ŞÂFÎ’NİN MANZUM KASÎDE-İ BÜRDE TERCÜMESİ

Yıl 2025, Cilt: 34 Sayı: 34, 26 - 44, 30.06.2025

Volkan Arslan , Seyfullah Koşmaz

https://doi.org/10.15247/devdergisi.1686065

Cited By: 1

Öz

Bu makalede klasik Türk edebiyatında Hz. Peygamber’e (sav.) duyulan sevginin estetik bir ifadesi olan Kasîde-i Bürde’nin şimdiye dek herhangi bir yazma eser kataloğunda müstakil olarak kaydedilmemiş manzum bir Türkçe tercümesi incelenmektedir. Şâfî mahlaslı müellife ait olan bu tercüme, Süleymaniye Kütüphanesi Nafiz Paşa Koleksiyonu’nda yer alan Hâlid el-Ezherî’nin Şerḥu’l-Kevâkibi’d-Dürriyye adlı Arapça Bürde şerhinin hâşiyesinde yer almaktadır. Bu yerleşim tarzı, manzum tercümelerin klasik şerh literatürüyle olan ilişkisine dair önemli bir örnek teşkil ederken yazma eser kataloglarında sıklıkla göz ardı edilen hâşiyedeki metinlerinin tespitine de dikkat çekmektedir. Müellifin kimliği kesin olarak tespit edilememekle birlikte Ispartalı Yâverizâde Kâbilî’nin mecmuasında geçen “Şâfî Efendi” ile muhtemel bir bağlantı kurulmuştur. Tercümenin nazım ve muhteva özellikleri makalede detaylı olarak incelenmiştir. Ayrıca eserin çeviri yazılı metni bu çalışma kapsamında ilk defa ilmi yöntemlere uygun olarak neşredilmiştir. Şâfî’nin manzum Kasîde-i Bürde tercümesini konu alan bu çalışmanın hem manzum Bürde tercümeleri geleneğine hem de klasik Türk edebiyatında tercüme ve şerh pratiklerinin birbirine nasıl eklemlendiğine dair katkı sunması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı , Kasîde-i Bürde , Bûsîrî , Şâfî , Manzum Tercüme , Yazma Eser , Hâşiye.

Teşekkür

Bu makalenin yazım sürecinde bilgi ve tecrübesiyle bizlere rehberlik eden Prof. Dr. Sadık Yazar hocamıza şükranlarımızı arz ederiz.

Kaynakça

• Armutlu, Sadık. (2023). “Mevlid Türüne Arap Edebiyatından Bakmak ve Medhiye Mevlid Birlikteliğinden Oluşan Eşsiz Bir Eser Örneği: Burdetu’l-Bûsîrî”. İçinde Türk Kültüründe Mevlid Geleneği Uluslararası Sempozyumu. ed. Hakan Yekbaş. I/453-461. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları.
• Arslan, Ahmet Turan. (1995). “Ezherî, Hâlid b. Abdullah”. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 12, 64-65. İstanbul: TDV Yayınları.
• Ayçiçeği, Bünyamin. (2017), “Bûsîrî’nin Kaside-i Bürde’sinin Geçmişten Günümüze Türkiye Toplumu Üzerindeki Akademik, Sosyal ve Dinî Etkileri” Program Kodu: 1002, Proje No: 215K398, TÜBİTAK SOBAG.
• ¬________,Bünyamin. (2020). “Necîb Efendi’nin Kasîde-i Bürde Şerhi: Muhtasar Tevessül (İnceleme-Tevessül’le Karşılaştırma-Metin). İstanbul: DBY Yayınları.
• ¬¬¬¬________, B. (2024a). “İmâm Bûsîrî’nin Hayatı, Divan’ı ve Kasîde-i Bürde’si”. İçinde Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. B. Ayçiçeği (Ed.). İstanbul: DBY Yayınları.
• ________, Bünyamin. (2024b). “Kaside-i Bürde’yi Okuma Âdâbı ve Bürde’nin Havassı”. İçinde Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. B. Ayçiçeği (Ed.). İstanbul: DBY Yayınları.
• ________, Bünyamin. (2024c). “Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Mensur Tercüme ve Şerhleri”. İçinde Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. B. Ayçiçeği (Ed.). İstanbul: DBY Yayınları.
• ________, Bünyamin. (2024d). “Kasîde-i Bürde’nin Farklı Dillere Tercümeleri”. İçinde Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. B. Ayçiçeği (Ed.). İstanbul: DBY Yayınları. ________, Bünyamin (2024e). “Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Tahmisleri”. İçinde Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. B. Ayçiçeği (Ed.). İstanbul: DBY Yayınları.
• Bilge, Bestami. (2022). “İsmâ’il Rüsûhî-yi Ankaravî Şerh-i Mesnevî (Mecmû’atu’l-Letâyif ve Matrûratu’l-Ma’ârif) (V. Cilt) (İnceleme-Metin-Sözlük)”. Doktora Tezi, Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ceyhan, Semih. (2005). “İsmail Ankaravî ve Mesnevî Şerhi”, Doktora Tezi, Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gürbüz, Mehmet. (2018). Sultân-ı Hûbâna Münasib Eş’âr, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58582,sultan-i-hubana--munasib-esarpdf.pdf?0. ________, Mehmet. (2020). “Şâfî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/%20madde-detay/safi-mdiki. Hattatlarımız, ““hattatlarimiz.blogspot.com”. Erişim 20 Mart 2025. https://hattatlarimiz.blogspot.com/2016/08/hattat-seyh-feyzullah-bin-seyh.html
• Kaplan, Yunus. (2023). Kasîde-i Bürde’nin Mütercimi Meçhul Bir Manzum Tercümesi. Mecmua (15), 1-31.
• Kaplan, Mahmut. (2010). Klasik Türk Şiirinde Hz. Muhammed, İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Kaya, Mahmut. (2001). “Kasîdetü’l-Bürde”, İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 24, 568-569. İstanbul: TDV Yayınları.
• Kaya, Bayram Ali. (2019). “Osman Selâhaddin Dede”. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi, Ek. C. 2, 378-379. Ankara: TDV Yayınları.
• Koç, Hamza (2024a). “Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Manzum Şerhleri”. İçinde Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. B. Ayçiçeği (Ed.). İstanbul: DBY Yayınları.
• ________, Hamza (2024b). “Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Manzum Tercümeleri”. İçinde Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 1: Nüshalar Edebiyata, Sosyal Hayata ve Sanata Etkisi. B. Ayçiçeği (Ed.). İstanbul: DBY Yayınları.
• ________, Hamza (2024c). “Safâyî Mustafa b. Ali’nin Manzum Kasîde-i Bürde Tercümesi”. İçinde Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 2: Metinler. B. Ayçiçeği (Ed.). İstanbul: DBY Yayınları.
• Mermer, Kenan. (2020). Klasik Şerh Geleneğinde Üslup Kaside-i Bürde Örneği, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Mütercim Âsım Efendi. (2013). Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi, (haz. Mustafa Koç, Eyyüp Tanrıverdi), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• Özel, Ahmet. (1989). “Ali el-Kârî”, İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 2, 403-405. İstanbul: TDV Yayınları.
• Pakalın, Mehmet Zeki. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Sezer, İsmail Hakkı (1985), “İmam Bûsîrî ve Bürde’si”, Doktora Tezi, Konya: Konya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şahin, Ebubekir Sıddık. (1997). “Kaside-i Bürde’nin Türkçe Şerh ve Tercümeleri”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türkoğlu, Serkan; Sönmez, Hakan. (2025). “Yahyâ b. Abdullâh’ın Manzum Kasîde-i Bürde Tercümesi”, Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi Uluslararası Dil, Edebiyat, Kültür, Tarih, Sanat ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, S. 20, 1-26.
• Yazar, Sadık (2011). “Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği”, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ________, Sadık (2014). “Osmanlı Dönemi Şiir Tercümesinde Karşılaşılan Biçimsel (Nazım Biçimi, Aruz ve Kafiye) Zorluklar”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX: Metnin Halleri: Osmanlı’da Telif, Tercüme ve Şerh. İstanbul: Klasik Yayınları.
• ________, Sadık (2023), “Osmanlı Telif Geleneğinde Istılahî ve Amelî Yönden Tercüme ve Şerh İlişkisi”, İçinde M. A. Yekta Saraç Armağanı, editör Kaçar Mücahit, İsmail Güleç ve Sadık Yazar, İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
• ________, Sadık (2024). “Le’âlî Mahlaslı Seyyid Ahmed b. Mustafâ’nın Kasîde-i Bürde Şerhi”. İçinde Türk Edebiyatında Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’si Cilt 2: Metinler B. Ayçiçeği (Ed.). İstanbul: DBY Yayınları.
• Yazar, Sadık; Erbil, Esma. (2024). “Koçhisârîzâde Süleymân Tâlib’in Manzum Kasîde-i Bürde Tercümesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 32/32, 853-902.
• Yekbaş, Hakan. (2020). “Âkif/Müştâk, Hasan Âkif Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/akif-mustak-hasan-akif-efendi.