Konut mimarisinin dönüşümünü Halide Edip Adıvar’ın romanı “Akile Hanım Sokağı” üzerinden okumak

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 46 - 57, 02.04.2022

Merve Akdaş

Öz

Konut; bireylerin, ailelerin ve toplumların kurduğu sosyal ağlar ile şekillenen kolektif bir üründür. Türk konut tarihi yazınında ise konut genellikle fiziksel, ekonomik veya politik faktörler üzerinden incelenmiştir. Söz konusu durum, geçmişin tanıklarının ve somut materyallerin varlığını sürdürmemesi nedeniyle geçmişe ait sosyal verilerin toplanmasındaki güçlükle ilişkilendirilebilir. Disiplinler arası bir çalışma yürütmek geçmişte kalan bir döneme ait sosyal verilere ulaşma fırsatı sunabilir. Geçmişin sosyal yaşamı hakkında oldukça önemli bilgiler içeren edebiyat, mimarlık alanına katkı sağlayabilecek disiplinlerden biridir. Edebi türlerden biri olan roman ise gündelik yaşamla ilgili ayrıntılar sunması ve birçok farklı konut örneğini içermesi yönüyle önemli bir kaynaktır. Evin içinde ve çevresinde gerçekleşen gündelik yaşam rutinlerinin izini sürmek, konut ve konutun dönüşümü hakkında önemli ipuçları sağlayacaktır. Bu görüşten yola çıkılarak, Halide Edip Adıvar tarafından kaleme alınan “Akile Hanım Sokağı (1958)” adlı roman incelenmiştir. Roman, İlhan Tekeli'nin öne sürdüğü ve konut mimarisinde etkili olduğunu savunduğu on değişken üzerinden incelenmektedir. Romandan elde edilen detaylar, konut tarihi yazınıyla birleştiğinde konut konusuna kapsamlı bir bakış açısı kazandırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Konut, Konut Mimarisi, Konut Tarihi, Türk Edebiyatı, Halide Edip Adıvar

Kaynakça

• Adıvar, H. E. (2017). Akile Hanım Sokağı. İstanbul: Can Yayınları.
• Aslanoğlu, İ. (2010). Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı: 1923-1938. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Batur, A. (2005). A concise History: Architecture in Turkey During The 20th Century. Ankara: Chamber of Architects of Turkey.
• Ekdal, M. (1976). Bir Konak, Bir Ömür, Bir Devir. Istanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Yayınları.
• Eldem, S. H. (1954). Türk Evi Plan Tipleri. Pulhan Matbaası. — (1984). Türk Evi: Osmanlı Dönemi I. Türkiye Anıt Çevre Turizm Değerlerini Koruma Vakfı.
• Görgülü, T. (2003). Istanbulda Çeşitlenen Konut Üretim Biçimleri ve Değişen Konut Alışkanlıkları. Mimar.ist, 7, 50-56.
• Hall, E. T. (1966). The Hidden Dimension. New York: Garden City.
• Hegel, G. W. F. (2016). Tinin Fenomenolojisi. Çeviren Aziz Yardımlı. İdea.
• Iggers, G. (2005). Historiography in the twentieth century: From scientific objectivity to the postmodern challenge. Wesleyan University Press.
• Kuban, D. (1998). Kent ve Mimarlık Üzerine Istanbul Yazıları. YEM Yayınları. — (1995). Türk Hayatlı Evi. Istanbul: Mısırlı Matbaacılık.
• Küçükerman, Ö. (1985). Turkish House: In Search of Spatial Identity. TTOK Yayını.
• Lawrence, R. J. (1985). A More Human History of Houses: Research Method and Application. New York: Plenum, 1985.
• Lefebvre, H. (1991). The Production of Space. UK: Blackwell.
• Öncel, A. D. (2010). Apartman: Galata'da Yeni Bir Konut Tipi. Kitap Yayınları.
• Rapoport, A. (1969). House Form and Culture. United States: Pearson.
• Sey, Y. (1998). Cumhuriyet Döneminde Konut. In 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık, by Yıldız Sey. Istanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Silahsızoğlu, E. (2007). Metin tahlil yöntemleri ve bir uygulama örneği. Problems and Solutions of the Science of Literature. Ankara-Turkey: ICANAS 38, 1415-1431.
• Tanyeli, U. (2005). Istanbul 1900-2000; Konutu ve Modernleşmeyi Metropolden Okumak. Istanbul: Ofset Yapımevi.
• Tekeli, İ. (1996). Konut Tarihi Yazıcılığı Üzerine Düşünceler. In Tarihten Günümüze Anadolu'da Konut ve Yerleşme, by Yıldız Sey, 6-14. Istanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Uğraş, H.M. (2007). Erken Türk Romanında Fiziksel Çevre. Arrademento, 200, 58-63.
• Yilmaz, M. (2018). Use of Literature in Understanding the Transformation of Domestic Architecture: Case of Istanbul Between 1908 and 1950. MS diss., Izmir Institute of Technology, Izmir, 2018.