TATLI VE DOĞRU SÖZÜN HÜSN-İ TE’SÎRİ HAKKINDA BİR HİKÂYE-İ TAVÎLE

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 33, 150 - 173, 26.12.2024

Avni Erdemir

https://doi.org/10.15247/devdergisi.1549039

Öz

Abdurrahman Kâmil Yetkin (ö.1941), Amasya’nın yetiştirdiği son devir âlim, şair ve din adamlarından birisidir. Kâmil Efendi, Amasya’da uzun yıllar müderrislik ve müftülük yapmış; resmî görevlerinin yanında dinî, ahlâkî ve edebî mahiyette çok sayıda eser kaleme almıştır. Bu eserlerinden birisi de lisan ve kalem konusunu ele alıp karşılaştırdığı Nakd-i Hâtır’dır. Yazar, okuyucunun şevkini, dinleyenin zevkini artırarak tatlı ve doğru sözün gücünü somut bir şekilde anlatmak amacıyla Nakd-i Hâtır’a uzun bir hikâye yerleştirmiştir. Makalenin temel konusu, Nakd-i Hâtır içinde yer alan ve yazarın “Tatlı ve Doğru Sözün Hüsn-i Te’sîri Hakkında Bir Hikâye-i Tavîle” ismini verdiği bu müstakil hikâyedir. Alegorik tarzda yazılan hikâyenin kahramanları; Akl, Nefs, Fikr, Aşk ve Rûh’tur. Hikâyede Akl padişahı, Nefs veziri, Rûh, Aşk ve Fikr ise padişahın nedimlerini temsil etmektedir. Kahramanlar, hikâye boyunca konu üzerinde ayet ve hadisler yanında Türkçe, Arapça ve Farsça şiir ve özlü sözlerden yararlanarak tartışmakta ve birbirlerini ikna etmeye çalışmaktadır. Makalede hikâye; önce olay örgüsü, şahıs kadrosu, mekân, zaman, bakış açısı ve anlatıcı bakımından incelenmiş; daha sonra hikâyedeki özlü sözler ve Türkçe beyitler tespit edilmiş ve hikâye kahramanlarının tartışmalarından örnek pasajlar verilmiştir. Çalışmayla Abdurrahman Kâmil Efendi’nin hikâyesi üzerinden müzakere ve tartışmalarda ilmî birikimin, yumuşak üslubun, tatlı dilin ve doğru sözün gücü ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Abdurrahman Kâmil, Nakd-i Hâtır, Hikâye, Tatlı Dil, Doğru Söz, Sözün Tesiri.

A long story about the good effect of sweet and true words

Öz

Abdurrahman Kâmil Yetkin (death1941) is a late period poet, scientist and religious person that raised by Amasya. Kâmil Efendi worked as a teacher and mufti in Amasya for years and he wrote many works about religious, moral and literary subjects in addition to his official duties. One of his work is Nakd-i Hatır in which he compared language and pen. The author has placed a long story in Nakd-i Hatır in order to expres the power of sweet and true words in a concrete way by increasing the enthusiasm of the reader andthe pleasure of the listener. The basic team of the study is an independent story named a long story about the good effect of sweet and true words placed in Nakd-i Hâtır . The heroes of the story written in allegorical style are mind, idea, soul, love and spirit. In the story mind represents the Sultan, soul represents the queen, spirit, love and idea represent the bridemaids of the Sultan. Throughout the story, the heroes argue and try to convince each other by using Turkish, Arabic and Persian poetry and sayings, as well as verses and hadiths on the subject. In the article, the story was first examined in terms of plot, cast of characters, place, time, point of view and narrator ,then the aphorisms in the story, Turkish couplets were identified and sample passages from the discussions of the heroes of the story were given. In this study, the power of scientific knowledge, soft style and sweet and true words were revealed through discussions of Kâmil Efendi.

Anahtar Kelimeler

Abdurrahman Kâmil, Nakd-i Hâtır, Story, Sweet language, True word, Effect of words.

Kaynakça

• AÇIL, Berat (2014).“Bir Tür mü Tarz mı? Klasik Türk Edebiyatında Alegori”. Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 19/37 (2014/2), 145-167.
• AKKUŞ, Metin (1993). Nef’î Divanı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• AKTAŞ, Şerif (1991). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• BENLİ, Şeyma (2021). Klasik Türk Edebiyatında Münazara, Sümerlerden Osmanlılara Bitmeyen Tartışmaların Hikâyesi. İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
• BİLGE, Kilisli Rıfat (1980). (Şeyh Sâdî-i Şîrazî) Bostan ve Gülistan. İstanbul: Zafer Matbaası.
• BİLKAN, Ali Fuat (2011). Nabi Divanı. 2 Cilt. Ankara: Akçağ Yayınları.
• DEMİREL, H. Gamze (2005). 18. Yüzyıl Şairlerinden Belîğ Mehmed Emin Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin-Tahlil). Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• ERDEM, Melike (1994). Bursalı Tâlib ve Divanı, Tenkidli Metin ve İnceleme. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• ERDEMİR, Avni (2024). “Amasyalı Abdurrahman Kâmil Yetkin’in Nakd-i Hâtır Adlı Eseri”. Hikmet - Akademik Edebiyat Dergisi, 21 (Ekim 2024), 42-68.
• ERDOĞAN, Mehtap (2014). “Sâmî, Mustafa Sâmî Bey”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sami-mustafa-sami-bey-mdbir [ET: 19. 08. 2023].
• ERDOĞAN, Mustafa (2017). Bursalı Rahmî ve Dîvânı. PDF: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55910,bursali-rahmi-divanipdf.pdf?0 [ET: 25. 08. 2023].
• KARAKAŞ, Mahmut (1996). Şanlıurfa Mezar Taşları. Şanlıurfa: Şurkav Yayınları.
• KAYA, Bilge (1991). 17. yy. Divan Şairi Mantıki Ahmet Efendi ve Divançesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• KEKLİK Murat (2014). Üsküplü İshak Çelebi, Divan (Metin-Çeviri-Açıklamalar-Dizin). Kırgızistan: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• KIRKIL, Harun (2024). “Bir Anlatım Aracı Olarak Hikâye ve 16. Yüzyıl Ahlak Mesnevilerinde Yer Alan Hikâyelerin Anlatılış Amaçları”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 32 (2024), 628-655.
• KÖKSAL, M. Fatih (2020). “Münazara (Türk Edebiyatı)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/579-580. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• KUTLAR OĞUZ, Fatma Sabiha (2017). Arpaemįni-zāde Mustafā Sāmî, Dîvân. PDF: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56084, arpaeminizade-mustafa-sami-divanipdf.pdf?0 [ET: 25. 08.2023]. G74/1.
• KÜÇÜK, Sabahattin (1994). Bâkį Dîvânı. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• ŞENER, Hasan (1999). Hayrî, Hayatı, Edebî Şahsiyeti, Divan’ının Tenkitli Metni. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• YAVUZ, Mustafa (2016). Mehmed Memduh Faik Bey (Hayatı, Sanatı, Eserleri). Erzincan: Erzincan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• YETKİN, Abdurrahman Kâmil. Risâle-i Mev’iza. Ankara: Milli Kütüphane, 7956, 1a-58b.
• YETKİN, Abdurrahman Kâmil. Nakd-i Hâtır. Amasya: Bayezid Yazma Eserler Kütüphanesi, 1708/1, 1-84.
• YETKİN, Abdurrahman Kâmil. Nakd-i Hâtır. Amasya: Bayezid Yazma Eserler Kütüphanesi, 1708/3, 1-143.