ELİT SPORCULARIN DENETİM ODAĞI VE FİZİKSEL BENLİK ALGISININ CİNSİYETE, YAPILAN SPOR BRANŞINA VE SPOR DENEYİMİNE GÖRE KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2003, Cilt: 8 Sayı: 4, 3 - 10, 10.10.2003

Canan Koca , F. Hülya Aşçı , Zeynep Bediz Oyar

Öz

Bu çalışmanın amacı, elit
sporcuların denetim odağı ve fiziksel benlik algısının cinsiyete, spor branşına
ve spor deneyimine göre karşılaştırılması ve bu iki kavram arasındaki ilişkinin
belirlenmesidir. Çalışmaya, bireysel ve takım sporları ile uğraşan 207 erkek (X
_yaş
= 19.11 ± 3.28) ve 122 (X _yaş = 18.50 ± 3.65) kız olmak üzere toplam 329 elit
sporcu katılmıştır. Çalışmaya katılan sporcuların denetim odaklarının ve
fiziksel benlik algılarının belirlenmesi için "Wingate Sporcular için Başarının
Sorumluluğunu Alma Ölçeği" ve "Kendini Fiziksel Algılama Envanteri
(PSPP)" uygulanmıştır. 2 x 2 x 3 (Cinsiyet x Branş x Spor Deneyimi) tek
yönlü varyans analizi (ANOVA) sonuçları, denetim odağı
puanlarının cinsiyete göre farklılaştığını (F_(1,305)
=10.77; p<.05), fakat denetim odağı puanlarında yapılan spor branşına (F_(1,305)
=0.89; p>.05) ve spor deneyimine (F_(2,305) =0.51; p>.05) göre farklılık olmadığını
ortaya koymuştur. Fiziksel benlik algısı için yapılan 2 x 2 x 3 x 5 (Cinsiyet x
Branş x Spor Deneyimi x PSPP alt boyutlar) çok
yönlü varyans analizi (MANOVA) sonuçlarına göre, spor deneyiminin fiziksel
benlik algısı puanları üzerinde etkisi bulunmuştur (Hotelling's T² =
0.12; F_{(10, 546)} = 3.31; p<.01). Takiben yapılan varyans analiz sonuçları,
bu etkinin fiziksel benlik algısının fiziksel kondisyon (F_(2,278)
= 10.59; p<.01), vücut çekiciliği (F_(2,278) = 7.56; p<.01), kuvvet (F_(2,278)
= 3.14; p<.01) ve genel fiziksel yeterlik (F_(2,278)
= 3.39; p<.01) alt boyutları için anlamlı olduğunu göstermiştir. Fiziksel
benlik algısı ve denetim odağı arasındaki ilişkiyi test etmek için
yapılan Pearson Çarpım Momentler Korelasyon Analizine göre, fiziksel benlik algısının
fiziksel kondisyon ve kuvvet alt boyutları ile denetim odağı puanları arasında
pozitif, anlamlı fakat, düşük bir ilişkinin olduğu bulunmuştur (r=0.16;
p<0.01 ve r=0.19; p<.0.01 sırasıyla). Cinsiyet, spor branşı ve spor
deneyimi kontrol edilerek yapılan kısmi korelasyon analizi sonuçları da, benzer
alt boyutlar ile denetim odağı puanları arasında anlamlı ilişkinin (r = 0.15;
p<0.01 ve r = 0.13; p<0.05 sırasıyla) olduğunu göstermiştir. Bulgular, kız
ve erkek sporcuların denetim odağı puanlarının farklılaştığını, kız sporcuların
erkeklere göre daha içsel denetimli olduklarını, spor deneyiminin, sporda başarı
için gerekli olan motor yeteneklerin algılanmasında etken olduğunu ortaya
koymaktadır. Ayrıca bu araştırmanın sonucunda, fiziksel algılamanın kuvvet ve
fiziksel kondisyon alt boyutları ile denetim odağı arasında anlamlı ve olumlu
bir ilişki elde edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Denetim odağı, fiziksel benlik algısı, cinsiyet, spor deneyimi

COMPAREMENT OF CONTROL FOCUS AND PHYSICAL SELF-PERCEPTION WITH GENDER, TYPE OF SPORT AND SPORT EXPERIENCE OF ELITE ATHLETES

Öz

The purpose of this study was to compare locus of control and physical self-perception level of elite athletes with regard to gender, types of sport and sport experience and to determine the relationship between these two concepts. 207 male (M age = 19.11 ± 3.28) and 122 female athletes (M age = 18.50 ± 3.65) from individual and team sports were participated to this study. For assessing locus of control and physical self-perception level of athletes "Wingate Sport Achievement Responsibility Scale (WSARS)" and "Physical Self-Perception Profile (PSPP)" were administered to participants respectively. The results of 2 x 2 x 3 (Gender x Types of Sport x Sport Experience) univariate analysis of variance (ANOVA) demonstrated that there was a significant differences in locus of control with regard to gender (F(1,305) =10.77; p<.05), but there was no significant difference in LOC with regard to types of sport (F(1,305) =0.89; p>.05) and sport experience (F(2,305) =0.51; p>.05). 2 x 2 x 3 x 5 (Gender x Types of Sport x Sport Experience x Subscales of PSPP) multivariate analysis of variance (MANOVA) revealed significant overall sport experiences multivariate main effects on the subscales of physical selfperception (Hotelling's T2 = 0.12; F(10, 546) = 3.31; p<.01). Followed-up univariate analysis indicated that this main effect could be attributed to physical condition (F(2,278) = 10.59; p<.01) body attractiveness (F(2,278) = 7.56; p<.01) strength (F(2,278) = 3.14; p<.01) and global physical self-worth (F(2,278) = 3.39; p<.01) subscales of PSPP.

To determine the relationship between physical self-perception and locus of control, Pearson Product moment correlation was conducted. According to Pearson Product Moment Correlation analysis there was a positive, significant; but weak relationship between locus of control and two subscales of PSPP -physical condition and strength- (r=0.16; p<0.01 and r=0.19; p<.0.01 respectively). In addition, the results of partial correlation analysis by controlling gender, types of sport and sport experience showed that there was a significant relation between locus of control and the same subscales of PSPP -physical condition and strength- (r = 0.15; p<0.01 and r = 0.13; p<0.05 respectively). The results of this study indicated that there was a significant difference in locus of control between female and male athletes and female athletes had more internal control than male athletes. Additionally, sport experience has an effect on physical self-perception. Besides, a significant and positive relationship was obtained between locus of control and strength and physical condition subscales of physical perception.

Anahtar Kelimeler

Locus of control, physical self-perception, gender, sport experience

Kaynakça

• 1. Ames, C. (1978). Children's Achievement Attributions and Self-reinforcement: Effects of Self-concept and Competitive Reward Structure. Journal of Educational Psychology, 70, 345-355.
• 2. Aşçı, F. H. (1996). Genç Erkek Milli Basketbolcuların Kendini Fiziksel Algılama ve Beden İmgelerinden Hoşnut Olma Profilleri. Spor Bilimleri Dergisi, 7 (4), 13-20.
• 3. Aşçı, F. H., Aşçı, A., ve Zorba, E. (1999). Cross-cultural Validity and Reliability of the Physical Self-Perception Profile. International Journal of Sport Psychology, 30,399-406.
• 4. Aşçı, F. H., ve Kin, A. (1998). Bayan Futbolcularda Kaygı ve Kendini Fiziksel Algılama Düzeyi. Spor Bilimleri Dergisi, (9), 3, 3-10.
• 5. Bird, A. M., ve Williams, J. M. (1980). A developmental-attribution Analysis of Sex-role Stereotypes for Sport. Developmental Psychology, 16, 319-322.