EBEVEYNLERİN DİJİTAL EBEVEYNLİK YETERLİLİKLERİ: SOSYOEKONOMİK FARKLILIKLAR VE TEKNOLOJİ DENEYİMİ BAĞLAMINDA BİR İNCELEME

Year 2024, Issue: 53, 40 - 54, 30.06.2024

Salman Akan , Sinan Keskin , Kübra Şener

https://doi.org/10.33418/education.1421262

Abstract

Ebeveynler çocuklarına interneti ve teknolojiyi nasıl doğru kullanacakları ile ilgili bilgi verebilmeleri, yol gösterebilmeleri, onları sanal dünyadaki tehlikelerden koruyabilmek için belli yeterliklere sahip olmalıdır. Dijital ortamlarda çocukların çeşitli risklerden korunması ve o risklere karşı tedbirlerin alınması konusu ebeveynlerin sorumluluğunda olup dijital ebeveynlik kavramı ile açıklanmaktadır. Bu araştırmada teknoloji erişimi ve sosyoekonomik açılardan birbirinden farklı olan İstanbul ve Ağrı illerinde yaşayan velilerin dijital ebeveynlik yeterlikleri incelenmiştir. Araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel araştırma modeli kullanılmıştır. Bu araştırmanın çalışma grubunu iki lisenin velileri oluşturmaktadır. Çalışma grubu 252 kadın ve 183 erkek olmak üzere 435 ebeveynden oluşmuştur. Veri toplama aracı olarak kişisel bilgi formu ve ebeveynlerin dijital ebeveynlik yeterlikleri ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde t-testi, ANOVA ve Spearman korelasyon katsayısı kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre velilerin sosyal medya kullanımları ve dijital ebeveynlik yeterlikleri illere göre farklılaşmaktadır. Araştırma sonucunda kadın ve erkek velilerin benzer dijital ebeveynlik yeterliliğine sahip olduğu görülmüştür. İnternet kullanım deneyimi ile dijital ebeveynlik arasında Ağrı ilindeki veliler için bir ilişki gözlemlenirken İstanbul ilindeki veliler için anlamlı bir ilişki görülmemiştir. Buna göre özellikle dezavantajlı bölgeler için teknoloji sahipliği, deneyim gibi faktörler dijital uçurumu her geçen gün daha fazla derinleştirdiği ileri sürülebilir. Ayrıca bu bölgelerdeki çocukların dijital ebeveynlikten daha fazla yoksun kaldıkları da söylenebilir. Özellikle ebeveynlerin teknoloji sahipliği ve kullanımının düşük olduğu bölgelerde; çocukların dijital okuryazarlık, iletişim ve güvenlik konularında okullar tarafından desteklenmesi önerilmektedir.

Keywords

Dijital güvenlik, Dijital iletişim, Dijital okuryazarlık, Dijital uçurum, Ebeveyn dijital yeterlilikleri

References

• Aksu, S. (2013). Lüks Markaların Sosyal Medya Kullanımı: Facebook Üzerine Bir İnceleme (Tez No. 344791) [Yüksek Lisans tezi, Anadolu Üniversitesi-Eskişehir]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Álvarez, M., Torres, A., Rodríguez, E., Padilla, S. &Rodrigo, M. J. (2013). Attitudes and parenting dimensions in parents' regulation of internet use by primary and secondary school children. Computers & Education, 67, 69-78. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2013.03.005
• Anderson, M. (2016). Parents, teens and digital monitoring. Pew Internet & American Life Project. Retrieved 14 January 2022, from https://www.pewresearch.org/internet/2016/01/07/parents-teens-and-digital-monitoring/
• Bozkurt, Ö. (2018). Sosyal medya ve kültürel yansımaları. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(14), 406-417. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/552296
• BTK. (2019). Elektronik haberleşme sektörüne ilişkin il bazında istatistik bülteni 2019. Retrieved May, 12, 2021, from https://www.btk.gov.tr/uploads/pages/yillik-il-istatistikleri/elektronik-haberlesme-sektorune-iliskin-il-bazinda-yillik-istatistik-bulteni-2019-v2.pdf
• Cabello-Hutt, T., Cabello, P., & Claro, M. (2018). Online opportunities and risks for children and adolescents: The role of digital skills, age, gender and parental mediation in Brazil. New Media & Society, 20(7), 2411-2431. https://doi.org/10.1177/1461444817724168
• Chen, G. M. (2016). From Digital Divide to Empowerment. The Routledge Companion to Media and Race. Taylor & Francis.
• Cullen, R. (2001). Addressing the digital divide. Online information review, 25(5), 311-320. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED459714.pdf
• Çubukcu, A., & Bayzan, Ş. (2013). Türkiye’de dijital vatandaşlık algısı ve bu algıyı internetin bilinçli, güvenli ve etkin kullanımı ile artırma yöntemleri. Middle Eastern & African Journal of Educational Research, 5, 148-174. https://www.guvenliweb.org.tr/dosya/73bDc.pdf
• Eastin, M. S., Cicchirillo, V., & Mabry, A. (2015). Extending the digital divide conversation: Examining the knowledge gap through media expectancies. Journal of broadcasting & electronic media, 59(3), 416-437. https://doi.org/10.1080/08838151.2015.1054994
• Elçi, A. C., & Sarı, M. (2016). Digital citizenship in the information technology and software course: a scale development study [Bilişim Teknolojileri ve Yazılım dersinde dijital vatandaşlık: Bir ölçek geliştirme çalışması.] Journal of Human Sciences, 13(2), 3602. https://doi.org/10.14687/jhs.v13i2.3838
• Fidan, A., & Seferoğlu, S. S. (2020). Online environments and digital parenting: an investigation of approaches, problems, and recommended solutions. Bartın University Journal of Faculty of Education, 9(2), 352-372. https://doi.org/10.14686/buefad.664141
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education. McGraw-Hill.
• Gallego-Arrufat, M.‑J., Torres-Hernández, N., & Pessoa, T. (2019). Competence of future teachers in the digital security area. Comunicar, 27(61), 57–67. https://doi.org/10.3916/C61-2019-05
• Gilster, P. (1997). Digital literacy. New York: Wiley.
• Hammer, M., Scheiter, K., & Stürmer, K. (2021). New technology, new role of parents: How parents' beliefs and behavior affect students’ digital media self-efficacy. Computers in Human Behavior, 116, 106642. https://doi.org/10.1016/j.chb.2020.106642
• Huang, G., Li, X., Chen, W., & Straubhaar, J. D. (2018). Fall-behind parents? The influential factors on digital parenting self-efficacy in disadvantaged communities. American behavioral scientist, 62(9), 1186-1206. https://doi.org/10.1177/0002764218773820
• Ingham, L. (2018). 88% of UK data breaches caused by human error, not cyberattacks. The Verdict Magazine. Retrieved August 18, 2021, from https://www.verdict.co.uk/uk- data-breaches- human- error/.
• Karakoç, M. (2011). Bilişim suçlarına genel bakış, bilişim suçlarını önleme çalışmaları ve güvenli internet kullanımı. Suç ve Önleme Sempozyumu, Bursa. Kenley, H. (2011). Cyber bullying no more: Parenting a high tech generation. USA: Loving Healing Press.
• Khando, K., Gao, S., Islam, S. M., & Salman, A. (2021). Enhancing employees information security awareness in private and public organisations: A systematic literature review. Computers & Security, 106, 102267. https://doi.org/10.1016/j.cose.2021.102267
• Kozan, M., & Özek, M. B. (2019). Böte bölümü öğretmen adaylarinin dijital okuryazarlik düzeyleri ve siber zorbaliğa ilişkin duyarliliklarinin incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 107-120. https://doi.org/10.18069/firatsbed.538657
• Lim, S. S. (2016). Through the tablet glass: Transcendent parenting in an era of mobile media and cloud computing. Journal of Children and Media, 10(1), 21-29. https://doi.org/10.1080/17482798.2015.1121896
• Lou, S. J., Shih, R. C., Liu, H. T., Guo, Y. C. ve Tseng, K. H. (2010). The influences of the sixth graders' parents' internet literacy and parenting style on internet parenting. Turkish Online Journal of Educational Technology-TOJET, 9(4), 173-184. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ908083.pdf
• Manap, A., & Durmuş, E. (2021). Dijital ebeveynlik farkındalığının çeşitli değişkenler, aile içi roller ve çocukta internet bağımlılığı açısından incelenmesi. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(1), 141-156. https://doi.org/10.19160/ijer.837749
• Martin, A. (2008). Digital Literacy and the Digital Society. C. Lankshear, M. Knobel (Ed.), in Digital Literacies: Concepts, Policies and Practices (151- 174). New York: Peter Lang.
• Michota, A. (2013). Digital security concerns and threats facing women entrepreneurs. Journal of Innovation and Entrepreneurship, 2(1), 7. https://doi.org/10.1186/2192-5372-2-7
• OECD (2001) Understanding Digital Divide, OECD Publications, Paris. http://www.oecd.org/pdf/M00002000/M00002444.pdf
• Özdinç, T. (2014). Okul öncesi eğitimde aile katılımında sosyal medya kullanımı: Bir durum çalışması (Tez No. 383893)[Yüksek Lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Özsoy, D., & Atılgan, S. S. (2018). Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki 0-8 yaş grubu çocukların internet kullanımı ve bu kapsamda ebeveyn arabuluculuğu: Nitel bir araştırma. Selçuk İletişim, 11(2), 96-125. https://doi.org/10.18094/josc.415323
• Park, S.R., Choi, D.Y., & Hong, P. (2015). Club convergence and factors of digital divide across countries. Technological & Social Change, 96, 92-100. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2015.02.011
• Ribble, M. (2009). Raising a digital child: A digital citizenship handbook for parents. (p. 213). Washington: ISTE.
• Ribble, M. (2015). Digital citizenship in schools: Nine elements all students should know. USA: ISTE (International Society for Technology in Education).
• Ribble, M., & Bailey, G. (2007). Digital citizenships in schools. Washington: ISTE.
• Spectar, J. (2000). Bridging the global divide: frameworks for access and the world wireless web, North Carolina Journal of International Law and Commercial Regulation, Vol. 26 No. 1, p. 57. https://scholarship.law.unc.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=&httpsredir=1&article=1685&context=ncilj
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2020). Hane Halkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması. Retrieved February, 21, 2021, from https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2020-33679
• United Nations (2012). The promotion, protection and enjoyment of human rights on the internet. Document A/HRC/20/l.13. New York, NY: United Nations General Assembly.
• Warburton, S. (Ed.). (2012). Digital identity and social media. IGI Global. https://doi.org/10.4018/978-1-4666-1915-9
• Valcke, M., Bonte, S., De Wever, B. & Rots, I. (2010). Internet parenting styles and the impact on internet use of primary school children. Computers & Education, 55(2), 454-464. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2010.02.009
• Vie, S. (2008). Digital divide 2.0:“Generation M” and online social networking sites in the composition classroom. Computers and Composition, 25(1), 9-23. https://doi.org/10.1016/j.compcom.2007.09.004
• Yaman, F. (2020). İletişim ve iş birliği: dijital ortamlarda vatandaşlık, etik ve kimlik yönetimi. Çebi, A. (Ed.), Dijital yeterlik: Dijital çağda dönüşüm yolculuğu (59-64. Ss.). Ankara: Pegem Akademi.
• Yaman, F., Dönmez, O., Akbulut, Y., Yurdakul, I. K., Çoklar, A. N., & Guyer, T. (2019). Ebeveynlerin dijital ebeveynlik yeterliklerinin çeşitli demografik değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 44(199). http://dx.doi.org/10.15390/EB.2019.7897
• Yavanoğlu, U., Sağıroğlu. Ş. & Çolak. İ. (2012). Sosyal ağlarda bilgi güvenliği tehditleri ve alınması gereken önlemler. Politeknik Dergisi, 15(1), 15-27. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/385621
• Yılmaz, E., Şahin, Y. L., & Akbulut, Y. (2016). Öğretmenlerin dijital veri güvenliği farkındalığı. Sakarya University Journal of Education, 6(2), 26. https://doi.org/10.19126/suje.29650
• Yontar, A. (2019). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 815-824. https://doi.org/10.16916/aded.593579
• Yurdakul, I. K., Dönmez, O., Yaman, F., & Odabaşı, H. F. (2013). Dijital Ebeveynlik ve Değişen Roller 1. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(4), 883-896. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/223235
• Zillien, N, & Hargittai, E. (2009). Digital distinction: status-specific types of internet usage. Social Science Quarterly, 90(2), 274-291. https://doi.org/10.1111/j.1540-6237.2009.00617.x