RIFKĪ’NİN(ÖL.H.1197-M.1782-83) HAYATI, DİVAN’I VE EDEBİ KİŞİLİĞİ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 726 - 741, 31.08.2022

İrem Sönmez

Öz

Rıfkī, 18.yüzyılda yaşamış bir divan şairidir. Hakkında en kapsamlı bilgileri edinebileceğimiz Şeyhülislam Arif Hikmet’in Tezkire-i Şuarā’sına göre Kilis’te dünyaya gelmiş, küçük yaşta babasıyla beraber Adana’ya göç ederek burada ilim tahsili ile meşgul olmuş ardından Mısır ve Anadolu’da seyahat ettikten sonra tekrar Adana’ya dönmüş ve h.1197/m.1789-83 senesinde orada vefat etmiştir. Vefatına Sürūrī bekāda Hak ide Rıfkī fakīre in'āmı ifadesiyle tarih düşürmüştür. Rıfkī’nin elimizde bulunan tek eseri Divan’ıdır. Bu Divan, Balıkesir Mutasarrıf Ömer Ali Bey Yazma Eserler Kütüphanesi’nde 394 demirbaş numarasında kayıtlı şiir mecmuasının 84b-111b varakları arasında yer almaktadır. Divān’da 8 kaside, 21 kıt'a, 5 musammat ve 5 tanesi Farsça olmak üzere toplam 87 gazel bulunmaktadır. Divānı’ndan hareketle, Rıfkī’nin Arapça ve Farsça’yı şiir söyleyecek kadar iyi bildiği tespit edilmiştir. Çokça seyahat eden bir şair olan Rıfkī, bunu şiirlerine de yansıtmış ve gezip gördüğü yerler hakkında şehrengizler yazmıştır. Bunların dışında hiciv, tasavvuf, nasihat, naat, fahriye, rintlik, aşk-sevgili gibi konularla da şiir yazmıştır. 18.yüzyıl mahallileşme üslubu içerisinde değerlendirdiğimiz Rıfkī Divanı; şiirlerde yerli özellikler kullanılması, halk dili ile yazılması, sade, akıcı bir üslup kullanılması, yer yer argoya, müstehcen öğelere yer vermesi ve gezip gördüğü yerleri dikkatle aktarması yönüyle dikkat çekmektedir. Bu çalışmada Rıfkī’nin hayatı, bilinen tek eseri olan Divan’ı, Divan’ından ve kaynaklardan yola çıkarak edebi kişiliği hakkında bilgiler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

18.yy, Rıfkī, Rıfkī Divanı, Nazım Şekilleri, Edebi Kişilik.

Kaynakça

• BABACAN, İsrafil (2008). Klasik Türk Şiiri’nde Sebk-i Hindi(Hint Üslubu), Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• BATUR, Halil (2022). “Kilisli Rıfkī’nin Tarih Manzumeleri”, Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 7, s.150-165.
• BEYHAN, Esra (2021). Enderunlu Fazıl Divanı(Metin-İnceleme),Doktora Tezi , İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• DEMİREL, Şener (2009). “XII.Yüzyıl Klasik Türk Şiirinin Anlam Boyutunda Meydana Gelen Üslup Hareketleri: Klasik Üslup-Sebk-i Hindi-Hikemi Tarz-Mahallileşme”, Turkısh Studies,Cilt: 2, Sayı: 4, s.279-306.
• DİLÇİN, Cem (2016). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: TDK
• ERDEM, Sadık (2014). Tezkire-i Şuara İnceleme-Çeviriyazı-İndeksli Tıpkıbasım Arif Hikmet, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• EZİLMEZ, Hüseyin (2019). “Nedim’in Şiirlerinde Mahallileşme” Kesit Akademi Dergisi, C:5, S:18, s.272-294.
• GÜLHAN, Abdülkerim (2018). “Rıfkī ve İstanbul Şehrengizleri” Journal of Turkısh Language and Literature, C:1, S:4, s. 86-100.
• HORATA, Osman (2019). Has Bahçede Hazan Vakti, Ankara: Akçağ.
• İLAYDIN, Hikmet (1959). Türk Edebiyatında Nazım, İstanbul: Maarif Yayınevi.
• İPEKTEN Haluk; İSEN Mustafa; TOPARLI Recep; OKÇU Naci; KARABEY Turgut (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• KOCAKAPLAN İsa (1992). Açıklamalı Edebi Sanatlar, Ankara: MEB.
• MACİT Muhsin (2016). Divan Şiirinde Ahenk Unsurları, İstanbul: Kapı.
• TUMAN,Mehmet Nail (2001). Tuhfe-i Naili Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, Ankara: Bizim Büro.