Katılım Bankalarının Gelişimi ve Etkinliği Üzerine Bir Değerlendirme: Türkiye Deneyimi

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 3, 107 - 123, 05.11.2020

Mümine Farika Arslan Yüksel Bayraktar

Öz

Türkiye’de faiz hassasiyeti nedeniyle bankacılık sektörüne ulaşmayan tasarrufların
ekonomiye kazandırılması amacıyla 1985 yılında Özel Finans Kurumları’nın faaliyete
geçmesine izin verilmiş; 2005 yılından itibaren ise bu kurumlar “Katılım Bankaları”
adıyla faizsiz bankacılık hizmetleri sunmak amacıyla faaliyetlerine devam ederek Türk
bankacılık sistemindeki yerini almıştır. Bu çalışmanın amacı, katılım bankalarının Türk
Bankacılık Sektörü içinde 2010-2018 dönemi için performansının incelenerek finansal
gelişmeye ve ülke ekonomisine katkısını göstermektir. Çalışmada Türkiye’deki katılım
bankalarının 2010-2018 dönemine ait temel finansal rasyo ve göstergeleri geleneksel
bankalarla karşılaştırılarak performans analizi yapılmıştır. Çalışmanın bulguları;
katılım bankalarının başarılı bir performansa sahip olmasına rağmen, Türk bankacılık
sektörü içindeki payı ve Türkiye ekonomisindeki tamamlayıcı etkisinin nispeten küçük
olduğu şeklindedir. Katılım bankalarının esas katkısı, Türkiye’de faize duyarlı kesimlerin
atıl fonlarını finansal sisteme kazandırarak ekonomik gelişmeyi pozitif yönde etkilemesi
ve kullandığı faizsiz bankacılık yöntemleriyle finansal sistemde derinliği ve hizmet
çeşitliliğini artırmaktır.

Anahtar Kelimeler

Faizsiz bankacılık, Katılım bankaları, Geleneksel bankalar, Özel Finans Kurumları, Türkiye

An Assessment of the Development and Effectiveness of Participation Banks: the Turkish Case

Öz

Turkey allowed the interest-free Financial institutions to be established in Turkey under
the name of “Special Finance Houses” (SFHs) in 1985 in order to attract a capital inflow
from the MENA (Middle East and North Africa) to Turkish banking sector and to
encourage its citiziens who have “interest sensitivity” to involved in banking system, The
name of SFHs was changed to Participation Banks (PBs) in 2005. The aim of this study is
to examine the performance of participation banks in the period of 2010-2018 and their
contribution to financial development and the economy growth of the Turkey. In the
study, performance analysis was used by comparing the main financial ratios and
indicators of the participation banks and traditional banks during the period of 2010-
2018. According to the findings of the study, the participation banks have a successful
performance as well as their small share in the Turkish banking sector. The main
contributions of the participation banks are to influence economic growth positively by
bringing interest-sensitive sectors into the financial system and to increase the diversity
of services in the financial system by using interest-free banking methods in depth.

Anahtar Kelimeler

Interest-free banking, Participation Banks, Special Finance Houses, Traditional banks, Turkey

Kaynakça

• 26333 Sayılı Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelik. (2006, 1 Kasım). Resmi Gazete (Sayı: 26333). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=10738&MevzuatTur=7&Mevzuat Tertip=5
• 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu. (2005, 19 Ekim). Resmi Gazete: (Kanun No. 5411). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/11/20051101M1-1.htm
• 6802 Sayılı Gider Vergileri Kanunu. (1956, 23 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı:9362). Erişim adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/9362.pdf
• 98/11591 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı. (1998, 1 Eylül). Resmi Gazete (Sayı: 28178). Erişim adresi: https://resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/01/20120119-15.htm
• Abdul-Rahman, Y. (2015). İslam'da Bankacılık ve Finansman, (A. T. Salih Tuğ, Çev.) İstanbul: İstanbul Zaim Üniversitesi.
• Afşar, A. (2007). Finansal Gelişme ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki. Muhasebe ve Finansman Dergisi (36), 188-198. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mufad/issue/35607/395635 adresinden alındıç
• Ağkan, F. (2018). AAOIFI Standartları ve Türkiye Katılım Bankalarında Uygulanabilirliği, Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cit. 6, Sayı. 2, s. 235– 245.
• Al-Smadi, A. A. M. A., Almsafir, M. K., & Mukthar, M. B. (2017). Global Financial Crisis of Islamic and Conventional Banking in Middle East¨ CA Case Study in Turkey, International Journal of Economics and Finance, 9(8), s. 239-248.
• Aslan, Ö., ve Korap, H. (2006). Türkiye’de Finansal Gelişme Ekonomik Büyüme İlişkisi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE), s. 1-20.
• Apak S., Açıkgöz A.F. (2011) Türkiye’de Katılım Bankacılığının Bankacılık Sektöründeki Yeri ve Finansal İstikrara Katkısı, Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1, s.70-85.
• Aras, O. N., Öztürk, M. 82011). Reel Ekonomiye Katkıları Bakımından Katılım Bankalarının Kullandırdığı Fonların Analizi, Ekonomi Bilimleri Dergisi, Cilt 3, No 2, 2011, s.166- 179.
• Aysan, A. F. vd. (2017). Macroeconomis Shocks and Islamic Banks Behaviour in Turkey., Handbook of Empirical Research on Islam and Economic Life (s. 375) içinde. Massachusetts, ABD: Edward Elgar Publishing Limited.
• Bağcı, H. (2018). Finansal Gelişmişlik Endeksi Oluşturulması: OECD Ülkelerinde Bir Uygulama. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, s. 238-254.
• Çetin, A. (2018). Katılım ve Mevduat Bankalarının Piyasa Etkinliğinin Karşılaştırmalı Analizi ve Bir Uygulama. Türkiye Bankalar Birliği (329), s. 215. https://www.tbb.org.tr/Content/Upload/Dokuman/7565/Katilim_Bankalari-329.pdf adresinden alındı
• Durmuş, A. (2011). İslam Hukuku Açısından Tarihten Günümüze Kredi ve FinansmanYöntemleri. Tartışmalı İlmi İhtisas Toplantısı, İstanbul: İslami İlimler Araştırma Vakfı Yayınları, s. 57-345.
• El-Galfy, A. ve Khiyar, A. K. (2012). Islamic Banking and Economic Growth: A Review. Journal of Applied Business Research, 28 (5), s. 943-955, (Çevrimiçi) https://www.researchgate.net/publication/288071859_Islamic_Banking_And_Econ omic_Growth_A_Review , 21 Eylül 2020.
• Erdoğan, D. (2011). Katılım Bankacılığı Ve Türk Ekonomisine Katkıları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Bankacılık Ve Sigortacılık Enstitüsü Bankacılık Anabilim Dalı.
• Ergeç, E. H., Kaytancı, B. G., ve Toprak, M. (2014). Katılım Bankası Müşterilerinin Bankacılık Sistemi Kullanım Tercihleri: Mevduat Bankaları İçin İslami Bankacılık Penceresi. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 6 (2), s. 53-90.
• Ersoy, M., Süner, A. (2018). Türkiye’de Katılım Bankacılığı Ve Katılım Bankacılığında Kamu Girişimi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 40 (2), s.167-180.
• Faizsiz Finans Kuruluşları Muhasebe Denetleme Kurumu (AAOIFI). (2012). M. Odabaşı (Çev.). İslami Standart 11: Eser ve Alt Eser (İstisna) Sözleşmesi. Faizsiz Bankacılık Standartları. İstanbul: TKBB Yayınları.
• Furqani, H., Mulyayn, R. (2009. Islamic Banking and Economic Growth: Empirical Evidence from Malaysia, Journal of Economic Cooperation and Development, 30(2), s. 59-74
• Gözübenli, B. (2011). Faizsiz Finansman Teknikleri Hakkında Bazı Mülahazalar. Tartışmalı İlmî İhtisas Toplantsı, İstanbul: Ensar Neşriyat Yayınları, s. 173-197.
• Güngören, M. (2013). Bir Finansal Enstrüman Olarak Sukuk Katılım Bankalarına Uyum Modellemesi. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası.
• Imam, P., Kpodar, K. (2015). Is Islamic Banking Good for Growth?. International Monetary Fund (IMF) Working Paper, s. 15-81.
• Kelleroğlu, F. (2018). Katılım Bankacılığı Sistemi ve Türkiye’de Katılım Bankacılığı. Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kevser, M. (2020). Türkiye’de Katılım Bankacılığının Gelişimi Üzerine Bir Değerlendirme: 2015-2019 Dönemi Analizi, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(6), s.116-127
• Nawaz, Huma, vd. (2019). Beyond finance: Impact of Islamic finance on economic growth in Pakistan, Economic Journal of Emerging Markets, 11(1), s. 8-18.
• Özuluca, A., ve Deran, A. (2009). Katılım Bankacılığı İle Geleneksel Bankaların Bankacılık Hizmetleri Ve Muhasebe Uygulamaları Açısından Karşılaştırılması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(11), s. 85-108.
• Pıçak, M. (2012). Faiz Olgusunun İktisadi Düşüce Taihindeki Gelişimi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(4), s. 61-92.
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2020, 20 Haziran). Kira Sertifikası. Erişim adresi: https://www.hmb.gov.tr/yatirimci-klavuzu-kira-sertifikasi adresinden alındı, , Erişim Tarihi:
• Tenekeci, M. (2017). Katılım Bankacılığının Finansal İstikrara Etkisi: Türkiye Örneği. Yüksek Lisans Projesi. Konya: KTO Karatay Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı.
• Tunç, H. (2010). Katılım Bankacılığı Felsefesi, Teorisi ve Türkiye Uygulaması (11 b.). İstanbul: Nesil Yayın Grubu.
• Türkiye Katılım Bankaları Birliği (TKBB). (2020, 22 Mayıs). Tarihçe. Erişim adresi: https://www.tkbb.org.tr/tarihce .
• Varsak, S. (2017). Participation Banking in Turkey and Its Effects on the Turkish Financial System. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, s.104-109.
• Warde, I. (2006). Islamic Finance in the Global Economy, 2.b., Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Yazıcı, S. (2017). İslam'da Sigorta ve Tekafül Sigortası. H. Sarıbaş (Ed.), İslam İktisadı ve Finansı, İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM) Kütüphanesi, s. 173-194.
• Yeldan, E. (2009). Kapitalizmin Yeniden Finansallaşması ve 2007/2008 Krizi: Türkiye Krizin Neresinde? Çalışma ve Toplum, 1, s. 11-28.
• Yozgat, F., 2010: Faizsiz Ekonomi, Araştırma Yay. Ankara.
• Yüksel, A. (2011). Türkiye’de KOBİ’lerin Banka Kredilerine Erişimi. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı.Erişim adresi: http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/AycanYuksel.pdf .
• Yüksel, S., Canöz, İ. (2017). Does Islamic Banking Contribute to Economic Growth and Industrial Development in Turkey, Ikonomika: Jurnal Ekonomi dan Bisnis Islam, 2(1), s. 93-102.