Etkinlik Temelli Erken Müdahale Programları

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 4, 662 - 673, 23.12.2024

Ayşen Yalın

https://doi.org/10.62425/esbder.1533724

Öz

Erken müdahale uygulamaları, 0-3 yaş arasında bulunan çocukların, içerisindeki bulundukları yaş grubuna ait gelişimsel becerilerde kendi akranlarından daha farklı bir gelişim göstermeleri neticesinde risk altında olmaları ya da gelişimsel yetersizlik tanısı almaları sonucunda gelişimlerine katkıda bulunmak ve ailelerine rehberlik hizmeti sağlamak adına farklı uzmanlık alanlarındaki profesyoneller ile gerçekleştirilen müdahaledir. Erken müdahale uygulamalarında, çocukların günlük işlevlerinin ve alışkanlıklarının kullanımına dair ilkelere vurgu yapılmıştır. Bu erken müdahale tipleri, etkinlik temelli (activity based), rutin temelli (routines based), katılım temelli (participation-based) ve öğrenme fırsatları (learning opportunites) başlıkları altında uygulanmaktadır. Etkinlik temelli müdahaleler, çocukların doğal ortamlarında anne-babaları, bakım verenleri ile etkileşimlerinin arttırılması, gelişimsel geriliği veya riski bulunan küçük çocukların becerilerinin erişebilecekleri en üst noktaya ulaştırılması, anne-babaların veya bakım verenlerinin streslerinin azaltılması, çocuklarının gelişimlerini destekleme konusunda bilgilendirilmesi ve rehberlik edilmesi adına geliştirilmiş programlardır. Etkinlik odaklı yaklaşım modelinde, çocuğun gelişimsel hedeflerine yönelik öğrenim fırsatları, çocuk odaklı gerçek, günlük ve planlı faaliyetlere entegre edilir. Bu sayede gerçekleşen doğal faaliyetler, küçük çocuklara geniş bir uygulama fırsatları çeşitliliği yaratmaktadır.

Anahtar Kelimeler

etkinlik temelli, erken müdahale, program, erken çocukluk

Activity-Based Early Intervention Programs

Öz

Early intervention practices are interventions carried out with professionals in different fields of expertise in order to contribute to the development of children between the ages of 0-3 years and to provide guidance to their families as a result of the fact that they are at risk or diagnosed with developmental disabilities as a result of showing a different development than their peers in the developmental skills of the age group they are in. In early intervention practices, principles regarding the use of children's daily functions and habits are emphasized. These early intervention types are implemented under the titles of activity-based, routines-based, participation-based and learning opportunities. Activity-based interventions are programs developed and used to increase children's interactions with their parents and caregivers in their natural environment, to maximize the skills of young children with developmental delay or risk, to reduce the stress of parents or caregivers, to inform and guide them about supporting their children's development. In the activity-centered approach model, learning opportunities that address the child's developmental goals are integrated into real, daily and planned activities that are child-centered. The natural activities that take place in this way provide young children with a wide variety of practice opportunities.

Anahtar Kelimeler

Activity-based, early intervention, program, early childhood

Kaynakça

• Akandere, M. (2003). Eğitici okul oyunları. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Aytekin, Ç. (2014). Ev temelli erken müdahale programının geliştirilmesi: Bir vaka çalışması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Aytekin, Ç. ve Bayhan, N. (2015). Erken müdahalede uygulama basamakları. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(2),1-14.
• Barghi, F., Safarzadeh, S., Marashian, FS. & Bakhtiarpour, S. (2023). Effectiveness of dır/floor time play therapy in social skills and emotion regulation of children with autism spectrum disorder. Middle east j rehabil health stud. ın press.
• Barnett, W. S. (2011). Effectiveness of early educational intervention. Science, 333(6045), 975-978.
• Baykoç Dönmez, N. (2000). Üniversite çocuk gelişimi ve eğitimi bölümü ve kız meslek lisesi öğrencileri için oyun oyun kitabı [Game book for university child development and education department and girls’ vocational high school students](1. basım). İstanbul: Esin Yayınevi.
• Bekmezci, H. & Özkan H. (2015). Oyun ve oyuncağın çocuğun sağlığına etkisi. İzmir Dr. Behçet Uz, Çocuk Hastanesi Dergisi,5,(2),83-85.
• Bildiren, A. & Kargın, T. (2019). Proje temelli yaklaşıma dayalı erken müdahale programının üstün yetenekli çocukların problem çözme becerisine etkisi. Eğitim ve Bilim, 44(198).
• Birkan, B. (2002). Gelişim yetersizliği olan çocuklara renk öğretiminde eşzamanlı ipucuyla öğretimin etkililiği. 12. Ulusal Özel Eğitim Kongresi,11-12 Kasım 2002, Eskişehir, Türkiye, Bildiriler içinde (s.169-186).
• Boshoff, K., Bowen, H., Paton, H., Cameron-Smith, S., Graetz, S., Young, A., & Lane, K. (2020). Child development outcomes of DIR/Floortime TM-based programs: a systematic review. Canadian Journal of Occupational Therapy, 87(2), 153-164.
• Brereton, D. P. (2006). A Fair Reflection: The "Dirt Anthropology" of Robbins Burling. Ann Arbor, MI: MPublishing, University of Michigan Library.
• Bricker, D. (1998). An Activity-Based Approach To Early İntervention. Brookes Publishing Company.
• Bricker, D., Pretti-Frontczak, K., & McComas, N. (1998). An Activity-Based Approach To Early Intervention (2nd Ed). Baltimore: Paul Brooks Pub.
• Brue, A. W. and Oakland, T. (2001).The Portage guide to early intervention: An evaluation of publis hedevidence. School Psychology Internationa, 22(2), 243-255.
• Campbell, P. H. (2004). Participation-based services: Promoting children's participation in natural settings. Young Exceptional Children, 8(1), 20-29.
• Cesur, E. ve Yıldız Bıçak, M. (2018). İşitme yetersizliği olan bebeğin gelişiminde erken müdahale programının etkisi. The Journal of Academic Social Science Studies, 73, 503-520.
• Corbett, B. A., Blain, S. D., Ioannou, S., & Balser, M. (2017). Changes in anxiety following a randomized control trial of a theatre-based intervention for youth with autism spectrum disorder. Autism, 21(3), 333-343.
• Dall'Alba, L., Gray, M., Williams, G., & Lowe, S. (2014). Early intervention in children (0–6 years) with a rare developmental disability: The occupational therapy role. Hong Kong Journal of Occupational Therapy, 24(2), 72-80.
• Diken, I. H. (2012). Türk annelerinin ve özel gereksinimli çocuklarının etkileşimsel davranışlarının araştırılması: Erken müdahaleye yönelik öneriler. Eğitim ve Bilim, 37, 163.
• Diken, I. H., Bayhan, P., Turan, F., Sipal, R. F., Sucuoglu, B., Ceber-Bakkaloglu, H. & Kara, O. K. (2012). Early childhood intervention and early childhood special education in Turkey within the scope of the developmental system approach. Infants & Young Children, 25(4), 346-353.
• Diken, İ. H., Cavkaytar, A., Batu, E. S., Bozkurt, F., ve Kurtılmaz, Y. (2011). Antisosyal davranışları önlemeye yönelik “başarıya ilk adım programı” Türkçe versiyonu’nun etkililiği. Eğitim ve Bilim, 36(161).
• Diken, İ. H., Vuran, S., Yanardag, M., Diken, O., Ülke-Kürkçüoğlu, B., Bozkurt, F. ve Tomris, G. (2014). Anadolu gelişimsel destek programı (GEDEP)[Öz]. In International Congress on Early Childhood Intervention (ICECI2014)'de sunulan bildiri, Antalya.
• Diken, O., ve Mahoney, G. (2013). Interactions between Turkish mothers and preschool children with autism. Intellectual and Developmental Disabilities, 51(3), 190–200.
• Douglass, F. (1882). The life and times of Frederick Douglass: From 1817-1882. Christian Age Office.
• Dunst, C. J., Trivette, C. M., ve Hamby, D. W. (2007). Meta‐analysis of family‐centered helpgiving practices research. Mental Retardation And Developmental Disabilities Research Reviews, 13(4), 370-378. doi:10.1002/mrdd.20176
• Dunst, C. J., & Trivette, C. M. (2009). Capacity-building family-systems intervention practices. Journal of Family Social Work, 12(2), 119-143.
• Ekici, B., Bıçakçı, M. Y., Gürkan, E. N., Unay, Ö. S., Ve Tatlı, B. (2019). Otizmde ebeveyn aracılı yoğun müdahale yöntemi nöroplay. Çocuk Dergisi, 19(3), 158-162.
• Eraslan, E., Çalışkan, M. ve Özmen, M. (1997). Zihinsel Özürlü Çocuklarda Portage Erken Eğitim Programı Uygulaması. S.75-92 Ankara Üniversitesi 5. Mithat Enç Özel Eğitim Günleri. Ankara: Türkiye Sakatlar Konfederasyonu Yayınları.
• Estabillo, J. A., ve Matson, J. L. (2017). Sensory integration therapy and DIR/Floortime. Handbook of treatments for autism spectrum disorder, 331-342.
• Frost, J. L., Wortham, S. C., ve Reifel, R. S. (2008). Play and child development (pp. 140-141). Upper Saddle River, NJ: Pearson/Merrill Prentice Hall.
• Greenspan, S. I., ve Wieder, S. (2006). Engaging autism: The Floortime approach to helping children relate, communicate and think. Reading, MA: PerseusBooks.
• Guralnick, M. J. (2011). Why early intervention works: A systems perspective. Infants & Young Children, 24(1), 6-28.
• Güleç-Aslan, Y. (2011). Bir vaka sunumu: Otizm için risk taşıyan bir çocukta uygulamalı davranış analizine dayalı eğitim. International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 3(2), 129-147.
• Heckman, J. J. (2006). Skill formation and the economics of investing in disadvantaged children. Science, 312(5782), 1900-1902.
• Jonhson, J. W., McDonnell, J., Hozwarth, V. N., & Hunter, K. (2004) The efficacy of embedded instruction for students with developmental disabilities enrolled in general education classes. Journal of Positive Behavior Interventions, 6, 214-217
• Karaaslan, O., Diken, I. H., & Mahoney, G. (2013). A randomized control study of responsive teaching with young Turkish children and their mothers. Topics in Early Childhood Special Education, 33(1), 18-27.
• Karadağ, F. ve Demirtaş, V. Y. (2020). Özel yeteneklilerin eğitiminde erken müdahale uygulamaları. Turkish Studies, 15, 4.
• Karaoğlu, M. (2011). Başarıya ilk adım erken müdahale programının 5-6 yaş grubu çocuklarının problem davranışlarına, sosyal becerilerine ve akademik etkinliklerle ilgilenme sürelerine olan etkisi (Doctoral dissertation, Marmara Universitesi (Türkiye)).
• Kaya, S., Ak, A. S., & Melekoğlu, M. A. (2022). Özel öğrenme güçlüğünde erken müdahale ve erken tanı: Müdahaleye tepki modeli. Milli Eğitim Dergisi, 51(236), 3679-3692.
• Kırcaali-Iftar, G. (2000). Küçük adimlar gelişimsel geriliği olan çocuklara yönelik erken eğitim programının aile görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi.[Evaluation of small steps early intervention program based on the opinions of family]. Eskisehir, Türkiye: Anadolu Universitesi Yayinlari.
• Kırcaali-Iftar, G., Ulke-Kurkcuoglu, B., & Kurt, O. (2014). Otistik çocuklar için davranışsal eğitim programı II (OCIDEP)[Behavioral Intervention for Autistic Children I]. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Knudsen, E. I. (2004). Sensitive periods in the development of the brain and behavior. Journal of Cognitive Neuroscience, 16(8), 1412-1425.
• Koçyiğit, S., Tuğluk, M. N., & Kök, M. (2007). Play as educational activity in the child's development process. Journal of Kazım Karabekir Education Faculty, 16, 324-342.
• Lal, R., ve Chhabria, R. (2013). Early intervention of autism: A case for floor time approach. In Recent Advances in Autism Spectrum Disorders-Volume I. IntechOpen.
• MacDonald, M., Hatfield, B., & Twardzik, E. (2017). Child behaviors of young children with autism spectrum disorder across play settings. Adapted Physical Activity Quarterly, 34(1), 19-32..
• Macoun, S. J., Schneider, I., Bedir, B., Sheehan, J., & Sung, A. (2021). Pilot study of an attention and executive function cognitive intervention in children with autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 51(8), 2600-2610.
• Mahoney, G. (2008).The Maternal Behavior Rating Scale-Revised. Mandel School of Applied Social Sciences, Case Western. Reserve University, Cleveland Ohio, USA.
• Mahoney, G. (2009). Relationship Focused Intervention (RFI): Enhancing the role of parents in children’s developmental intervention. International Journal Of Early Childhood Special Education, 1(1), 79-94.
• Mahoney, G., ve MacDonald, J. (2004). Responsive Teaching: Parent Mediated Developmental Intervention. Cleveland, OH: Case Western Reserve University.
• Mahoney, G., ve Perales, F. (2003). Using relationship-focused intervention to enhance the social—emotional functioning of young children with autism spectrum disorders. Topics in Early Childhood Special Education, 23(2), 74-86.
• Marta, G. (2014). Play-based interventions and resilience in children. International Journal of Psychology and Counselling, 6(10), 133-137.
• Maye, M., Edmunds, S., Stone-MacDonald, A., ve Carter, A. S. (2023). Preparation for adaptation of intensive early intervention for toddlers with ASD: Childcare providers’ perspectives on training approach. Early Childhood Education Journal, 51(7), 1181-1188.
• McBride, S. L., ve Peterson, C. (1997). Home-Based Early Intervention with Families of Children with Disabilities: Who is Doing What?. Topics in Early Childhood Special Education, 17(2), 209-233.
• McConachie, H., & Diggle, T. (2007). Parent implemented early intervention for young children with autism spectrum disorder: A systematic review. Journal Of Evaluation İn Clinical Practice, 13(1), 120-129.
• McDonnell, J., Johnson, J. W., Polychronis, S., Risen, T., Jameson, M., & Kercher, K. (2006). Comparison of one-to-one embedded instruction in general education classes with small group instruction in special education classes. Education and Trainning in Developmental Disabilities, 41, 125-138
• McWilliam, R. A. (2010). Routines-Based Early İntervention: Strategies For Supporting Young Children With Disabilities. Baltimore, MD, US: Paul H. Brookes.
• Mengi, A., & Alpdoğan, Y. (2020). Covid-19 salgini sürecinde özel eğitim öğrencilerinin uzaktan eğitim süreçlerine ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 49(1), 413-437.
• Mercer, J. (2017). Examining DIR/Floortime™ as a treatment for children with autism spectrum disorders: A review of research and theory. Research on Social Work Practice, 27(5), 625-635.
• Miller, E., & Almon, J. (2009). Crisis in the Kindergarten: Why Children Need to Play in School.
• Montessori, M. (1975). Çocuk Eğitimi. Çev: Yücel Güler. İstanbul: Sander Yayınları.
• Mukaddes, N. M., Tutkunkardas, M. D., Sari, O., Aydin, A., vr Kozanoglu, P. (2014). Characteristics of children who lost the diagnosis of autism: a sample from Istanbul, Turkey. Autism Research And Treatment, 2014.
• Nicolopoulou, A. (2004). Oyun, bilişsel gelişim ve toplumsal dünya: Piaget, Vygotsky ve sonrası. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(2), 137-169.
• Noonan, M. J., ve McCormick, L. (2006). Young Children with Disabilities in Natural Environments: Methods and Procedures. Brookes Publishing Company. PO Box 10624, Baltimore, MD 21285.
• National Research Council, Division of Behavioral, Social Sciences, Board on Children, Youth, & Committee on Evaluation of Children's Health. (2004). Children's health, the nation's wealth: assessing and improving child health. National Academies Press.
• Özen, A., & Ergenekon, Y. (2011). Activity-based ıntervention practices in special education. educational sciences: Theory and Practice, 11(1), 359-362.
• Özkan, S. (2023). Özel Öğrenme Güçlüğü Riski Taşıyan 60-72 Aylık Çocuklarda Erken Müdahale Programının Etkisinin İncelenmesi (Doctoral dissertation, Marmara Universitesi (Türkiye)).
• Pretti-Frontczak, K., & Bricker, D. (2004). An Activity-Based Approach To Early İntervention (3rd Ed). Baltimore: Paul Brooks Pub.
• Pretti-Frontczak, K. ve Bricker, D. (2007). An Activity-Based Approach to Early Intervention. London: Paul H. Brookes Publishing Co.
• Purnomo, S. (2023). Application of Developmental, Individual Differences, Relation-Based (DIR/Floortime) in Children with Developmental Disorders of the Neurological System and Brain. Psikostudia: Jurnal Psikologi, 12(1), 18-26.
• Roghani, F., Jadidi, M., & Peymani, J. (2022). The Effectiveness of Floortime Play Therapy on Improving Executive Functions and Cognitive Emotion Regulation in Children with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD). International Journal of Education and Applied Sciences, 2(4), 30-44.
• Sevinç, M. (2005). Erken Çocuklukta Gelişim ve Eğitimde Yeni Yaklaşımlar. ı. Basım. 2. Cilt. İstanbul, Morpa Kültür Yayınları.
• Shonkoff, J. P., & Meisels, S. J. (2000). Handbook Of Early Childhood İntervention. Cambridge University Press.
• Siegel, D. J. (1999). The Developing Mind: Toward A Neurobiology Of İnterpersonal Experience. Guilford Press.
• Solomon, R., Necheles, J., Ferch, C., & Bruckman, D. (2007). Pilot study of a parent training program for young children with autism: The PLAY Project Home Consultation program. Autism, 11(3), 205-224.
• Stagnitti, K., O'Connor, C., & Sheppard, L. (2012). Impact of the learn to play program on play, social competence and language for children aged 5–8 years who attend a specialist school. Australian Occupational Therapy Journal, 59(4), 302-311.
• Şengül Erdem, H. (2021). DIR/Floortime: Otizm spektrum bozukluğunda bir erken müdahale modeli. Kalem Uluslararası Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 11(1), 21-39. https://dx.doi.org/10.23863/kalem.2021.177
• Temel, Z.F. (2003). Aile Eğitim Modeli Dünya da ve Türkiye’deki Uygulamalar. Erken Çocukluk Eğitimi Politikaları: Yaygınlaşma, Yönetişim ve Yapılar, Ankara, Türkiye,13-69.
• Tonge, B., Brereton, A., Kiomall, M., Mackinnon, A. N. D. R. E. W., King, N., & Rinehart, N. (2006). Effects on parental mental health of an education and skills training program for parents of young children with autism: A randomized controlled trial. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 45(5), 561-569.
• Töret, G., Özdemir, S., & Özkubat, U. (2015). Ciddi düzeyde otizm spektrum bozukluğu olan çocuklar ile annelerinin ebeveyn-çocuk etkileşimlerinin ebeveyn ve çocuk davranışları açısından incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 16(01), 1-28.
• Tuğrul, B. (2013). Çocukta Oyun Gelişimi. Öğretmenlik Alan Bilgisi. Okul Öncesi Öğretmenliği (Eds. N. Aral, Ü. Deniz and A. Kan). Ankara: Alan Bilgisi Yayınları, 245-264.
• Uzundemir, Marangoz, E. (2020). Portage Erken Eğitim Kılavuzu. İzmir: Duyal Matbaası.
• Walker, H.M., Stiller, B., Golly, A., Kavanagh, K., Severson, H., ve Feil, E. (1997). First Step To Success: Helping Young Children Overcome Antisocial Behavior. Longmont, CO: Sopris West.
• Wolery, M. (2005). Teaching infants and toddlers with disabilities: Contextualized and naturalized learning opportunities. Focus on Exceptional Children, 37(2), 1-8.
• Wortham, S. (1998). Language in cognitive development: emergence of the mediated mind. Mind, Culture, and Activity, 5(1), 76-79.
• Yoshikawa, H., Weisner, T. S., Kalil, A., & Duncan, G. J. (2013). Toward a family-centered approach to early intervention: The promise of parental efficacy. Journal of Applied Developmental Psychology, 34(3), 131-140.