MÂŞÎ-ZÂDE FİKRÎ ÇELEBİ’NİN KAYIP MESNEVİSİ ŞÜKÛFEZÂR VE EKSİK BİR NÜSHASI

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 33, 490 - 518, 26.12.2024

Yağız Yalçınkaya

https://doi.org/10.15247/devdergisi.1577402

Öz

On altıncı asırda yazdığı mesneviler ile adından söz ettiren şair Mâşî-zâde Fikrî Çelebi (ö. 1574-5), eserleri ile günümüze ulaşma talihine erişememiş isimlerdendir. Şairin şimdiye kadar ele geçen tek eseri, 2007 senesinde tanıtılıp 2017’de neşredilen Ebkâr-ı Efkâr isimli mesnevisidir. En meşhur telifi olduğu anlaşılan bu eser dışında tezkirelerde Fikrî’ye atfedilen ve şimdiye kadar hiçbir nüshasına ulaşılamayan beş mesnevi daha bulunmaktadır. Bunlardan biri, çalışmamıza konu olan Şükûfezâr’dır. Mesnevinin tespit edilen eksik bir nüshası üzerinden, şimdiye kadar hakkında adı dışında bir bilgi bulunmayan eseri tanıtmak çalışmanın amacını teşkil etmektedir. Şairin ölümünden 115 sene sonra istinsah edilmiş söz konusu nüsha eksik olduğu için anlatılan konunun başlangıcı ve sonu elimize ulaşmamıştır. Buna rağmen mevcut kısımdan yola çıkarak Fikrî’nin eserini kaleme alırken tema ve kurgu bakımından Kırk Vezir Hikâyeleri’nden esinlenip kahramanların bir kısmına Şehnâme’den isimler verdiğini söylemek mümkündür. Ancak mesnevide özgün hikâyeler ve kahramanlar da bulunmaktadır.
Çalışmamızda eserin Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar Koleksiyonu 7253 numarada kayıtlı nüshası tavsif edilip yazar ve eser hakkında değerlendirmeler yapılmış, daha sonra örnekler beyitler eşliğinde mesnevi özetlenerek Fikrî Çelebi’nin şimdiye kadar gün yüzüne çıkmamış bu eseri tanıtılmak istenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mâşî-zâde Fikrî Çelebi, Şükûfezâr, mesnevi, 16. yüzyıl. Kırk Vezir Hikâyeleri

Maşi-zade Fikri Çelebi’s Lost Mathnawi Şukufezar and an Incomplete Copy of It

Öz

The poet Maşi-zade Fikri Çelebi (d. 1574-5), who made a name for himself with his mesnevis in 16th century, is one of the names whose works have not had the chance to reach the present day. The only work of the poet that has been found so far, is the mesnevi called Ebkar-ı Efkar, which was introduced in 2007 and published in 2017. Apart from this work, which is understood to be the most famous copyright, there are five more mesnevis attributed to Fikrî in the biographies and no copies of which could be reached until now. One of these is Şukufezar, which is the subject of our study. The aim of this study is to introduce the work, about which there is no information other than its title, through an incomplete copy of the mathnawi that has been identified. The incompleteness of the copy which copied 115 years after the poet's death has eliminated the beginning and conclusion of the narration. Despite this, based on the current section, it is possible to say that Fikri was inspired by Kırk Vezir Hikayeleri in terms of theme and plot while writing his work and gave names to some of the heroes from Şahname. However, there are also original stories and heroes in the mathnawi.
In our study, the copy of the work registered in the Süleymaniye Library Manuscript Donations Collection number 7253 was described and evaluations were made about the author and the work, then the mesnevi was summarized with sample couplets and this work of Fikri Çelebi, which has not been brought to light until now, was aimed to be introduced.

Anahtar Kelimeler

Maşi-zade Fikri Çelebi, Şukufezar, mathnawi, Kırk Vezir Hikayeleri

Kaynakça

• AÇIKGÖZ, Namık (2017), Riyâzî Muhammed Efendi Riyâzü’ş-Şuara (Tezkiretü’ş-Şuara), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, e-kitap, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0, Erişim Tarihi: 29.10.2024.
• CANIM, Rıdvan (2000), Latîfî Tezkiretü’ş-Şu‘arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
• Firdevsî (2009). Şahnâme, (çev. Prof. Necati Lugal), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Hüseyin Remzî (1305), Lügat-ı Remzî, İstanbul: Hüseyin Remzî Matbaası.
• İPEKTEN, Haluk vd. (2017), Heşt Bihişt Sehî Bey, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, e-kitap, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56165,hest-bihistpdf.pdf? 0&_tag1=03EE5380B678F1063BF0A9ED54D2FA0DD771F0E5&crefer=221FA3F9E2DBD16B87E41112D72ED4863CB70F3EE4B940DC52C3C90A09147889, Erişim Tarihi: 29.10.2024.
• İSEN, Mustafa (2017), Gelibolulu Mustafa Âlî Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, e-kitap, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55739,kunhul-ahbarin-tezkire-kismpdf.pdf?0, Erişim Tarihi: 29.10.2024.
• Katip Çelebi (1311), Keşfü'z-Zünûn 'an-Esâmî el-Kutub ve’l-Fünûn Cildü’l-Evvel, İstanbul: Dersa’âdet Matbaası.
• KAYABAŞI, Bekir (1997), Kâf-zâde Fâ’izî’nin Zübdetü’l-Eş’ârı, Doktora Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KILIÇ, Filiz (2018), Âşık Çelebi Meşâ’irü’ş-şu’arâ, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, e-kitap, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59036,asik-celebi-mesairus-suarapdf.pdf?0, Erişim Tarihi: 29.10.2024.
• KIZILTAN, Mübeccel (1991), Kırk Vezir Hikâyeleri I (İnceleme), Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KONUKÇU, Enver (1992), Behrâm-ı Gûr, TDV İslâm Ansiklopedisi (C. 5, s. 356)., İstanbul: TDV Yayınları.
• Mehmed Süreyya (1996), Sicill-i Osmanî, Nuri Akbayar (haz.), Seyit Ali Kahraman (akt.), C. II, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Müstakîm-zâde Süleyman Sa’deddin Efendi (2000), Mecelletü’n-Nisâb, Tıpkı Basım, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. ÖZYILDIRIM, Ali Emre (2007), “Ebkâr-ı Efkâr: Fikrî Çelebi’nin Aşk Konulu Hasbihâli”, Turkish Studies, 2 (4), 685-703.
• ÖZYILDIRIM, Ali Emre (2014), “FİKRÎ, Mâşî-zâde Dervîş”, Türk Edebiyetı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fikri-masizade-dervis, Erişim Tarihi: 29.10.2024.
• ÖZYILDIRIM, Ali Emre (2017), Mâşî-zâde Fikrî Çelebi ve Ebkâr-ı Ebkârı, İstanbul: Dergah Yayınları.
• SARAÇ, M. A. Yekta (2016), Osmanlı Müellifleri Bursalı Mehmed Tahir, 2. Cilt, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA).
• SOLMAZ, Süleyman (2018). Gülşen-i Şuʿarâ Bağdatlı Ahdî, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, e-kitap, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56733,ahdi-gulsen-i-suarapdf.pdf?0, Erişim Tarihi: 29.10.2024.
• SUNGURHAN, Aysun (2017a), Beyânî Tezkiretü’ş-Şu’arâ, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, e-kitap, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55835,beyani-tezkiresipdf.pdf?0, Erişim Tarihi: 29.10.2024.
• SUNGURHAN, Aysun (2017b), Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şu’arâ, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, e-kitap, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55834,kinalizade-hasan-celebipdf.pdf?0, Erişim Tarihi: 29.10.2024.
• Şemseddin Sâmî (1314), Kāmûsü’l-A'lâm Beşinci Cild, İstanbul: Mihran Matbaası.
• TAŞAN, Nazım (2024), 14 ve 15. Yüzyıl Anadolu Sahası Türkçe Mesnevîlerde Sebeb-i Te’lîf: Kurgu ve Muhteva, Doktora Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TULUM, Mertol (2014), Tazarru‘-nâme Yakarışlar Kitabı Sinan Paşa, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• ÜNVER, İsmail (1986), "Mesnevî", Türk Dili Dergisi Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), Temmuz-Ağustos-Eylül, S. 415-416-417, s. 438-443.
• YUVACI, Bünyamin (2014), Tuhfe-i Nâilî Metin ve Muhtevâ (II. Cilt s. 735-999), Yüksek Lisans Tezi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.