Mâturîdî Âlimlere Göre İlhamın Bilgi Kaynağı Olması Sorunu

Yıl 2014, Cilt: 5 Sayı: 2 - Cilt: 5 Sayı: 2, 129 - 146, 24.03.2014

Ahmet Ak

Öz

Hanefi-Mâturîdî âlimlere göre ilham, nazar ve istidlale başvurmadan kalbe gelen bilgidir. Bu

bilgi Allah’ın rahmetinden lütfünden olduğu gibi şeytanın vesvesesi ve nefsin hevâsından kaynaklanabilir.

Nitekim Şems Suresi 8. ayette insana gelen ilhamın “fücûr” da takva da olabileceği açıkça beyan

edilmektedir. Bu sebeple ilham yolu ile elde edilen bilgi doğru da olabilir, yanlış ta olabilir. Ayrıca

kalbe gelen bilginin rahmânî mi şeytânî mi olduğunu kesin olarak bilmek de mümkün değildir. Bundan

dolayı Mâturîdî âlimlere göre ilham, zan ifade eder ve bilgi elde etmenin yollarından kabul edilmez.

İmam Mâturîdî, Ebü’l-Yüsr Pezdevî, Ebu’l-Muîn Nesefî, Ömer Nesefî ve Alauddin Semerkandi

gibi Hanefî âlimler ise naklin yanı sıra akla, istidlâle ve ilme büyük önem vererek, ilhamı kesinlikle

bilgiye ulaşmanın yolu kabul etmemişlerdir. Ayrıca ilhamın kötüye kullanılmasına engel olmaya çalışmışlar

ve Müslümanları bu konuda uyarmışlardır. Nitekim başta İmam Mâturîdî olmak üzere bütün

Hanefi-Mâturîdî âlimler, ilim elde etmenin yollarını Havassı hamse, Doğru Haber ve akıl ile istidlal

olarak kabul etmişlerdir. İlhamı ise bilgiye ulaşma yolları arasında saymamışlardır. Mâturîdîliğin

görüşlerini özetleyen Ömer Nesefî de Akâidü’n-Nesefiyye adlı eserinde açıkça “İlham, bilgi elde etmenin

yollarından değildir” demektedir. Bu makalede, İmam el-Mâturîdî’den başlayarak Hanefî-Maturidî

âlimlerin ilham hakkındaki görüşleri tarihi sıraya göre ortaya konulup, analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

İmam Mâturîdî, Ömer en-Nesefî, ilham, Akâidü’n-Nesefiyye ve bilgi.

Kaynakça

• Ak, Ahmet, Selçuklular Döneminde Mâturîdîlik, 1. Baskı, Yayınevi Yayınları, Ankara 2009.
• Alper, Hülya, İmam Mâturîdî’de Akıl-Vahiy İlişkisi, 1. Baskı, İz Yayıncılık, İstanbul 2013.
• el-Buhârî, Ebu İshak es-Saffar, Telhîsü’l-Edille li Kavâidi’t-Tevhîd, thk., Abdullah Muhammed Abdullah İsmail, Mektebetü’l-Ezheriyye, Kahire 2012.
• Demir, Ahmet İshak, Mütekaddimin Devri Kelâmcılarma Göre Bilgi Kaynağı Olarak Keşif ve İlhâm, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 1993, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eşas eş-Şicistânî, Sünen, İstanbul trs.
• Hâkim, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah, el-Müstedrek, Haydarâbâd, 1334, I/45.
• İbn Zekeriya Yahya b. İshâk, (IV/X. asrın sonları), Şerhu Cümel-i Usûli’d-Din li Ebî Seleme es-Semerkandî, Süleymaniye Ktp. Şehid Ali Paşa Bölümü, Nu:1648/II.
• el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed,Te’vîlâtü’l-Kur’an, Thk., Bekir Topaloğlu- Ahmet Vanlıoğlu, 1. Baskı, Mizan Yayınevi, İstanbul 2005, 17 cilt.
• ...., Kitâbü’t-Tevhîd Tercümesi, Çev.: Bekir Topaloğlu, 1. Baskı, İSAM Yayınları, Ankara 2002. en-Nesefî, Ebû’l-Muîn Meymun b. Muhammed, Tabsiratü’l-Edille fî Usûli’d-Din, thk., Claude Salame, Dirasetü’l-Arabiyye, Şam 1993.
• en-Nesefî, Ebû Hafs Necmüddîn Ömer b. Muhammed b. Ahmed, Risâle fî Beyâni Fıraki’d- Dâlle mine’l-Mutasavvıfe, Süleymaniye Ktp., Ayasofya Bölümü, Nu: 2317, v. 93–95.
• …... Akâidü’n-Nesefî, yrz.,trz.
• Kutlu, Sönmez, “Ebû Mansûr el-Mâturîdî ve Mâturîdî Kültür Çevresiyle İlgili Bibliyografya”, İmam Mâturîdî ve Mâturîdîlik, (haz. Sönmez Kutlu), 1. Baskı, Kitabiyat, Ankara 2003, .
• el-Pezdevî, Ebû’l-Yüsr Muhammed b. Muhammed b. Abdulkerim, Kitâbu Usûl’d-Din, thk.,Hans Peter Linss, 1. Baskı, Dâruİhyâi’l-Mektebi’l-Arabiyye, Kahire 1383/1963.
• ..…., Ehli Sünnet Akaidi, Çev.: Şerafettin Gölcük, 3. Baskı, Kayıhan Yayınları, İstanbul 1994.