İbn Sînâ Felsefesinde Sezgisel Bilginin Aklî Karakteri

Yıl 2014, Cilt: 5 Sayı: 1 - Cilt: 5 Sayı: 1, 191 - 210, 24.03.2014

Adnan Gürsoy

Öz

: İbn Sîna, bilgi ve nübüvvet teorisinin merkezî kavramlarından biri olan sezgisel bilgiyi aklî bir
temelde ele almıştır. Bu aklî temeli, üç noktada ortaya koymak mümkündür. Bunlardan birincisi, filozofun varlık görüşünden kaynaklanan ve bilgi teorisinin de dayandığı temel ilkelerden biri olan,
“varlığın düzeninin kıyâsî olduğu” düşüncesidir. İkinci husus, sezgisel bilginin tanımında yer alan
“orta terimin bilinmesi” ve “bilinenden hareketle bilinmeyene ulaşılması” unsurlarıdır. Üçüncüsü
ise, sezgisel bilginin en yüksek formu olarak görülen nebevî bilginin, peygamberin aklî gücüne ait
mükemmel sezgi yetisine dayandırılmış olmasıdır. Bu makalede söz konusu üç husus, İbn Sînâ’nın
eserlerinden hareketle ortaya konulup filozofun sezgisel bilgiye bakışı belirginleştirilecektir ki, bu,
İbn Sînâ felsefesinin mistik boyutu ile ilgili tartışmaları değerlendirmek açısından önemli bir konumda bulunmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Sezgi, Sezgisel bilgi, Orta terim, Akledilir, Kutsî Akıl, Nebevî bilgi, Mistisizm

Kaynakça

• Adamson, Peter, “Non-Discursive Thought in Avicenna’s Commentary on the Theology of Aristotle”, Interpreting Avicenna: Science and Philosophy in Medieveal Islam içinde, Leiden, 2004, s. 87-111.
• Amirrazavi, Mehdi, “How İbn Sinian is Suhrawardi’s Theory of Knowledge”, Philosophy East and West, c.53, sy.2, 2003, University of Hawai Press, s.203-214.
• Aristo, Metafizik, ( çev. Ahmet Arslan), Sosyal Yayınları, 4. Baskı, İstanbul 2010.
• Asım Efendi, Kâmus Tercümesi, (haz. Hasan Hilmi Efendi), c.2, Bahriye Matbaası, 1305.
• Bekiryazıcı, Eyüp,“İşrâk Felsefesinin Oluşumunda İbn Sînâ’nın Etkisi (Suhreverdî Örneği)”, Ulusulararası İbn Sînâ Sempozyumu Bildirileri (II) içinde, İBB Kültür A.Ş. Yay, İstanbul 2009.
• Bolay, Süleyman H., “Akıl” (Felsefe), TDVİA, c.2, s. 238-242.
• Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Ekin Yay, 2. Basım, Ankara 1997.
• Cihan, Ahmet K., İbn Sînâ ve Gazzâlî’de Bilgi Problemi, İnsan Yayınları, İstanbul 1998, s.67.
• Cürcâni, Seyyid Şerif, et-Tarifât, t.y., y.y.
• Çakmaklıoğlu, M. Mustafa, İbn Arabî’de Marifetin İfadesi, İnsan Yay, İstanbul 2007.
• Dağ, Mehmet, “İbn Sînâ’nın Bilgi Kuramı Üzerine Notlar”, Uluslararası İbn Türk, Hârezmi, Fârâbî, Beyrûnî ve İbn Sînâ Sempozyum Bildirileri (1985) içinde, Atatürk Kültür Merkezi Yay, Ankara 1990, s.153-161.
• Davidson, Herbert, AlFârâbî, Avicenna and Averroes, On Intellect, Oxford University Press, Toronto 1992.
• Durusoy, Ali, İbn Sînâ Felsefesinde İnsan ve Âlemdeki Yeri, MÜİF Vakfı Yay, İstanbul 1993.
• Fârâbî, Ebu’n-Nasr, İdeal Devlet (Ârâu Ehli’l-Medîneti’l-Fâzıla), (Açıklamalı Çeviri: Ahmet Arslan), Vadi Yayınları, Ankara 1997.
• Goodman, Lenn E, Avicenna, London and New York: Routledge 1992.
• Gutas, Dimitri, Avicenna and Aristotelian Tradition, Intorduction to Reading Avicenna’s Philosophical Works, (Islamic Philosophy and Theology IV), Leiden Brill, 1988.
• _____, “İbn Sînâ: Aklî Nefsin Metafiziği”, İbn Sînâ’nın Mirâsı içinde, (çev. M. Cüneyt Kaya), Klasik Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2010, s.31-45.
• _____, “İbn Sînâ’ya Göre Kelâmın Mantığı”, İbn Sînâ’nın Mirâsı içinde, (çev. M. Cüneyt Kaya), Klasik Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2010, s.215-228.
• _____, “İbn Sînâ’nın Meşrikî Felsefesi: Mâhiyeti, İçeriği ve Günümüze İntikali”, İbn Sînâ’nın Mirâsı içinde, (çev. M. Cüneyt Kaya), Klasik Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2010, s. 63-87.
• _____, “İbn Tufeyl’e Göre İbn Sînâ’nın Meşrikî Felsefesi”, İbn Sînâ’nın Mirâsı içinde, (çev. M. Cüneyt Kaya), Klasik Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 2010, s.89-112.