Türkiye ve BRICS İhracatının Ülke Bazlı Yoğunlaşması ve AB-28 Pazarına İhracat Benzerliği

Yıl 2023, , 2177 - 2198, 18.09.2023

Zeynep Aktaş Çimen , Levent Kösekahyaoğlu

https://doi.org/10.25295/fsecon.1288028

Öz

Çalışmanın amacı, Türkiye ve BRICS’in (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika) ihracatının ülke bazlı yoğunlaşmasını ve Avrupa Birliği (AB) ortak pazarına ihracat benzerliğini incelemektir. Veriler, Uluslararası Ticaret Merkezi Trademap veri tabanından elde edilmiştir. Çalışmada 2021 yılı verilerine göre Türkiye ve BRICS’in ihracatında yer alan ilk beş ülkeye yer verilmiştir. 2001-2021 dönemi için Türkiye ve BRICS’in ülke bazlı yoğunlaşması Gini-Hirschman İndeksi (GHI) kullanılarak incelenirken, AB ortak pazarına ihracat benzerliği için İhracat Benzerlik İndeksi (ESI) kullanılmıştır. Çalışmanın bulguları, GHI yöntemiyle hesaplanan katsayı değerlerine göre Türkiye’nin özellikle Birleşik Krallık, ABD ve Almanya’ya yaptığı ihracatta ürün çeşitliliği zaman içerisinde önemli ölçüde artış gösterirken, İtalya ve İspanya’ya yapılan ihracattaki ürün çeşitliliği dalgalı bir seyir sergilemektedir. İncelenen dönemde BRICS’in ABD, Japonya ve Güney Kore’ye ihracatında, ürün çeşitliliği konusunda büyük değişimler meydana gelmezken, Hong Kong’a yapılan ihracatta ürün çeşitliliği dalgalı bir seyir göstermekle birlikte, 2021 yılında ürün çeşitliliği ciddi oranda azalmıştır. BRICS’in Çin’e yaptığı ihracatta ise ürün çeşitliliği bakımından köklü bir değişim söz konusu değildir. Türkiye ve BRICS’in AB pazarına ihracatının 60.75 gibi bir ESI değerine sahip olması, ilgili mal gruplarında rekabet içinde olduklarını ve birbirleri için tehdit oluşturdukları anlamına gelmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dış Ticaret, Yoğunlaşma, Gini Hirschman İndeksi, İhracat Benzerlik İndeksi, Türkiye, BRICS

Teşekkür

İyi çalışmalar dilerim.

Country-Based Export Concentration of Türkiye and BRICS and Export Similarity to the EU Market (2001-2021)

Öz

The aim of the study is to examine the country-based concentration of exports of Türkiye and BRICS (Brazil, Russia, India, China, South Africa) and export similarity to the European Union (EU) common market. Data were obtained from the International Trade Center Trademap database. In the study, according to the data of 2021, Türkiye and the first five countries in the export of BRICS are included. While the country-based concentration of Türkiye and BRICS for the period 2001-2021 was analyzed using the Gini-Hirschman Index (GHI), the Export Similarity Index (ESI) was used for export similarity to the EU common market. The results of the study show that while the product variety in Türkiye's exports to the United Kingdom, the United States, and Germany has increased significantly over time, the product variety in exports to Italy and Spain shows a fluctuating course, according to the coefficient values calculated by the GHI method. While there was no major change in product diversity in BRICS exports to the USA, Japan and South Korea during the period under review, product diversity in exports to Hong Kong showed a fluctuating course, but product diversity decreased significantly in 2021. There is no radical change in product diversity in BRICS exports to China. The fact that the exports of Türkiye and BRICS to the EU market have an ESI value of 60.75 means that they are in competition in the relevant product groups and pose a threat to each other.

Anahtar Kelimeler

Foreign Trade, Concentration, Gini Hirschman Index, Export Similarity Index, Turkey, BRICS

Kaynakça

• Aldan, A., Aydın, M. F., Çulha, O. Y., Sunel, E. & Taşkın, T. (2012). İhracatta Bölgesel ve Sektörel Çeşitlenme. T.C. Merkez Bankası, Ekonomi Notları, (2012-18), 1-14.
• Alper, S. (2014). İhracat Performansı ile Uluslararası Rekabet Gücünün Yapısal Belirleyicileri Arasındaki İlişki: OECD ve BRIC Ülkeleri Uygulaması. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Altay, B. (2008). Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi Kapsamında Türk Endüstrilerinin Avrupa Birliği (15) Pazarındaki Rekabet Gücü Düzeylerinin İncelenmesi: 1995-2007. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (21), 215-240.
• Andic, F. & Andic, S. (1964). Concentration in the External Trade of Puertorico. Caribbean Studies, 4(3), 3-13.
• Bashimov, G. (2017). Dış Ticarette Ürün Bakımından Yoğunlaşma: Orta Asya Ülkeleri Örneği. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1), 37-50.
• BBC. (2021). Türkiye Neden ABD'yi Suçluyor, Amerikan Yönetimi Ne Diyor?. Retrieved 25 June 2022 from: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-55952909.
• BRICS. (2021). Evolution of BRICS. Retrieved 22 April 2022 from: https://brics2021.gov.in/about-brics.
• Ekşi, M. (2016). AK Parti Döneminde Ortadoğu’da Türk-Amerikan İlişkilerinin Jeokültürel Ekseni: İslami Kimlik. Akademik Bakış, 9(18), 59-77.
• Ergün, N. (1991). Mal ve Ülke Çeşitliliği Açısından İhracattaki Yapısal Değişim. DPT, Uzmanlık Tezi, No: DPT:2282-IPGM:430, Ankara.
• Erkan, B. (2012). BRIC Ülkeleri ve Türkiye’nin İhracat Uzmanlaşma ve Rekabet Düzeylerinin Karşılaştırmalı Analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 101-131.
• Erkan, B. & Sunay, Z. F. (2016). Türkiye’nin İhracatının Yoğunlaşma Perspektifinde Analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 1823-1842.
• Erlat, G. & Ekmen, S. (2009). Export Similarity and Competitiveness: The Case of Turkey in the EU Market. Proc. Anadolu International Conference in Economics.
• Finger, J. M. & Kreinin, M. E. (1979). A Measure of 'Export Similarity' and Its Possible Uses. The Economic Journal, 89(356), 905-912.
• Glyn, A. & Sutcliffe, B. (1992). Global But Leaderless? The New Capitalist Order. Socialist Register, (28), 76-95.
• Hirschman, A. D. (1945). National Power and Structure of Foreign Trade. Retrieved 25 June 2022 from University of California Press: https://dspace.gipe.ac.in/xmlui/bitstream/handle/10973/29303/GIPE026809.pdf?sequence=2&isAllowed=y.
• Kalaycı, C. (2013). Rusya Federasyonu ile Ticarette Türkiye’nin Açmazları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(1), 37-57.
• Kumar, N. & Gyftopoulou, L. (2022). As BRIC Fund Assets Collapse, Jim O’Neill Is Keeping Away. Retrieved 05 July 2022 from: https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-03-25/bric-funds-face-existential-crisis-as-russia-drops-china-slows.
• Kuşat, N. (2015). Gümrük Birliği Antlaşmasını Takip Eden Süreçte Türkiye-BRICS Dış Ticareti Yoğunlaşma Analizi. Yönetim ve Ekonomi, 22(1), 219-238.
• Li, K. (2018). China and India Trade Competition and Complementary: Analysis of the “Belt and Road” Background. Modern Economy, 9(7), 1213-1227.
• Love, J. (1979). Trade Concentration and Export Instability. Journal of Development Studies, 15(3), 60-69.
• Majkovıč, D., Turk, J. & Chevassus-Lozza, E. (2007). Agri-Food Trade Analysis: Comparison of Slovenia with The Nine New Member States. Journal of Central European Agriculture, 7(3), 401-408.
• Massell, B. F. (1970). Export Instability and Economic Structure. American Economic Review, American Economic Association, 60(4), 618-630.
• Mikic, M. (2005). Commonly Used Trade Indicators: A Note. Retrieved 29 April 2022 from: https://artnet.unescap.org/tid/projects/artnetbk05_d2s3_4note.pdf.
• Mikic, M. & Gilbert, J. (2009). Trade Statistics in Policymaking: A Handbook of Commonly Used Trade Indices and Indicators-Revised Edition. Escap, Bangkok.
• Mikic, M. & Gilbert, J. (2007). Trade Statistics in Policymaking- A Handbook of Commonly Used Trade Indices and Indicators. Studies in Trade and Investment. United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (ESCAP), Thailand.
• Nguyen, T. N. A., Pham, T. H. H. & Vallée, T. (2017). Similarity in Trade Structure: Evidence from ASEAN+ 3. The Journal of International Trade & Economic Development, 26(8), 1000-1024.
• Ohtsubo, S. (1996). Globalization: A New Role for Developing Countries in an Integrating World. Retrieved 07 July 2022 from: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=636111.
• Rahman, M. M., Zheng, Z. & Ara, L. A. (2004). The Trade Performance of Bangladesh in Clothing. China-USA Business Review, 3(3), 1-27.
• Resmî Gazete. (2020). İstatistik Pozisyonlarına Bölünmüş Türk Gümrük Tarife Cetveli (31350). Retrieved 15 June 2022 from: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/12/20201230M1.pdf.
• Saraçoğlu, D. Ş. (2017). Çin Halk Cumhuriyeti ile Türkiye Arasında Dış Ticaretin Gelişimi ve Türkiye’de İmalat Sanayinde Sektörel İstihdama Etkisi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72(1), 151-182.
• Sarıçoban, K. (2016). Ülkelerin İhracat Rekabet Güçlerinin Belirlenmesi: Türkiye ve G-20 ülkelerinin Karşılaştırmalı Analizi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Sarıçoban, K. & Kösekahyaoğlu, L. (2017). Türkiye’nin Tarımsal Ürünlerdeki İhracat Rekabet Gücünün Ölçülmesi: 1996-2015 Dönemi Üzerine Bir Analiz. ASSAM Uluslararası Hakemli Dergi, 4(7), 78-96.
• Sarıçoban, K. & Yalçın, M. (2020). Türkiye’nin Halı Sektörü İhracat Rekabet Gücünün Belirlenmesi ve Halı İhracatında Söz Sahibi Ülkeler ile Bir Karşılaştırma. Tekstil ve Mühendis, 27(118), 98-110.
• Seymen, D., Bilici, Ö. & Şanlısoy, S. (2009). Türk Dış Ticaretinin Yönü Dış Ticaret Politikası Perspektifinden Bir Değerlendirme. Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi’nde Sunulmuş Tebliğ, 1-17.
• Tegene, A. (1990). Commodity Concentration and Export Earnings Instability: The Evidence from African Countries. The American Economist, 34(2), 55-59.
• Togan, S. (1994). 1980'li Yıllarda Türk Dış Ticaret Rejimi ve Dış Ticaretimizin Liberizasyonu. Türk Eximbank Dizisi:1, Ankara.
• Trademap. (n.d.). https://www.trademap.org/Index.aspx (Erişim Tarihi: 27.04.2022).
• Trademap. (2022). https://www.trademap.org/stGlossary.aspx?nvpm=1%7c792%7c%7c%7c%7cTOTAL%7c%7c%7c2%7c1%7c1%7c1%7c2%7c1%7c1%7c1%7c1%7c1 (Date of access: 10.06.2022).
• Trademap. (2022e). https://www.trademap.org/stGlossary.aspx?nvpm=1%7c792%7c%7c%7c%7cTOTAL%7c%7c%7c2%7c1%7c1%7c1%7c2%7c1%7c1%7c1%7c1%7c1 (Date of access: 10.06.2022).
• Trademap. (2022f). Retrieved 10 July 2022 from: https://www.trademap.org/stDataSources.aspx?nvpm=1%7c792%7c%7c%7c%7cTOTAL%7c%7c%7c2%7c1%7c1%7c1%7c2%7c1%7c1%7c1%7c1%7c1.
• Trung, N. T. (2002). Vietnam’s International Trade Regime and Comparative Advantage. CAS Discussion Paper, (37).
• Vlasenko, L. (2020). Evaluation of the Composite Export Similarity Index on the Example of China. REICE: Revista Electrónica de Investigación en Ciencias Económicas, 8(16), 135-149.
• VOA. (2018). Adım Adım Brunson Krizi. Retrieved 26 June 2022 from: https://www.amerikaninsesi.com/a/ad%C4%B1m-ad%C4%B1m-brunson-krizi/4721722.html.
• Wang, P. Z. & Liu, X. J. (2015). Comparative Analysis of Export Similarity Index Between China and EU. 2015 International Conference on Management Science and Management Innovation (MSMI 2015), 222-227. Atlantis Press.
• Yavuz Çil, N. (2000). Türkiye’nin Dış Ticaretinin Mallar ve Ülkeler Açısından Konsantrasyon Analizi (1975-1998). Çimento İşveren Dergisi, 14(5), 3-12.
• Yıldız, R. & Delice, G. (2001). 1990 Sonrasında Türkiye İhracatındaki Yapısal Değişmeler Üzerine Gözlemler. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 2(2), 101-127.
• Yücel, G. (2014). Rivalry in the EU Market: China, India and Turkey. Global Journal of Economics and Business Studies, 3(6), 13-31.
• Yükseler, Z. & Türkan, E. (2006). Türkiye’nin Üretim ve Dış Ticaret Yapısında Dönüşüm: Küresel Yönelimler ve Yansımalar. Retrieved 13 June 2022 from: https://eaf.ku.edu.tr/sites/eaf.ku.edu.tr/files/eaf_rapor2.pdf.
• Wikipedia. (n.d.c). Liberal Enternasyonalizm. Retrieved 10 May 2022 from: https://tr.wikipedia.org/wiki/Liberal_enternasyonalizm.