Yahudi Geleneğinde On İki Ata: İsrail'in Oğulları

Yıl 2018, Sayı: 16, 137 - 172, 01.10.2018

Aynur Çınar

Öz

Yahudi geleneğinde on iki ata, “İsrail” olarak bilinen ata-peygamber Ya’kûb’un iki karısı Lea ve Rahel ve iki cariyesinden Bilha ve Zilpah olan on iki oğlunu ifade eder. “İsrailoğulları” terimi ise, Yahudi tarihinde bu on iki atadan türeyen birkaç kabileyi ya da on iki kabilenin tamamını kapsar. Tora’nın Tekvin kitabında on iki atanın doğumu ve anneleri Lea ve Rahel tarafından isimlendirilişleri ayrıntılı olarak işlenir. Bu isimlerin her biri gelecekte gerek ataların gerekse onların soyundan gelecek olan kabilelerin tarihî süreçteki kimliklerine ve faaliyetlerine gönderme yapar. Atalarla ilgili diğer Tora pasajı ise Tekvin’in sonunda yer alan ata-peygamber İsrail’in kehanetlerini ve kutsamalarını içeren pasuklardır. Burada İsrail, ataların şahsiyetlerine ve Yahudi tarihindeki konumlarına ilişkin gizli ve açık ipuçları vermiştir. Her iki anlatım da dikkatle incelenmesi gerekir. Çünkü Yahudi geleneği, bütün ataların kimlikleri ve tarihî süreçteki faaliyetlerinin aynı öneme sahip olmadığına inanır. Bu sebeple Yahudi geleneğinin on iki ata anlatıları bilhassa Yûsuf Efraim ve Menasse , Yehuda ve Levi kabilelerinin dinî ve siyasi faaliyetlerine dayanır.

Anahtar Kelimeler

Yahudilik, seçilmişlik, ata, Ya’kûb, Yûsuf, İsrail, İsrailoğulları.

The Twelve Patriarchs in Jewish Tradition: Israel’s Sons

Öz

The twelve patriarchs in Jewish religious tradition mean the twelve sons of patriarch-prophet Jacob who is known as “Israel”, by two wives Lea and Rachel and two concubines Bilhah and Zilpah . The term “children of Israel” involve some tribal or all of twelve tribes which have descended from the twelve patriarchs in Jewish history. In Genesis of Tora, the births and naming of the twelve patriarchs by their mothers Lea and Rachel have been explained, broadly. Each of the names makes a reference to identities and activities of patriarchs and tribes of their seeds in history. Other passages in Torah related the patriarchs are the verses at the end of Genesis in which include the prophecies and blessings of patriarch-prophet Israel. In these verses, Israel has given hidden and obvious clues related to the personalities and positions of the twelve patriarchs in Jewish history. Both narrations must be analyzed, studiously. Because Jewish tradition doesn’t believe that identities of the patriarchs and their activities in history didn’t have the same importance. Therefore, the narratives of the twelve patriarchs in Jewish tradition base on especially religious and political actions of the tribes of Joseph Ephraim and Menasse , Judah and Levi.

Anahtar Kelimeler

Judaism, chosen people, patriarch, Jacob, Joseph, Israel, children of Israel

Kaynakça

• Aberbach, Moses. “Joseph”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, XI.
• Abramsky, Samuel. “Issachar”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, X.
• Alcalay, Reuben. The Complete Hebrew-English Dictionary, Massada Publishing Co., Jerusalem 1981.
• Argyle, Michael ve Benjamin Beit-Hallahmi, “Dini Davranış Teorileri”, EÜSBED, Sayı: 16, Yıl: 2004/1, ss. 247-280.
• Arslan, Hammet. “Afrika Topluluklarında Atalar Kültünün Önemi ve İşlevi”, BÜ. İslami İlimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 6, 2016, ss. 7-27.
• “Asher”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, II.
• Atsız, Hasan. “Psikoanalitik Kuramda Dinin Kökeni ve Gelişim Süre- ci”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, IV (2004), sayı: 3, ss. 95-120.
• Avishur, Isaac. “Dan”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, V.
• Avishur, Isaac. “Naphtali”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, XIV.
• Babil Yaratılış Destanı – Enuma Eliş-, çev. Selim F. Adalı ve Ali T. Görgü, TİB Yayınları, İstanbul 2017.
• Bacon, Gershon. “Zimri”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, XXI.
• Bar Yochai, Shimon-Yehuda Ashlag (by.). The Zohar, The Kabbalah Centre Int. Inc., USA 2003.
• Becking, B. “Yehud”, DDD, edt: Karel van der Toorn ve diğ., IInd edition, Brill, Cambridge 1999.
• Beer, Moshe. “Issachar”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, X.
• Buber, Solomon (by.). Midraş Tanhuma a-Mefoar, Israel 1885, I.
• Coleman, J. A. The Dictionary of Mythology, Foulsham-England 2007.
• Çınar, Aynur. “Lilith: Yahudi Mitolojisinde Ana Tanrıça’nın Düşüş ve Şeytana Dönüşüm Serüveni”, Bilimname, XXXV, 2018/1, ss. 363- 395.
• Çınar, Aynur. “Yahudiliğin Ata Yakup ve Şeriat Algısı Işığında Medi- neli Müslümanlar ile Yahudiler Arasındaki Nesih Tartışması”, Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, cilt: 22, sayı: 43 (2017/2), ss. 89-121.
• De Vaux, Roland. The Early History Of Israel, trans. Eng. David Smith, London 1978.
• Dukstra, M. “Joseph”, DDD, edt: Karel van der Toorn ve diğ., IInd edition, Brill, Cambridge 1999.
• Eliade, Mircea, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, çev. Ali Berktay, Kabalcı Yayınları, 2003, I.
• Elitzur, Yehuda. “Gad”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, VII.
• Epstein, Isidore (edt.). Soncino Hebrew/English Babylonian Talmud, Son- cino 1990, I-XXX.
• Feliks, Jehuda and S. Dâvud Sperling, “Lion”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, XIII, ss. 61-62.
• Flusser, Dâvud. “Naphtali”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, XIV.
• Freud, Sigmund. Mûsâ ve Tektanrılı Din, çev. Oya Kasap, Say Yayıncı- lık, İstanbul 2012.
• Friedlander, Gerald (trans.). Pirke de Rabbi Eliezer, Kegan Paul T.T.&Co.Ltd., London 1916.
• “Genesis”, The Interpreter’s Bible, edt.by. Nolan B. Harmon, New York Abingdon-Cogesbury Press, USA 1952, I.
• Gılgamış Destanı, çev. Sait Maden, TİB Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
• Ginzberg, Louis. The Legends Of The Jews, trs. Henrietta Szold, The Johns Hopkins Univ. Press, London 1998, I.
• Graetz, Heinrich. History of the Jews, The Jewish Publication Society of America, Philadelphia 1891, I.
• Graves, Robert ve Raphael Patai, İbrani Mitleri (Tekvin-Yaratılış Kitabı), çev. Uğur Akpur, Say Yayınları, İstanbul 2009.
• Gürkan, Salime Leyla. “Kur’an’a Göre Seçilmişlik Kavramı ve İsrâilo- ğullarının Seçilmişliği Meselesi”, İslâm Araştırmaları Dergisi, Sayı: 13, 2005, ss. 25-61.
• Haleva, Yitshak. Tora ve Aftara-Bereşit, çev. Moşe Farsi, Gözlem Gaze- tecilik, İstanbul 2010, I.
• Hendel, R.S. “Serpent”, DDD, edt: Karel van der Toorn ve diğ., IInd edition, Brill, Cambridge 1999, ss. 744-747.
• Hirschberg, Haȉm Z’ew. “Benjamin”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, III.
• Hutton, Kathryn. “Lions”, ER, by. Lindsay Jones, IInd edition, (1987) 2005, VIII, ss. 5464-5465.
• Jervis, John-Jervis, White. Genesis Elucidated, Printed by Schulze and Co., London 1852.
• Josephus. Complete Works of Josephus Antiquities of the Jews The Wars of Jews Against Apion, USA basım tarihi yok, I.
• “Judah”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, XI.
• Kamrat, Yuval and S. David Sperling, “Gad”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, VII.
• Kuhrt, Amélie. Eski Çağ’da Yakındoğu, çev. Dilek Şendil, T. İş Bankası Yay., İstanbul 2010, II.
• Laitman, Michael. Introduction To The Book of Zohar, trans. Laitman Kabbalah Publ., Toronto 2005.
• Lunt, H. G. (trans. and noted by.).“Testaments of the Twelve Patri- archs”, The Old Testament Pseudepigrapha, Doubleday & Company, NewYork 1985, II, ss. 782-828.
• Machinist, Peter. “Leviathan”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jerusalem 2007, XII.
• Mirkin, Moşe Ariya (edt.). Midraş Rabbah: Bereşit, by. Yavneh Publis- hing House-Tel Aviv, Israel 1958, I.
• Montet, E. ve diğerleri. Tarihten Günümüze Siyonizm ve Yahudilik, edt. Nurer ve Ö. Andaç Uğurlu, Örgün Yayınevi, İstanbul 2006.
• Oded, Bustanay. “Benjamin”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, III.
• Oded, Bustanay. “Reuben”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, XVII.
• Oded, Bustanay. “Simeon”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, XVIII.
• Öztürk, Nermin. Kutsalın Değişen Yüzü-Aslanlı Tanrıçalardan Aslanlı Erenlere, Konya 2013.
• Öztürk, Özhan. Folklor ve Mitoloji Sözlüğü, Phoenix Yayınevi, Ankara 2009.
• Puech, E. “Lioness”, DDD, edt: Karel van der Toorn ve diğ., IInd edi- tion, Brill, Cambridge 1999, ss. 523-524.
• Ribichini, S. “Gad”, DDD, edt: Karel van der Toorn ve diğ., IInd edi- tion, Brill, Cambridge 1999.
• Sarna, Nahum M. “Joseph”, EJ, edt. F. Skolnik-M. Berenbaum, IInd edt, Jarusalem 2007, XI.
• Sefer Ha Yashar (Book of Jasher), Parry, J.H. &Company, Salt Lake City 1887.
• Stinespring, W. F. (trans.by.). “Jacob”, The Testament of the Patriarchs in The Old Testament Pseudepigrapha, NewYork 1985, I.
• Temren, Belkıs. “Din Antropolojisi Açısından İnanç ve Din Olgusuna İlişkin Bir Değerlendirme”, ADTCFÜ, cilt: 38, sayı: 1-2, 1998, ss. 301-311.
• Wyatt, N. “Asherah”, DDD, edt: Karel van der Toorn ve diğ., IInd edition, Brill, Cambridge 1999.
• Zakovitch, Yair. Jacob–Unexpected Patriarch, Yale University Press, London 2012.
• Zingsem, Vera. Lilith, çev. D. D. Yüzer, İlya Yayınları, İzmir 2007.