Minority Schools in Marash Sanjak (1876-1908)

Yıl 2022, Sayı: 30, 115 - 132, 31.05.2022

Harun Şahin

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1069123

Cited By: 1

Öz

At the beginning of the 20th century, different ethnic and religious communities lived together in and around Marash. Most of the non-Muslim population lived in the city center of Marash. Non-Muslims constituted approximately 20% of the population of the city of Marash. Gregorian Armenians were the most crowded community among the non-Muslim population. Minority schools were mostly established in areas where Armenian communities were crowded. The organization and systematization of modern educational activities among non-Muslim communities in Marash began in the second half of the 19th century. After the Tanzimat, non-Muslims accelerated their educational activities with the support of Western missionaries. American, French, English and German missionaries and organizations contributed greatly to the development of minority schools in Marash. Wealthy tradesmen, merchants, and industrialists also supported the opening of minority schools. The minority schools in Marash were established before the missionary schools. In terms of quantity, minority schools were more than missionary schools. Minority establishments were mostly established in the city center of Marash. Minority-controlled schools were supported and financed by Western states and various missionary organizations. Non-Muslim minority schools continued their activities for a long time without obtaining a license from the state.

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Marash Sanjak, Minority Schools, Non-Muslim, Gregorian Armenians

Maraş Sancağı'nda Azınlık Okulları (1876-1908)

Öz

20. yüzyılın başlarında Maraş ve çevresinde farklı etnik ve dini topluluklar birlikte yaşamaktaydı. Gayrimüslim nüfusun büyük bölümü Maraş şehir merkezinde yaşıyordu. Gayrimüslimler Maraş şehir nüfusunun yaklaşık %20’sini oluşturuyordu. Gregoryen Ermeniler, gayrimüslim nüfus içindeki en kalabalık cemaatti. Maraş’ta azınlık okulları çoğunlukla Ermeni cemaatlerin yoğun yaşadığı yerlerde kurulmuştur. Maraş’ta gayrimüslim cemaatler arasında modern eğitim faaliyetlerinin örgütlenmesi ve sistemli hale gelmesi 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren başlamıştır. Tanzimat’tan sonra gayrimüslimler Batılı misyonerlerin desteğiyle eğitim öğretim faaliyetlerini hızlandırmışlardır. Amerikan, Fransız, İngiliz ve Alman misyonerler ve örgütler Maraş’ta azınlık okulların gelişmesine büyük katkı sağladılar. Ayrıca varlıklı esnaf, tüccar ve sanayiciler de azınlık okulların açılmasında destek olmuştur. Maraş’taki azınlık okulları misyoner okullarından daha önce kurulmuştur. Nicelik olarak da azınlık okulları misyoner okullardan daha fazlaydı. Azınlık müesseseleri çoğunlukla Maraş şehir merkezinde kurulmuştur. Azınlıkların kontrolündeki okullar Batılı devletler ve çeşitli misyoner örgütler tarafından desteklenmiş ve finanse edilmiştir. Gayrimüslim azınlık okulları uzun bir süre devletten ruhsat almadan faaliyetlerini sürdürmüşlerdir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Maraş Sancağı, Azınlık Okulları, Gayrimüslim, Gregoryen Ermeniler

Kaynakça

• BOA, DH. EUM. KLU., 10/24, (21 Za 1333), BOA, Y.EE., 37/37-1, (06 R 1327)
• BOA, Y.EE., 37/37-2, (06 R 1327), BOA, Y.EE., 33/59-1 (06 R 1327), BOA, Y.EE, 33/39-1 (06 R 1327)
• 1316 Tarihli Maârif Nezâreti Salnâmesi, 1317 Tarihli Maârif Nezâreti Salnâmesi, 1319 Tarihli Maârif Nezâreti Salnâmesi
• 1321 Tarihli Maârif Nezâreti Salnâmesi, 1324 Tarihli Haleb Vilâyeti Salnâmesi
• Akyüz, Y. (1992). “Cevdet Paşa'nın özel Öğretim Ve Tanzimat Eğitimine İlişkin Bir Lâyihası”, OTAM, Sayı: 3, 222-227.
• Akyüz, Y. (2001). Başlangıçtan 2001’e Türk Eğitim Tarihi, (8. Baskı), Alfa Yayınları.
• Cevdet Paşa. (1953). Tezâkir, Cilt:1-12, Yayınlayan: Prof. Cavid Baysun, TTK Basımevi.
• Cuinet, V. (1891). La Turquie D’Asie, Tome Deuxieme.
• Doğan, A. (1999). XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Maraş, [Yayımlanmamış Doktora Tezi], Selçuk Üniversitesi.
• Ergin, O. (1977). Türkiye Maarif Tarihi, 1-2, Eser Matbaası.
• Günay, N. (2012). XX. Yüzyılda Maraş (Ermeniler, Türkler, Müslümanlar) Makaleler, Ukde Yayınları.
• Gündüz, T. (2001). “Kahramanmaraş”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt:24, İSAM Yayını.
• Haydaroğlu, İ. (2002). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Yabancı Okullar”. Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yayınları, Cilt: 14, 181-188.
• Karpat, K. H. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830-1914), (B.Tırnakcı, Çev.), Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Koçer, H. A. (1991). Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişmesi, MEB Yayınları.
• Kodaman, B. (1991). Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Öztürk, S. (2006). Osmanlı Salnamelerinde Maraş Sancağı 1284-1326/1867-1908, 1-2, Kahramanmaraş Belediyesi Yayını.
• Şahin, H. (2010). XX. Yüzyılın Başlarında Maraş Sancağı’nın İktisadi, Mali Ve Sosyal Durumu, [Yayımlanmamış Doktora Tezi], Marmara Üniversitesi.
• Şemseddin Sâmi (1316). “Haleb”, Kamusu’l-A’lam, Cilt: 6, Meârif Nezâreti Tarıfından Tab’ Edilmiştir.
• Şişman, A. (2002). “Misyonerlik ve Osmanlı Devleti'nin Son Döneminde Kurulan Yabancı Sosyal ve Kültürel Müesseseler”, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yayınları, Cilt: 14, 173-180.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1993). Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, TTK Yayını.
• Tozlu, N. (2014). “Osmanlı Devleti’nde Ermeni Eğitim Kurumları ve Faaliyetleri”, Yeni Türkiye, Ermeni Meselesi Özel Sayısı, 2 (60), 1-17.
• Vilayat, Liva ve Kazaların Huruf-ı Heca Tertibiyle Esamisini Mübeyyin Defterdir (1326), Matbaa-i Osmaniye.