Arabuluculuk ve Tahkimi Bir Arada Içeren Uyuşmazlık Çözüm Yolu

Yıl 2019, Cilt: 77 Sayı: 2, 575 - 616, 31.12.2019

Cemile Demir Gökyayla

Öz

Çok basamaklı tahkim anlaşmalarında, tarafların, öncelikle arabulucuya başvuracakları ve uyuşmazlığın arabuluculuk yoluyla çözümlenememesi hâlinde tahkime başvurulabilecekleri kararlaştırılmaktadır (Arabuluculuk – Tahkim Yolu). Çok basamaklı tahkim anlaşmaları, uyuşmazlığın arabuluculuk yoluyla çözümlenememesi hâlinde tahkim yoluyla çözüleceğine dair taraf iradelerini herhangi bir tereddüde yer vermeyecek şekilde yansıtabiliyorsa geçerlidir. Taraflardan birisinin arabuluculuk yoluna hiç başvurmadan ya da süreç devam ederken tahkim yoluna başvurması hâlinde, hakemler öncelikle arabuluculuk yoluna başvurulmasının tahkim yoluna başvurulabilmenin bir ön koşulu olup olmadığını incelemelidir. Arabuluculuk bir ön koşulsa yargılamayı durdurup tarafların arabuluculuk aşamasına başvurmalarına ve arabuluculuk başarılı olmazsa tahkime devam edilmesine karar vermeleri gerekir. Arabulucunun hakem olarak da görev almasının isabetli olup olmadığı tartışmalıdır zira arabulucunun tahkim yargılamasında hakem olarak görev almasının önemli sakıncaları vardır. Amerika, Avrupa ve Türkiye’de benimsenen arabuluculuk ve tahkimle ilgili etik kurallara göre arabulucu ancak tarafların yazılı olarak muvafakat vermeleri hâlinde hakem olarak görev yapabilir. Bu hâlde bile, gizli bilgi ve belgelerin paylaşılması ve hakemin arabulucu olarak geliştirdiği önyargıları olması ihtimali vardır. Bir diğer husus da arabuluculuk aşamasında teati edilen bilgi ve belgelerin tahkim aşamasında delil olarak kullanılmasının hukuka uygun olup olmayacağı konusudur. Bu konuda arabuluculuk süreci nedeniyle ve bu sürece özgü olarak hazırlanan belgeler ve vakıaları ispata yarayan belgeler arasında ayrım yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tahkim, Hakem, Arabulucu, Hakem kararlarının iptali, Delillerin kabul edilebilirliği

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için finansal destek almamıştır.

Multi-Tier Dispute Resolution Clauses Incorporating Both Mediation and Arbitration Together Under Turkish Law

Öz

Parties may agree that in the case of a dispute they shall first try to settle this dispute through mediation and only if the mediation fails may they start arbitration proceedings. Under Turkish law, such multi-tier dispute resolution clauses are valid to the extent that the parties’ intention to resort to arbitration is clear. In the case where one of the parties starts the arbitration without first invoking the mediation, the arbitral tribunal should interpret the arbitration agreement to determine whether the mediation is a pre-condition of arbitration. If the mediation is a pre-condition, the tribunal should suspend the arbitral proceeding for the parties to invoke the mediation. However, if the mediation fails, then the tribunal will resume the proceedings. The question of whether or not the mediator should also act as the arbitrator in relation to the same dispute is highly debatable because of the risks imminent thereto. Under the ethics rules accepted in the USA, in Europe and in Turkey, the mediator may act as arbitrator only if the parties agree thereon in written form. When the parties consent to the mediator acting as arbitrator there is still the risk of the mediator-arbitrator having prejudices because of the information and documents disclosed during the mediation proceedings. Another question is whether the information or documents disclosed throughout the mediation are admissible evidence at the arbitral proceedings. However, the solution is clear: while the documents prepared for the sole purpose of settling the dispute at the mediation are inadmissible, the documents related to the facts are admissible. In November 2019, Istanbul Arbitration Center (ISTAC) introduced its own Med-arb rules, namely the ISTAC Med-arb Rules. They are the first published institutional Med-arb rules and reflect the best practices in international mediation – arbitration. I am confident that ISTAC Med-arb Rules will be welcomed in the field of international dispute resolution with great enthusiasm.

Anahtar Kelimeler

Arbitration in Turkey, Mediation in Turkey, Med-Arb, Admissibility of claim, Admissibility of evidence

Kaynakça

• Akıncı Z, Milletlerarası Tahkim (4th, Vedat 2016).
• Baril MB and Dickey D, ‘MED-ARB: The Best of Both Worlds or Just A Limited ADR Option’ 1 (https://www.semanticscholar.org/paper/MED-ARB-%3A-The-Best of-Both-Worlds-or-JustA-Limited-/79ffef5650e52059b27d320bd6b1d0081232822d, Erişim Tarihi 09/09/2019) Berkhan İ, Tahkim ve Arabuluculukta Tarafsızlık İlkesi, (1st, Aristo 2019)
• Boog C, ‘How to Deal with Multi-tiered Dispute Resolution Clauses - Note - 6 June 2007 - Swiss Federal Supreme Court’ 26(1) 2008 ASA Bulletin 111-112
• Born G, International Commercial Arbitration “Formation, Validity and Legality of International Arbitration Agreements” (2nd Wolters Kluwer Law & Business 2014)
• Bozkurt SB, Milletleri Ticari Tahkimde Hakemlerin Bağımsızlık Yükümlülüğü (1st On İki Levha 2016)
• Brian AP, ‘Med-Arb and the Legalisation of Alternative Dispute Resolution’ 2015 20(157) Harv. Negot. L. Rev. 157-203.
• Cheng T, ‘Reflections on Culture in Med-Arb’ 2010 34(9-10) NYLS Legal Studies (SSRN: https:// ssrn.com/abstract=1574814 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1574814, Erişim Tarihi: 11/09/2019).
• Ekşi N, Tahkim Öncesi Uyuşmazlık Çözüm Usulleri ve Bu Usuller Tüketilmeden Tahkime Başvurulmasının Sonuçları ( 1st, Beta 2015).
• Ersen Perçin G, ‘Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemlerinden Arabuluculuğun Hukuksal Düzenlemelerdeki Yeri’ 2011 31(2) Public and Private International Law Bulletin 177-201.
• Fullerton R‘The Ethics of Mediation – Arbitration’ 2009 38(5) The Colorado Lawyer 31-38.
• Ildır G, Alternatif Uyuşmazlık Çözümü (1st, Seçkin 2003)
• Kekeç EK, Arabuluculuk Yoluyla Uyuşmazlık Çözümünde Temel Aşamalar ve Taktikler (1st Adalet 2011)
• Özbek MS, ‘Arabuluculuk ile Tahkim Yöntemlerinin Kesişme Bölgesi: Arabuluculuk-Tahkim’ 2017 43(1) Yargıtay Dergisi 15-106.
• Öztürk N, ‘Arabuluculuğun Milletlerarası Özel Hukuk Boyutu: Genel Bakış’ 2015 31(2) Batıder 203-256.
• Russel F, Russel on Arbitration ( 24th edn, Sweet & Maxwell 2015)
• Sussman E, Edna Sussman, ‘Developing an Effective Med-Arb/Arb-Med Process’ 2009 2(1) NYSBA New York Dispute Resolution Lawyer
• Srikant D and Arka S, Amalgamating The Conciliatory And The Adjudicative: Hybrid Processes And Asian Arbitral Institutions’ 2014 III(1) Indian Journal of Arbitration Law 76-100.
• Stipanowich TJ, Yang, Welsh J, Qiming C, Robinson P, Jinghui T, Guang C, Kıchaven J, Madigan D, Hongsong W and Jianhua Z, ‘East Meets West: An International Dialogue on Mediation and Med-Arb in the United States and China’ 2009 2(9) Pepp. Disp.Resol. L.J. 384 (https:// digitalcommons.pepperdine.edu/drlj/vol9/iss2/5 Erişimi Tarihi 3/09/2019)
• Şanlı C, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, İstanbul 2016.
• Şanli C, Esen E and Ataman Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk, İstanbul 2018.
• Tan Dehmen M, “Tahkim Öncesi Müzakere ya da Uzlaştırma Yollarının Tüketilmemiş Olmasının Tahkim Yargılamasına Etkisi” (2011) 25(1-2) MHB 451-472.
• Taşpolat Tuğsavul M, Arabuluculuk Kanunu Çerçevesinde Türk Hukukunda Arabuluculuk (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2009.
• Telford M E, Med-arb: a viable dispute resolution alternative (1st IRC 2000).
• Weisman MC, ‘Med –Arb: The Best of Both Worlds’ 2013 19(40) Dispute Resolution Magazine 40-41.
• Yarar G, Milletlerarası Özel Hukukta Arabuluculuk (1st, On İki Levha 2019)
• Yazıcı Tıktık Ç, Arabuluculukta Gizliliğin Korunması’ (Doktora Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi 2010).
• Yeşilirmak A, Türkiye’de Ticari Hayatın ve Yatırım Ortamının İyileştirilmesi İçin Uyuşmazlıkların Etkin Çözümünde Doğrudan Görüşme, Arabuluculuk, Hakem-Bilirkişilik ve Tahkim: Sorunlar ve Çözüm Önerileri (1st, On İki Levha 2011)