Yangın ve Patlama Potansiyeli Olan Tehlikeli Ekipmanların Belirlenmesi: Dow İndeksi

Yıl 2017, Sayı: 5, 1 - 7, 30.12.2017

Merve Ercan Kalkan , Kadriye Oktor Necmi Özdemir

Öz

Büyük endüstriyel kazalar, olma olasılıkları düşük, ancak gerçekleşmeleri halinde etkileri yıkıcı olabilecek olaylardır. Büyük endüstriyel kazalar genellikle yangın, patlama ve toksik yayılım şeklinde meydana gelmektedir. Özellikle yangınlar, taşıdıkları yüksek ısı akısı potansiyeli nedeniyle diğer ekipmanları da etkileyebilmekte ve bu nedenle patlama ve toksik yayılım gibi ikincil ve hatta üçüncül olayların oluşmasına da neden olabilmektedir. Yangın risklerinin proaktif olarak yönetilmesi ise yangın potansiyeli taşıyan ortamların belirlenmesi ile mümkündür. Dow Yangın ve Patlama İndeksi, bu amaçla yaygın olarak kullanılan bir metodolojidir. Yöntem, prosese ilişkin genel ve özel tehlikeleri dikkate alırken, aynı zamanda kimyasal maddelerin doğası gereği taşıdığı sağlık tehlikesi, reaktivite ve yanıcılık gibi unsurları da hesaba katmaktadır. Prosese ilişkin genel tehlikeler birçok prosese uygulanabilecek altı öğeden oluşmaktadır. Bunlar ekzotermik kimyasal reaksiyonlar, endotermik prosesler, malzeme aktarımı ve transferi, kuşatılmış (etrafı çevrili) veya kapalı alanlar, erişim, drenaj ve döküntü kontrolüdür. Yangın ve patlama olaylarının temel nedeni olarak görülen özel proses koşulları ise toksik (zehirli) malzemeler, atmosferik basıncın altında çalışma, alevlenme aralığında veya yakınında çalışma, toz patlamaları, güvenli tahliye basıncı, düşük sıcaklık, alevlenebilir/kararsız madde miktarı, korozyon ve aşınma, sızıntı (bağlantı yerleri ve ambalajlama), ateşli ekipmanların kullanımı, sıcak yağlı ısı değiştirici sistemleri ve döner ekipman kullanımı olarak dikkate alınmıştır. Genel ve özel proses tehlikelerinin metodolojiye uygun olarak hesaplanması ile elde edilen değerler, malzeme faktörü birlikte hesaplanır, böylece yangın ve patlama indeksi değeri nitel ve nicel olarak elde edilir. Bu değer, seçilen proses ekipmanının yangın ve patlama açısından olası risklere karşın önceliklendirilmesinde kullanılır. Bu çalışmada, endüstriyel bir işletmede yangın ve patlama riski taşıyan ekipmanların belirlenmesi amaçlanmıştır. Metodoloji olarak DOW Yangın ve Patlama İndeksi (DOW F&EI)’nden yararlanılmıştır Büyük hasar ve yaralanmalar ile ekonomik kayıplara neden olabilecek yangın ve patlama potansiyeli taşıyan ekipmanların önceden belirlenmesi, yangın risklerinin yönetilmesinde birincil öncelik olacaktır. Ayrıca fabrika tasarımı ve kurulumu aşamasında yangın ve patlama indeksinin hesaplanması halinde, doğuştan güvenli tasarım hedefine ulaşılacaktır.

Anahtar Kelimeler

yangın, patlama, risk, Dow indeksi

Hazard Classification of Equipments: DOW F&E Index

Öz

Major
industrial accidents are low probability and high consequence events. These
events could occur in the form of fire, explosion and/or toxic release. Fires,
especially, have the potential of high heat radiation to equipments and could
cause secondary and tertiary events .such as fires, explosions and toxic
releases. It is possible to manage fire risk with the definition of equipments,
which have the high fire potential by using proactive approaches. There have
been some methods to define high-risk potential equipments. Dow Fire &
Explosion Index Methodology is a commonly used method for this purpose. The
method considers general and special process hazards as well as health,
reactivity and flammability properties of chemicals. General process hazards
are consist of six key elements: exothermic chemical reactions, endothermic
processes, material handling and transfer, enclosed or indoor process units, access
and drainage and spill control. Twelve special process hazards are considered
as toxic material(s), sub-atmospheric pressure, operation in or near flammable
range, dust explosion, pressure, low temperature, quantity of
flammable/unstable material, corrosion and erosion, leakage, joints and packing,
use of fired equipment, hot oil heat exchange system and rotating equipment.
Special process hazards could be directly or indirectly responsible for fire
and explosions. Fire and explosion index is estimated considering general,
special process hazards and material factor. F&EI Index is a guide to
prioritize process equipments concerning fire and explosion risks. The main
purpose of this study is to define equipments that have high fire and explosion
risks at an industrial facility. Dow F&EI methodology was followed for this
purpose. Classification of hazardous process equipments to prevent catastrophic
events and their effects is the point of origin to manage fire risks. If the
methodology would perform during the plant design and installation processes,
inherently safer process goal would also be achieved.

Anahtar Kelimeler

risk, fire, explosion, Dow Index

Kaynakça

• [1] M. Ercan Kalkan, V. Deniz, Dow Chemical Exposure Index Methodology, International Congress on Occupational Safety and Security, (2016) 58-65.
• [2] D. A. Crowl, J.F. Louvar, Chemical Process Safety Fundamentals with Applications, Prentice Hall, U.K., 1990, 181-183.
• [3] J. Casal, Evaluation of the Effects and Consequences of Major Accidents in Industrial Plants, First Edition, Elsevier, 2008, 119-137.
• [4] Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik, Tarih:30.12.2013, Resmi Gazete No: 28867.
• [5] T.C. Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, Kimya Sanayi Sektöründe Seveso II Direktifi Kapsamındaki Endüstrilerde Kaza Riski Değerlendirme Metodolojisi, Yayın No 55, 2012, Ankara.
• [6] J.P. Gupta, Application of Dow Fire & Explosion Index, hazard classification guide to process plants in developing counties, J. Loss Prev. Vol 10, No:1, (1997) 7-15.
• [7] C.B. Etowa, P R. Amyotte, M J. Pegg, F.I. Khan, Quantification of inherently safety aspects of the Dow indices, J. Loss Prev. Vol 15, (2002) 477-487.
• [8]Gupta J.P., Khemani G., Mannan M. S., Calculation of Fire and Explosion Index (F&EI) value for the Dow Guide taking credit for the loss control measures, Journal of Loss Prevention in the Process Industries 16 (2003) 235–241.
• [9] Dow's Fire & Explosion Index Hazard Classification Guide, Seventh Edition, 1994.
• [10] S. Nazari N. Karami, H.Moghadam, P. Nasiri, Consequence Analysis of BLEVE Scenario in the Propane Tank: A Case Study at Bandar Abbas Gas Condensate Refinery of Iran, International Journal of Scientific Engineering and Technology, Volume No.4 Isuue No.9, (2015) 472-475.