 28.10.2020 .
• BAŞ, Derya 2016 , “Rifaiyye”, Ahilik Ansiklopedisi, Ankara: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, II, 222-224.
• BAŞ, Derya 2019 , “Fütüvvet ve Tasavvuf Buluşması: Tarîkat Alevîliği ve Fütüvvet Erkânı”, Hz. Peygamber ve Fütüvvet, İstanbul: Nefes Yayınları, 61-90.
• BEKKİ, Salahaddin 2005 , “Ahiliğe Giriş Törenlerinin Bilmecelerle İlişkisi”, I. Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu Kırşehir, 12-13 Ekim 2004 Bildiriler, hzl., M. Fatih Köksal, Kırşehir: Gazi Ü. Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi Y., I, 163–176.
• BİLGEN, H. Mustafa 2019 , Tarihi Süreçte Turhal, Hazırlayanlar: Hasan Akar, Mahmut Hasgül, Burhan Kurddan, Sivas, Es-Form Ofset.
• CİN Ali ve Kübra Akçan 2018 , “15. Yüzyılda Dâî Tarafından Yazılmış Manzum Bir Fütüvvetname”, Mediterranean Journal of Humanities, VIII/I, 101-130.
• ÇEBİ, Resul 2002 , Hadisleri Bakımından Fütüvvetnâmeler ve Muhammed b. Hüseyin er-Radavî’nin “Fütüvvetnâme-i Kebir” Adlı Eserdeki Hadislerin Tahrici ve Tahlili, Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÇEKER, Semih 2008 , Anadolu Selçukluları Zamanında Gelişen Fütüvvet Teşkilatı ve Bu Teşkilatın Halkın Eğitimine Olan Katkıları, Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü.
• ÇELİK, Rıfat İlhan 2014 , ’’Türkiye Selçukluları Zamanında Anadolu’da Ahilik Müessesesi’’, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• EFENDİOĞLU, Mehmet, “Saîd Bin Cübeyr”, https://islamansiklopedisi.org.tr/said-b-cubeyr, 28.11.2020 .
• EFENDİOĞLU, Mehmet, “Suheyb b. Sinân”, https://islamansiklopedisi.org.tr/suheyb-b-sinan, 17.10.2020 .
• ELİAÇIK, Muhittin 2018 , “Anadolu İkliminde Gelişmiş Bektaşilik Ve Ahilik Üzerinde Ortak Ritüeller İncelemesi” “Common Rituals Review For Advanced “Bektaşilik And Ahilik” In Anatolian Climate”, IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ankara, I. Cilt, 511-516.
• EMECEN Feridun, “Cüllâh”, https://islamansiklopedisi.org.tr/cullah, 01.10.2020 .
• ERDOĞ, Cihat 2012 , Yeşil Turhal Dünyayı Tatlandıran Şehir, Turhal: Tasarım Ofset Matbaacılık.
• ERTÜRK, Mustafa , “Mikdâd bin Amr”, https://islamansiklopedisi.org.tr/mikdad-b-amr, 28.11.2020 .
• ERÜNSAL, İsmail E. 2013 , Osmanlılarda Sahaflık ve Sahaflar, İstanbul: Timaş Yay.
• ERÜNSAL, İsmail E. 2021 , Yirmi İki Mürekkep Damlası Osmanlı Sosyal ve Kültürel Tarihi Üzerine Sohbetler, İstanbul: Timaş Yay.
• FAYDA, Mustafa, “Amr b. Ümeyye”, https://islamansiklopedisi.org.tr/amr-b- umeyye, 28.11.2020 .
• GENÇ, H. Mustafa 2013 , “Müslüman Türkün Ahlak ve Meslek Okulu”, Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yay.
• GÖLPINARLI, Abdülbaki 2011 , “İslâm ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilâtı ve Kaynakları’’, İstanbul: İstanbul Ticaret Odası - İÜ İktisat Fakültesi Yayınevi .
• GÜLŞEN, Gönül 1995 , Türk, Tasavvuf Kültüründe Derviş Kitap Münasebeti ve Tekke Kütüphaneleri, Yüksek Lisans Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• GÜNDÜZÖZ, Güldane 2015 , “Sembolizm ve Mitoloji Bağlamında Tasavvuf Kültüründe Hırka, Alem ve Seccade”, IV. Türkiye Lisansüstü Çalışma Kongresi Bildiriler Kitabı IV İlahiyat , 14-17 Mayıs 2015 Kütahya, İstanbul: 2015, 123-136.
• GÜRAY Cenk ve Sadettin Kalenderoğlu 2019 , “Miraç Kavramının Alevî Sözlü Kültürü Açısından İncelenmesi: Çubuk-Şabanözü Örneği”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 92, 143-170.
• Işık, Nevzat, “Reten b. Nasr”, https://islamansiklopedisi.org.tr/reten-b-nasr, 12.10.2020 .
• KAHRAMAN, Ramazan 2014 , “Türk Ahi Teşkilatının İşleyişi ve Çorum Tarihinde Ahilik’’, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, VII/ 1, 93-109.
• KAHRAMAN, Seyit Ali, “Evliya Çelebi'nin Müzik Dünyası”, https.// www.zdergisi.istanbul/makale/evliya-celebinib-muzik-dunyasi-369, 14.03.2020 .
• KALA, Ahmet 2012 , Debbağlıktan Dericiliğe İstanbul Merkezli Deri Sektörünün Doğuşu ve Gelişimi, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yay.
• KANDEMİR M. Yaşar Kandemir, “Câbir b. Abdullah”, https://islamansiklopedisi.org.tr/ cabir-b-abdullah , 26.11.2020 .
• KAYA, Bayram Ali, Ozan Yılmaz, Vildan S. Coşkun, Orhan Kaplan 2019 , Klasik Türk Edebiyatı Temel Bilgiler, İstanbul: Kesit Yay.
• KÖKSAL, M. Fatih 2015 , Ana Kaynaklarıyla Türk Ahiliği Ahilik-Fütüvvet Yazıları, İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yay.
• KÖKSAL, M. Fatih 2010 , “Ayin, Erkân ve Adap Benzerlikleri Açısından Ahilik-Bektaşilik Münasebetleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, LV, 59-70.
• KÖKSAL, M. Fatih ve Kamil Ali Gıynaş 2011 , “Bir Bektaşi Fütüvvet- nâmesi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş-ı Veli - Araştırma Dergisi, LIX, 403-422.
• KÖKSAL, M. Fatih 2019 , Manzum Fütüvvetnâme Tarsuslu Dâ’î, Ankara: TÜBA Yayınları.
• KÖKSAL, M. Fatih, B. Ayçiçeği 2020 , İki Fütüvvetnâme Sabuncuoğlu Şerefeddîn Fütüvvetnâmesi Bursalı Hoca Cân Fütüvvetnâmesi, Ankara: T.C. Ticaret Bakanlığı Esnaf, Sanatkârlar Ve Kooperatıfçılık Genel Müdürlüğü.
• KÜÇÜKAŞÇI, M. Sabri, “Seyyid”, https://islamansiklopedisi.org.tr/seyyid, 01.10.2020 .
• GÖKMEN, M. Ali 2009 , “Ahi Şecerename ve Fütüvvetnâmelerine Göre Ahi Zaviyeleri”, Selçuklu’dan Osmanlı’ya Bilim, Kültür ve Sanat Prof. Dr. Mikail Bayram’a Armağan, Editör: Mustafa Demirci, Konya: Kömen Yayınları.
• MERİÇ, Numan 2013 , Radavi’nin Haza Kitabu Fütüvvetname Manisa İl Halk Kütüphanesi 45hk 1137/7 , Yüksek Lisans Tezi, Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• MOGHADDAM, Alireza 2017 , 13.-15. Yüzyıllarda Anadolu’da Ahilik: Kurumsallaşma, Toplumsal Yapı Ve İdeoloji, Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniverstesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• MURADOV, Safa 2019 , Ehl-İ Sünnet Ve Şia'nın Farklılaşmasında Hadis Rivâyetlerinin Rolü, Doktora Tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• OCAK, Ahmet Yaşar, “Fütüvvet”, https://islamansiklopedisi.org.tr/futuvvet#2, 10.10.2020 .
• ORAL, M. Zeki 1962 , “Yeni Bulunan Kitabeler”, TTK Belleten, XXVI, 101, 147-150.
• ÖZ, Mustafa, “Kümeyl b. Ziyâd, https://islamansiklopedisi.org.tr/kumeyl-b-ziyad, 25.11.2020 .
• ÖZKAN, Mustafa 1995 , Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• ÖZKÖSE; Kadir 2015 , “Tokat’ta Tasavvuf Kültürü”, https://www.gop.edu.tr/depo/menuler/birim_32/yayinlarimiz_157/html_icerik/files/tokat_tarihi_ve_kulturu_sempozyumu_cilt3.pdf, 25.11.2020 .
• SARIKAYA, M. Saffet 1993 , XII-XVI. Asırlardaki Anadolu’daki Fütüvvetnâmelere Göre Dinî İnanç Motifleri, Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• SARIKAYA M. Saffet ve Necmettin Bardakçı 2012 , “Bir Rifâî Fütüvvetnâmesi Üzerine Bir İnceleme”, Tasavvuf: İlmî ve Akdemik Araştırma Dergisi, İstanbul XIII/29, 169- 183.
• SARIKAYA, M. Saffet Kış/Winter 2012 , “Bektaşî ve Alevî Kültürünün Yazılı Kaynağı Olarak Fütüvvetnâmeler”, Alevilik Araştırmaları Dergisi The Journal of Alevi Studies, Sayı/Volume 4, 35-66.
• SARIKAYA, M. Saffet 2018 , “Türk Dinî Tarihinde Fütüvvetnâmelerin Yeri ve Önemi”, IV. Uluslararası Ahilik Sempozyumu: XIII-XVI. Yüzyıllarda Ahilik, 27-29 Eylül 2018, Kırşehir = The IV. International Symposium of Akhism, 27-29 September 2018, Kırşehir: II, 403-419.
• SELVİ, Dilaver 2016 , “Fütüvvet Ve Ahîlik Teşkilatlarının Ahlâkî İlkelerinin Oluşmasında Tasavvufun Öncülüğü”, İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, II/I, 1-37.
• ŞENÖDEYİCİ, Özer 2011 , “Maneviyatın Somut Göstergesi Olarak Ahilikte Şed ‘Shed’ As An Concrete Indicator of Morale”, I. Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu 15-17 Ekim 2008 Kırşehir Bildiriler: The First International Symposium on Culture of Akhism and Kırsehir 15-17 October 2008 Kırsehir : II, 983-990.
• TAESHNER, Franz 1956 , “Kırşehir’de Ahi Evran Zaviyesinin Mütevellisine Ait 1238/1822-23 Tarihli Bir Berat”, Trc: Şükrü Akkaya, Vakıflar Dergisi, III, 93-96.
• TEMİZEL, Ali 2016 , “Ahi Yusuf Perende ö. 1323 ”, Ahilik Ansiklopedisi, Ankara: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Yayınları.
• TOK, Vedat Ali, “Yarın Hakk’ın Dîvânına Varınca”, https://dergi.diyanet.gov.tr/makaledetay.php?ID=1335, 29.10.2020 .
• TORUN, Ali 1998 , Türk Edebiyatında Türkçe Fütüvvetnâmeler Üzerinde Bir İnceleme, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ULUDAĞ, Süleyman, “Hallac-ı Mansur”, https://islamansiklopedisi.org.tr/ /hallac-i-mansur, 26.11.2020 .
• ULUDAĞ, Süleyman, “Fütüvvet”, https://islamansiklopedisi.org.tr/futuvvet#1, 20.10.2020 .
• UYAR, Gülgun, “Nakib”, https://islamansiklopedisi.org.tr/nakib, 17.10.2020 .
• YILMAZ, Hasan Kamil, “Şehabeddin Sühreverdi”, https://islamansiklopedisi.org.tr/suhreverdi-sehabeddintt, 05.12.2020 .
• YILMAZ, Ozan Eylül 2011 , “Farsça Fütüvvetnâamelerden Hareketle Esnaf Pîrleri ve Fütüvvet Âdâbı Üzerine Bir Değerlendirme”, 1. Uluslararası Ahîlik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu, The 1st International Symposium on Culture of Akhism and Kirsehir, 15-17 Ekim / October 2008 Kırşehir –Bildiriler- , Kırşehir: II, 1174-1193.