Öz
Kişilerin dış görünüşlerine, fizikî yapılarına ve organlarına bakarak karakterleri ve ahlakî durumları hakkında çıkarımlarda bulunan eserlere kıyâfetnâme denilmektedir. Zâhirden bâtını anlamaya çalışan bu ilme “kıyâfet ilmi” ve bu ilimle uğraşan kişiye kâyıf veya kıyâfetşinâs adı verilmektedir. Kıyâfetnâmeler büyük ölçüde ideal insan tipini yansıttığı için insan kişiliği ile beden yapısı çok eskiden itibaren ilgi odağı olmuş ve bu konu hakkında çeşitli gözlem ve araştırmalar yapılmıştır. İnsan vücudunun ruhu kaplayan bir elbise olduğu düşünüldüğü için, insanın kulak, göz, el, ayak, saç ve diğer organlarına bakılarak ahlakı ve karakteri hakkında hükümler verilmiştir. Özellikle İslamiyet’ten sonra doğu toplumlarında “kıyâfet ilmi” hakkında geniş çalışmalar yapılmış, Arapça, Farsça ve Türkçe birçok manzum ve mensur eser kaleme alınmıştır. Kıyâfet ilmi devlet yönetimlerinde uygulanmış ve yöneticiler bu ilme ilgi göstermiştir.
Bu makalede İdrîs-i Bitlisî’nin Akkoyunlu Sultan Yakûb’a ithaf ettiği İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde (nr. FY 267) yer alan 213 beyitten Farsça manzum kıyâfetnâmesi ele alınmış ve eserin Farsça metniyle beraber Türkçe tercümesi istifadeye sunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akkuş, Metin (2006). Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebî Türler ve Tarzlar, Ankara: Fenomen Yayınları.
- Başaran, Orhan (2006). İdris-i Bitlisî’nin Heşt Behişt’inin Hatîmesi, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
- Bayraktar, Mehmet (2006). Kutlu Müderris İdris-i Bitlisî, İstanbul. Biyografi Net.
- Canım, Rıdvan (2010). Divan Edebiyatında Türler, Ankara: Grafiker Yayınları.
- Çavuşoğlu, Ali (2004). Kıyâfetnâmeler, Ankara: Akçağ Yayınları.
- Dânişnâme (1381). “Çehreşinâsi” Ferhengnâme-i Edebî-i Fârsî: Dânişnâme-i Edeb-i Fârsî, Istılâhât, Mûzûʻât ve Mezâmîn-i Edeb-i Farsî, C.2, Nşr. Hasan Enûşe, Tahran: Vizâret-i Ferheng ve İrşâd-i İslâmî.
- Değirmençay, Veyis (2013). Farsça Şiir Söyleyen Osmanlı Şairleri, Erzurum: Atatürk Ü. Yayınları.
- Direkçi, Bekir; Duyar, Hidayet (2017). Kıyâfetnâme Nümûne-i Enverî, Konya: Palet Yayınları.
- Genç, Vural (2018). “An Unknown Epistle of Idrîs-i Bidlîsî: Risâla dar ‘Ilm-i Qiyâfat”, Osmanlı Araştırmaları, Cilt: 51, Sayı: 51, s.s. 391- 418.
- İdris-i Bitlisî, Kıyâfetnâme, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, FY 267.
- Kırlangıç, Hicabi (2001). İdris-i Bitlisî Selim Şahnâme, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Mengi, Mine (2002). “Kıyâfetnâme”, DİA, Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, C. 25, s.s. 513-514.
- Pala, İskender (1998). Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Serdar, M. Törehan (2008). Mevlânâ Hakîmüddîn İdris-i Bitlisî, İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Sübhânî, Tevfîk; Aksu, Hikmet (1374). Fihrist-i Nüshehâ-i Hatî-i Fârsî-i Kitâbhâne- Dânişgâh-i İstanbul, Tahran: Pejûheşgâh-i Ulûm-i İnsânî ve Mutâla’ât-i Ferhengî.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 27 Nisan 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 5 Sayı: 1 |
