Dar al-hadith’s in the Ottoman Period: The Example of Ṭurk̲h̲ān Sulṭān Dar al-Hadith

Yıl 2023, Sayı: 11, 1 - 24, 31.12.2023

Emine Demil

https://doi.org/10.61218/hadith.1383457

Öz

In the 17th century, there was a great increase in the number of dār al-hadiths (classical hadith schools), in spite of the political turmoils and intellectual and scientific debates during the reign of Mehmed IV for more than fourty years. During the reign of Mehmed IV, almost fifteen dār al-hadiths had been constructed between 1654 and 1691. In this period, the Dār al-hadiths of Osman Efendi and Fudayl Efendi in 1654, the Dār al-Hadith of Ibrahim Pasha-yı Atīk in 1656, Dār al-Hadiths of Ibrahim Aga and Sinan Aga in 1662, and the Dār al-Hadith of the Bosnian Isa Efendi in 1662. The Dār al-Hadith of Civizāde Efendi in 1664, the Dār al-Hadiths of Izzet Efendizāde and Burhan Efendi in 1687, the Dār al-Hadith of Merzifonlu Kara Mustafa Pasha in 1690-1691, and the Dār al-Hadith of Turhan Vālide in 1663 in Eminonu, which is located within the New Mosque (Yenicami) complex, were constructed. There are’re many studies regarding the dār al-hadiths in the Ottoman period. However, there is no comprehensive study on the Turhan Vālide Dār al-Hadith in the New Mosque (Yenicami) Complex in Eminonu. The main objective of this study iss to determine the construction of the Turhan Vālide Dār al-Hadith, its curriculum, its hadith teaching and its position among other hadith madrasahs. In this context, various information will be presented about the Ṭurk̲h̲ān Vālide Sultan Dār al-Hadith.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, Ottoman Empire, Dār al-Hadith’s, New Mosque Complex, Dār al-Hadith of Ṭurk̲h̲ān Vālide

Osmanlı Döneminde Dârülhadisler: Valide Sultan (Turhan Vâlide) Dârülhadis’i Örneği

Öz

XVII. yüzyılda IV. Mehmed’in 40 yılı aşkın saltanatı süresince siyasî kargaşalara, fikrî ve ilmî tartışmalara rağmen darulhadislerin sayısında büyük bir artış olmuştur. IV. Mehmed devrinde 1654-1691 yılları arasında on beş civarında darulhadis inşa edilmiştir. Bu dönemde 1654 yılında Osman Efendi ve Fudayl Efendi Darulhadisleri, 1656’dan önce İbrahim Paşa-yı Atîk Darulhadisi, 1656 yılında İbrahim Ağa ve Sinan Ağa Darulhadisleri, 1662’de Bosnevî İsa Efendi Darulhadisi, 1664 yılında Çivizâde Efendi Darülhadisi, 1687 yılında İzzet Efendizâde ve Burhan Efendi Darulhadisleri, 1690-1691 yıllarında Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Darulhadisi ve 1663 yılında Eminönü’nde Yeni Cami Külliyesi içindeki Turhan Vâlide Dârülhadisi kurulmuştur. Osmanlı dönemi darulhadislerine dair pek çok çalışma vardır, fakat Eminönü’ndeki Yeni Cami Külliyesi içindeki Turhan Vâlide Darulhadisi’ne dair kapsamlı bir çalışma bulunmamaktadır. Bu makalenin amacı, Turhan Vâlide Darulhadisi’nin inşası, müfredatı, hadis öğretimi ve diğer medreseler arasındaki konumunu tespit etmektir. Bu çerçevede XVII. yüzyılda inşa edilen Turhan Vâlide Sultan Darulhadisi’ne dair geniş bir malumat sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Osmanlı Devleti, Dârülhadisler, Yeni Cami Külliyesi, Turhan Vâlide Dârülhadisi

دار الحديث في العهد العثماني: نموذج دار حديث والدة سلطان (والدة تورهان)

Öz

إحدى دور الحديث التي تم بناؤها في عهد محمد باشا الرابع في القرن السابع عشر هي دار الحديث التي كانت باسم توركان والدة داخل مجمع يني جامي في أمينونو. كانت رغبة سلاطين الولاة في إنشاء جمعيات خيرية باسمهم عاملاً مهمًا في إنشاء دار الحديث في هذه الفترة. وفي هذا السياق، تم بناء دار الحديث عام 1663 في مجمع يني جامي في أمينونو برغبة السلطانة صفية، زوجة مراد الثالث، والدة محمد الثالث، والسلطانة خديجة تورهان، والدة محمد الرابع.

Anahtar Kelimeler

الحديث،, الدولة العثمانية, دار الحديث،, مجمع الجامع الجديد, دار الحديث لتركهان والدة

Kaynakça

• Akyıldız, Ali. “Safiye Sultan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 35/472-473. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Altuntaş, Mustafa Celil. Osmanlı Döneminde Hadis İlmi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Çiftçi, Mehdin. “Osmanlı Medrese Teşkilatında Zirve: Süleymaniye Dârülhadisi (XVI-XVII. Asırlar)”, Usul İslam Araştırmaları, 14 (2010), 51-116.
• Çobanoğlu, Ahmet Vefa. “Yeni Cami Külliyesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 43/439-442. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Danişmend, İsmail Hami. Osmanlı Tarihi Kronolojisi. İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1961.
• Duman, Mahmut. Köprülü Mehmed Paşa Hayatı, Şahsiyeti ve Faaliyetleri, Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Durmuş, Ali. “Kadızâdeliler ile Halvetîler Arasında Sema-Deveran Tartışmaları ve Kadızâdelilerin Deveran Aleyhtarlığının Altında Yatan Sebeplerin Mezhebî-Tasavvufî Aidiyetleri Açsından Analizi”, Kalemname Dergisi, 6/11, (2021), 34-64.
• Durmuş, Ali. Kadızadeliler Hareketi. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2021.
• İlgürel, Mücteba. “Köprülü Mehmed Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 26/258-259. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
• Kutluay, İbrahim. “Osmanlı Döneminde XVI. ve XVII. Yüzyıllarda Kurulan Dârülhadislerin Müfredatı, İlmî Seviyeleri ve Kâdızâdeliler Hareketinin Dârülhadislerin Çoğalmasındaki Rolü”, Mîzânü’l-Hak: İslami İlimler Dergisi, 9, (2019), 13-49.
• Özcan, Abdülkadir. “Mehmed IV”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 28/414-417. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• Refik, Ahmed. “Valide Camilerinden: Yeni Cami”, Tarih ve Edebiyat Mecmuası, 2/194, (1981), 49-54. Şeyhî Mehmed Efendi. Vekâyiü’l-Fudalâ, (Şakaik-ı Nu’maniye ve Zeyilleri), haz. Abdulkadir Özcan, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1989.
• Tekindağ, Şehabeddin. “XVII. Yüzyıl Türk Sanat Eserlerinden Bir Âbide: Yenicâmi Külliyesi”, Tarih Dergisi, 28-29, (1974), 167-191.
• Yardım, Ali. “Dârülhadis”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/529-532. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Yerkazan, Hasan. “Amasya Dârü’l-Hadisleri”, Uluslararası Amasya Sempozyumu, 1407-1411. Amasya: Kıbrıs Balkanlar Avrasya Türk Edebiyatları Kurumu Yayınları, 2017.
• Yücel, Ekrem. Osmanlı Devri Darü’l-Hadisleri ve Hadis Eğitimi. Ankara: İlahiyat Kitap Yayınları, 2022.