CUMHURİYET DÖNEMİNE KADAR PALU EĞİTİM KURUMLARI

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 2, 57 - 71, 21.12.2018

Kürşat Çelik

Öz

Palu, tarihte pek çok devletin egemenliğine girmiş Doğu Anadolu bölgesinin önemli bir mevkiinde kurulmuş bir yerleşim merkezidir. Bulunduğu konum itibariyle Doğu Anadolu’yu, Güney Doğu Anadolu’ya bağlayan geçiş güzergâhı üzerinde yer almaktadır. Kadim bir geçmişe sahip olan Palu, tarihin her döneminde önemini korumuş ve devletlerin ele geçirmek istediği bir yer olma özelliği göstermiştir. Palu, tarihte yetiştirmiş olduğu ulema, müderris, bilim insanı, devlet adamı, gibi insan kaynağıyla da bilinmektedir. Palu’da tarihte pek çok eğitimli insanın yetişmiş olması Palu’nun köklü eğitim geçmişi ve kurumlarına sahip olduğunun kanıtıdır. Osmanlı Devleti’ndeki klasik eğitim kurumları olan medrese ve tekkeler Palu’da mevcuttu. Osmanlının eğitim faaliyetlerinin değişim ve dönüşüm geçirdiği 19. yüzyılda Palu’da bundan etkilenmiştir. Bu çalışmada Palu’da, Cumhuriyet dönemine kadar var olan eğitim kurumları olan medrese, ibtidailer, sıbyan mektepleri, rüştiyelerin öğrenci ve öğretmen sayısı, misyoner ve gayr-i müslim okullarının tür ve sayıları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Palu, Osmanlı, Medrese

Palu Educational Institutions Until The Republic Period

Öz

Palu is a settlement center established in an important position in the Eastern Anatolia Region, which has been dominated by many states in history. It is located on the crossing route connecting East Anatolia to South East Anatolia. Palu, which has an ancient past, maintained its importance in every period of history and has shown the characteristic of being a place that states want to capture. Palu is also known for its human resources such as ulema, müderris, scientist, statesman, and so on. The fact that many educated people have grown up in palu is proof that palu has a long-established educational background and institutions. Classical educational institutions in the Ottoman Empire, madrasahs and tekkes were present in Palu. The 19th century Ottoman educational activities underwent change and transformation. he was influenced by it in Palu in the century. In this study, the number of students and teachers, missionary and non-muslim schools in Palu, madrasas, ibtidai the elementary schools, middle school and the schools of education which existed until the Republican period were investigated.

Anahtar Kelimeler

Palu, Ottoman, Madrasah

Kaynakça

• AÇIKSES, E. (2003). Amerikalıların Harput’taki Misyonerlik Faaliyetleri, Ankara.
• AYİŞ, M. Ş. (2017). “Bingöl Hâlidî Geleneğinin Medrese Boyutu”, Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7-10, Bingöl, s.71-94.
• BAKICI, Y. (2012). Kültür ve Medeniyet Şehri Palu, Elazığ.
• ÇAKAR, E. (2018). “Hurufat Defterlerine Göre 18. Yüzyılda Palu”, Vakıflar Dergisi 49, Ankara, 2018, s.21-41.
• DEMİR, Ş. (2015). “XIX. Yüzyıl Osmanlı Eğitim Sisteminde Yaşanan Değişim”, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13, Konya, s.435-447.
• ERGİN, O. N. (1977). Türkiye Maarif Tarihi, 1-2, İstanbul.
• İPŞİRLİ, M. (2013). “Medrese” DİA, 28, İstanbul, s.327-333.
• KARA, M. (2011). “Tekke”, DİA, 40, Ankara, s.368-370.
• KARABULUT, S. (2014). Şeyh Ali Sebiti el-Palevi, İzmit.
• KARABULUT, S. (2017). “Palu’nun Siyasi/Ekonomik Tarihi (XIV-XVIII. Yüzyıllar Arası) ve Palu Çarşısına Dâir Vakıfname Belgesi’nin Tercümesi”, OTAM, 41, Ankara, s.145-168.
• KARPAT, K. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914), Demografik ve Sosyal Özellikleri, İstanbul.
• KÉVORKİAN, R. - PABOUJİAN, P. (1992). “Les Armeniens dans l’Empire Ottoman à la veille du Génocide” Paris .
• KODAMAN, B. (1980). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, İstanbul.
• ÖNKAL, A. –BOZKURT, N. (1993). “Camii” DİA, 7, İstanbul, s.46-56.
• ÖZTÜRK, C.(2000). “İdadi” DİA, 21, İstanbul, s.464-466.
• PARMAKSIZ, E. (2008). II. Abdülhamit Dönemi (1876-1909) Eğitim Sistemi Eğitim Yapıları ve Askeri Rüştiyeler, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• TAŞKIN, Ü. (2009). “Harput’ta Amerikan Misyonuna Karşı Ermenilerin Tepkisini Gösteren 1895 Tarihli Bir Belge”, F.Ü. Ortadoğu Araştırmaları Dergisi, VI-I, Elazığ, s.171-178.
• WHEELER, C. H. (1868) Ten Years on the Euphrates: Or, Primitive Missionary Policy Illustrated, Boston.
• YAPICI, S. (2004). Palu (Tarih-Kültür-İdari ve Sosyal Yapı), Elazığ.
• YEDEK, Ş.(2015). “Atatürk Döneminde Elazığ’ı Temsil Edenler(1920-1938)”, Akademik Bakış Dergisi, S.48, Mart-Nisan, Kırgızistan, s.61-79.
• YEDEK, Ş.(2018). Elazığ’da İdari, Siyasi ve Sosyoekonomik Hayat(1923-1950), Ankara.
• YILDIZ, H. (2007). Diyarbakır Vilayeti’nde Eğitim (1870-1920), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum.