Vatandaşlık Kavramı ve Vatandaşlık Hukukunu Etkileyen Faktörler Hakkında Değerlendirme

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 1, 129 - 150, 25.06.2020

Özge Bilge

Öz

Devlet kavramının, ülke, daimi nüfus, siyasal otorite ve egemenlik olmak üzere dört unsurla oluştuğu kabul edilmektedir. Bir devletin öğesi olarak insan topluluğunu oluşturan bireylerle ilişkisi için geçerli ölçüt ise vatandaşlıktır. İnsanlar, vatandaşlık bağı ile hak ve yükümlülüklere sahip olmaktadır. Tarihin çok eski devirlerinden beri bir yere bağlılık kabul edilmiş olmakla birlikte, vatandaşlık hakkındaki kuralların kabulü 18. yüzyılın sonlarında gündeme gelmiştir. Devletler, vatandaşlığın kazanılmasına ilişkin kuralları, münhasır yetkileri çerçevesinde uluslararası sözleşmeler, teamül hukuku ve hukukun genel ilkelerine uygun olarak belirlemektedir. “Devletlerin ulus anlayışı”, “göç alan ve göç veren devletlerin yaklaşımı”, “siyaset”, “ekonomi” ve “topluluk vatandaşlığı” gibi kavramlar vatandaşlık kurallarını etkilemektedir. Bu çerçevede, bu çalışmada vatandaşlık ve vatandaşlık hukuku kavramı, tarihi süreçte vatandaşlık hukukunun gelişimi ve güvenlik konusu da dahil olmak üzere vatandaşlık hukukuna ilişkin kuralların belirlenmesinde etki eden faktörler incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

vatandaşlık, tarihsel süreç, değişim, karşılaştırmalı hukuk, etkileyen faktörler

Kaynakça

• Batır, K. (2018) Uluslararası Hukukta Vatandaşlık, Adalet Yayınevi, Ankara.
• Bauböck, R. (2018), “Summary: Global, European and National Questions About the Price of Citizenship”, Debating Transformations of National Citizenship, Springer Open, s.3-6.
• Brubaker, R. (2009), Fransa ve Almanya’da Vatandaşlık ve Ulus Ruhu, Dost Kitapevi, Ankara.
• Cin, H. ve Akyılmaz, G. (2003), Türk Hukuk Tarihi, Sayram Yayınları, Konya.
• Delgado-Moreıra, J. M. (2000), Multicultural Citizenship of the European Union, Ashgate Pub Ltd.
• Doğan, V. (2019), Türk Vatandaşlık Hukuku, Savaş Yayınevi, B.16, Eylül.
• Erdem, B. B. (2016), Türk Vatandaşlık Hukuku, Beta Basım A.Ş., İstanbul.
• Eren Saylan, S. (2007), Avrupa Birliği Vatandaşlığı Kavramı ve Gelişim Süreci, T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Avrupa Birliği ve Uluslararası Ekonomik İlişkiler (Hukuk) Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Güngör, G. (1999), “Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi”, Prof. Dr. Yılmaz Altuğ’a Armağan, 17-18 Milletlerarası Hukuk Bülteni, S.1-2, İstanbul, s.229-250.
• Güngör, G. (2019), Tâbiiyet Hukuku Gerçek Kişiler - Tüzel Kişiler - Şeyler, Yetkin Yayınları, B.7, Ankara.
• Hailbronner, K. (2006), “Nationality in Public International Law and European Law”, Bauböck, R./ Ersoll, E./ Groenendijk. K./Waldrauch, H. (Ed), Acquisition and Loss of Nationality, Comparative Analyses, C.1, Amsterdam University Press, s.35-104.
• Karakoç, İ. (2012), Hukuk Tarihinde Vatandaşlık – Yabancılık Statüsü, Yetkin Yayınları.
• Keleşoğlu, E. (2008), İsrai̇l Yurttaşı Fi̇listinliler: Yurttaşlık, Ki̇mli̇k, Si̇yaset 1948-2000, T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Doktora Tezi, İstanbul.
• Kerikmäe, T. (1997), “European Convention on Nationality and States’ Competence: The Issue of Human Rights”, Juridica International Law Review, s.25-29.
• Mohammad Hashim, K. (2013), “İslami Bakış Açısıyla Vatandaşlık Kavramı”, (Çev. E. Eser), Journal of Faculty of Theology of Bozok University, S.2013/3, s.133-171.
• Nomer, E. (2017), Türk Vatandaşlık Hukuku, B.23, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Nongoute, S. T. (2017), Türk ve Fransız Hukukunda Vatandaşlığın Kazanılması Hallerinin Karşılaştırılması, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Özel Hukuk Yüksek Lisans Programı Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Osmanağaoğlu, C. (2004), Tanzimat Dönemi İtibarıyla Osmanlı Tâbiiyetinin (Vatandaşlığının) Gelişimi, B.1, Legal Yayıncılık, İstanbul.
• Özkan, I. (2018), “Vatandaşlık Satılabilir bir şey midir?”, Uluslararası Sanat Kültür ve İletişim Dergisi, C.1, S.1, s.53-78.
• Pazarcı, H. (2018), Uluslararası Hukuk, Turhan Kitabevi, Ankara, B.17.
• Pilgram, L. (2011), “International Law and European Nationality Laws”, EUDO Citizenship Observatory.
• Polat, E. G. (2011), “Osmanlıdan Günümüze Vatandaşlık Anlayışı”, Ankara Barosu Dergisi, S.2011/3, s.127-157.
• Randelzhofer, A. (1997), “Nationality”, Encyclopedia of Public International Law, C.3, Elsevier.
• Sadl, U. ve Madsen, M.R. (2016), “Did the Financial Crisis Change European Citizenship Law? An Analysis of Citizenship Rights Adjudication Before and After the Financial Crisis”, European Law Journal, C.22, S.1, Ocak, s.40-60.
• Spiro, P. J. (2011), “A New International Law of Citizenship”, 105 AJIL, s.694-746.
• Strik, T. (2019), “Terörizmle Mücadele Kapsamında Vatandaşlığın Kaybettirilmesi: İnsan hakları ile uyum yaklaşımı” başlıklı, 07/01/2019 tarihli ve 14790 sayılı Avrupa Konseyi Hukuk İşleri ve İnsan Hakları Komitesi Raporu, Par.28. http://assembly.coe.int/ (Erişim Tarihi: 22 Temmuz 2019).
• Şit, B. (2008), “Modern Vatandaşlık Kavramına Bir Bakış”, TBB Dergisi, S.76, s.64-82.
• Thomas, E. R. (2006), “Immigration and Changing Definitions of National Citizenship in France, Germany and Britain”, French Politics, S.4, s.237-265.
• Tiryakioğlu, Bilgin, (2006), “Multiple Citizenship and its Consequences in Turkish Law”, Ankara Law Review, C.3, S.1, Ankara, s.1-16.
• Topçuoğlu, A. A. (2012), “Modern Hukuk ve İslam’da Vatandaşlık Kavramının Hukukî Temeli”, GÜHFD, C.XVI, S.3, s.185-216.
• Unat, İ. (1966), Nottebohm Kararı ve Tâbiiyetin Gerçekliği İlkesi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No.205-187, Sevinç Matbaası, Ankara.
• Wortley, B.A. (1954), “The Interaction of Public and Private International Law Today”, Recueil Des Cours, C.85 (1954/I), s.245-342.
• Yavuz, H. (2013), İsrail Devleti’nin Vatandaşlık Sorunsalı: Hiyerarşik Kimlikler ve Eşitlik Talepleri, T.C. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Uluslararası İlişkiler Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Avrupa Birliği Üyesi Bazı Ülkelerin Anayasaları (2011), T.C. Adalet Bakanlığı Yayın İşleri Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Myanmar: The Politics of Ranhine State, Asia Report (2014), International Crisis Group Headquarters, Belçika.
• www.tbmm.gov.tr
• www.danistay.gov.tr
• www.treaties.un.org
• www.coe.int
• https://hudoc.echr.coe.int/
• www.corteidh.or.cr/
• https://europa.eu/
• https://eur-lex.europa.eu
• http://globalcit.eu/
• www.icj-cij.org/en/
• https://au.int/
• https://www.history.com