Nirxandina Kurteçîrokên Mela Mehmûdê Bazîdîyî yên bi Navê Durru'l-Mecalîsê

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 245 - 264, 30.10.2021

Mustafa Aslan Ayhan Yıldız

Öz

The topic of this study is some of the short stories written by Mela Mehmûdê Bazidî in Kurdish (kurmanji dialect) are registered as Durru’l-Mecalis in the Jaba’s collection. In this article, after the presentation of the stories we try to evaluate them from the view point of sources as well as topic. Also, the information about the life and work of Mela Mehmûd was given and evaluated according to the available sources. Although Bazidi has placed Persian texts alongside Kurdish translated texts, it appears from the entire text that he collected some of these stories from the people of the Kurdish madrasas and recorded them there. As can be seen from the texts of Durru’l-Mecalis written by Mela Musa Hakari and from the stories told by mollas among people, these Bazidi stories are also closely related to folk tales. Bazidi does not even name any Persian source. Because the teachers of the Kurmanji madrasas have given importance to the Persian language and literature, in this study Bazidi also wrote the short stories in both Persian and Kurdish (Kurmanji idalect).

Anahtar Kelimeler

Durru’l-Mecalis, short stories, folk tales, translation, comparative analyisis

Mela Mehmûdê Bazidî (1799-1867) û Hikayeyên Durru’l-Mecalisa Wî

Öz

Mijara vê xebatê hin hikayetên ku Mela Mehmûdê Bazîdîyî bi kurmancî nivîsîne û bi navê Durru’l-Mecalisê di koleksîyona Jabayî da hatine binavkirin. Di vê gotarê da hem danasîna wan, hem jî ji hêla çavkanî û mijarê ve nirxandina wan hatîye kirin. Herweha derbarê jîyan û xebatên Mela Mehmûdî da li gorî çavkanîyên berdest agahî hatine dayîn û nirxandin hatine kirin. Herçiqas Bazîdî, metinên farisî jî li kêleka metinên wergêranê, yên kurmancî bi cih kirîye, ji temamîya metinê xuya dibe ku wî hin ji van hikayeyan ji nav ehlê medreseyên kurmancan berhev kirine û li wir qeyd kirine. Çawa ku ji metinên Durru’l-Mecalisa ku Mela Mûsayê Hekarîyî nivîsîne û ji metelokên melayên nav gelî, yên kurmancan jî dîyar dibe, ev çîrokên Bazîdî jî, bi peywendîyeka zexim digel çîrokên gelêrî têkildar in. Jixwe Bazîdî navê tu çavkanîyeka farisî nade. Ji ber ku muderisên medreseyên kurmancan qedir û qîmeteka mezin daye ziman û edebîyata farisî, bi vê lêkolînê dîyar bû ku Bazîdîyî jî, metina wan hem bi farisî, hem jî bi kurmancî nivîsîye.

Anahtar Kelimeler

Durru’l-Mecalis, kurte çîrok, hikayetên gelêrî, nirxandina berawirdî

Kaynakça

• Aslan, M. (2019). Baqek ji Folklora Berîya Mêrdînê. Îstanbul: Wardoz.
• Bazidî, M. M. (2010). Cami'eya Risaleyan û Hikayetan bi ZImanê Kurmancî (Amadekar: Ziya Avci). İstanbul: Lîs.
• Bilbil, M., & Oztirk, M. (2019). Rêzimana Mela Mehmûdê Bazîdîyî: Tuhfetu’l-Xîllan fî Zimanê Kurdan. İstanbul: Weqfa Mezoptamyayê.
• Botî, M. E. (1940). Şêr û Gayê Zer. Hawar, 8.
• Bülbül, M. & Öztürk, M. (2020). Destnivîska Mela Mistefa ya Rahênanên Zimanê Kurdî (Nirxandin, Metin). Folklor û Ziman, 117-140.
• Celalî, M. (2016). Mela Mehmûdê Bazidî. Kürt Tarihi, 7.
• Celîl, C. (2018). Çıma Deve Xeyidi? Amed: Wardoz.
• D. Îzolî, F. K.-T., & Tirkî-Kurdî, (. K. (2013). Ferheng: Kurdî-Tirkî;Tirkî-Kurdî, (Amadekar: Kamer Beysulen). İstanbul: Weşanên Deng.
• Dorson R. M. (1963). "Current Folklore Theories", Current Anthropology, 4(1) 93-112.
• Dost, J. (2010). Mela Mehmûdê Bayezidî, Adat û Rusûmatnameê Ekradiye. İstanbul: Nûbihar.
• ‘Emîd, H. (1389). Ferhengê Farisî ‘Emîd, (Wîrastar: ‘Ezîzullah ‘Elîzade). Kitabşinasê Millî.
• Farqînî, Z. (2000). Türkçe-Kürtçe Sözlük. İstanbul: İstanbul Kürt Enstitüsü.
• Gulî, M. X. (2002). Ferhenga Gulî (Farisî-Kurdî). Hewlêr: Wezareta Perwerdê.
• Huseyn, E. R. (2013). Mu‘cemu’n-Nefaisi’l-Esasî, (Îşraf: Ehmed Ratib ‘Irmuş). Beyrut: Darunnefais.
• Öztürk, M. (2017). Koleksîyona Aleksandre Jaba ya Destnivîsên Kurdî. Diyarbekir: Weşanên Lîs.
• Rûmî, M. C. (2015). Mesnewî (Wer. Mela Ahmedê Şerefxanî). Konya: Weşanên Çandî ya Şaredarîya Konyayê.
• Veroj, S. (2007). Dadgehîkirina Serokkomar Qazî Mihemed. Dîyarbekir: Weşanên Bîr.
• Xoşnaw, H. (2019). Durru’l-Mecalis: Yekemîn Komele Çîrok le Mêjûy Pexşanî Kurdî- Wergêran da. Hewlêr: Çapxaney Hêvî.
• Yildirim, K., Aslan, M., & Pertev, R. (2013). Ji Destpêkê Heta Niha Folklora Kurdî. Mardin Artuklu Üniversitesi Türkiye'de Yaşayan Diller Enstitüsü Yayınları.