Geçici Koruma Altındaki Suriye Vatandaşlarının Çocuk Yaşta Evliliklerinin Mukayeseli Hukuka ve Türk Hukukuna Göre Geçerliliği

Yıl 2020, Cilt: 78 Sayı: 1, 21 - 81, 31.03.2020

Ayşe Elif Ulusu Karataş

Öz

Bu çalışmada; Türkiye’de geçici koruma altında bulunan Suriyelilerin yaptıkları ve giderek artan çocuk yaşta evliliklerin hukuki boyutu ele alınacaktır. Bu kapsamda; Suriyelilerin Türkiye’ye gelmeden önce veya geldikten sonra yaptıkları çocuk yaşta evliliklerin geçerliliğine uygulanacak hukukun belirlenmesine ilişkin meselelere, Türk kanunlar ihtilafı kuralları çerçevesinde mukayeseli hukuktan da yararlanılarak çözüm getirilmeye çalışılacaktır. Bu meseleler arasında; Türk hukukuna göre, “geçici koruma statüsü” verilen ve “mülteci” olarak kabul edilmeyen Suriyelilerin “şahsi statüsü”ne uygulanacak hukukun tespiti üzerinde özel olarak durulacaktır. Bunun yanında; evlenme yaşına uygulanacak hukukun Suriye hukuku olarak belirlendiği hallerde, Suriye hukukunda yer alan evlenme yaşına ilişkin hükümlerin uygulanmasında Türk kamu düzenine aykırılık istisnası ve bu kapsamda “çocuğun üstün menfaatinin korunması” ilkesinin rolü de özel olarak değerlendirilecektir. Ayrıca, çocuk yaşta evliliklerin Türk hukukunda tanınmamasının neticeleri, AİHS m 8 uyarınca “aile hayatına saygı hakkı” çerçevesinde değerlendirilecektir. Bunlara ek olarak; İsviçre, Hollanda ve Alman hukuklarında, çocuk yaşta evliliklerle mücadele etmek üzere son yıllarda gerçekleştirilen mevzuat değişiklikleri incelenecektir. Bu mevzuat değişikliklerinden; özellikle, yabancı ülkede yapılan çocuk yaşta evliliklerin geçerliliğine yetkili yabancı hukukun uygulanmasında kamu düzenine aykırılık değerlendirmesini dışlamaya yönelik hükümler içeren düzenlemeler ele alınacak ve Türk hukukunda bu kapsamda atılabilecek adımlara örnek teşkil edip etmeyecekleri değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk yaşta evlilik, Geçici koruma statüsü, Mülteci, Suriyeliler, Evlenme yaşı, Evlenmeye uygulanacak hukuk, Milli hukuk, Kamu Düzeni, Çocuğun üstün menfaati, Aile hayatına saygı hakkı

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Validity of Child Marriages of Syrians Under Temporary Protection in Comparative and Turkish Law

Öz

Due to the increasing numbers this article focuses on the legal aspects of child marriages contracted by Syrians under “temporary protection” in Turkey. In this context, the legal issues regarding the determination of applicable law to the validity of child marriages conducted in Turkey or abroad by the Syrians will be investigated within the framework of Turkish Private International Law with a comparative law perspective. Among these legal issues, special emphasis will be put on the governing law of the personal status of Syrians in Turkey since they are granted “temporary protection status” and not recognized as “refugees” under Turkish law. Another special emphasis will be put on the public policy (ordre public) exception during the application of Syrian law and rules on marriage age and the role of “the protection of the best-interests-of-the-child” principle. Furthermore the impact of the non-recognition of child marriages will be explored in the context of “the right to respect for family life” of ECHR Art 8. In addition, the legislative measures recently adopted to combat and prevent the recognition of child marriages under Swiss, Dutch and German laws will be revealed. These legislative measures, especially those aimed at eliminating the public policy exception in determining the applicable law to the validity of child marriages contracted abroad will be analyzed. An evaluation will be reviewed to decipher whether they can be considered as the next steps to be adopted by Turkish law.

Anahtar Kelimeler

Child marriage, Temporary protection, Refugees, Syrians, Marriage age, Applicable law, Personal statusPublic policy, The best interests of the child, The right to respect for family life

Kaynakça

• Akıncı Z ve Demir Gökyayla C, Milletlerarası Aile Hukuku (Vedat Kitapçılık 2010).
• Akıntürk T ve Karaman D, Türk Medeni Hukuku Aile Hukuku Cilt 2 (20. Bası, Beta 2017).
• Altıparmak AK, İngiliz, Avrupa Birliği ve Türk Hukukunda Mirasa Uygulanacak Hukuk (Oniki Levha 2017).
• Arslan Öncü G, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Özel Yaşamın Korunması Hakkı (Beta 2011).
• Aydın E, ‘Avrupa Birliği Mevzuatında Güvenli Üçüncü Ülke Kavramı ve Türkiye-AB Geri Kabul Anlaşmasına Yansımaları’ (2018) 38(1) PPIL 11-40.
• Çelikel A ve Erdem BB, Milletlerarası Özel Hukuk (15. Bası, Beta 2017).
• Çelikel A ve Öztekin Gelgel G, Yabancılar Hukuku (24. Bası, Beta 2018). Çiçekli B, Yabancılar ve Mülteci Hukuku (6. Bası, Seçkin 2016).
• Dethloff N, ‘Child Brides on The Move: Legal Responses to Culture Clashes’ (2018) 32(3) International Journal of Law, Policy and The Family 302-315 <https://doi.org/10.1093/lawfam/ eby008> erişim tarihi 11 February 2020.
• Doğan V, Türk Yabancılar Hukuku (3. Bası, Savaş Yayınevi 2018).
• Doğan V, Milletlerarası Özel Hukuk (5. Bası, Savaş Yayınevi 2019).
• Dural M, Öğüz T ve Gümüş MA, Türk Özel Hukuku Aile Hukuku Cilt III (14edn, Filiz Kitapevi 2019).
• Ekşi N, Yargıtay Kararları Işığında Milletlerarası Miras Hukuku (Beta 2013).
• Ekşi N, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Hukuku (4. Bası, Beta 2016).
• Ekşi N, Milletlerarası Özel Hukukta Medenî Olmayan Evliliklerin ve Adlî Olmayan Boşanmaların Tanınması (Beta 2012).
• Erdoğan Bİ, ‘5718 Sayılı MÖHUK Uyarınca Tenkis Davasında Uygulanacak Hukukun Kamu Düzeni Bakımından Değerlendirilmesi ve Yetkili Mahkeme’ (2018) 20(1) DEÜHFD 397-430.
• Gelgel G, Devletler Özel Hukukunda Çocuk Hukukundan Doğan Problemler (Beta 2012).
• Gençcan ÖM, Aile Mahkemesi Davaları (2. Bası, Yetkin Yayınları 2016).
• Giray FK, Milletlerarası Özel Hukukta Kaçırılan ve Alıkonan Çocukların İadesi (Beta 2010).
• Giray FK, ‘Milletlerarası Özel Hukuk Hakkaniyetinin 5718 Sayılı MÖHUK Kapsamında Değerlendirilmesi’ (2011-2012) 7(9) YÜHFD (Prof. Dr. Erhan Adal’a Armağan) 555-577.
• Hatemi H ve Serozan R, Aile Hukuku (Filiz Kitapevi 1993).
• Keskin D, ‘Küçük Yaşta Evlenmenin Müeyyidesi’ (2011) 15(4) GÜHFD 65-83.
• Huysal B, Devletler Özel Hukukunda Velayet (Legal 2005).
• Kılıçoğlu AM, Aile Hukuku (3. Bası, Turhan Kitabevi 2017).
• Kusserow J, ‘Regulating Child Marriage: Germany’s Latest Foray and Possible Lessons For Canada’, (Canadian Icon) <http://canadianicon.org/regulating-child-marriage-germanys-latestforay-and-possible-lessons-for-canada/#_ednref12> erişim tarihi 11 February 2020. Daad Mousa, ‘Syrian Personal Status Law’ (Friedrich-Ebert-Stiftung 2018) 4 <http://library.fes.de/ pdf-files/bueros/beirut/14969.pdf> erişim tarihi 21 February 2020.
• Nomer E, Devletler Hususi Hukuku (22. Bası, Beta 2017).
• Oğuzman K ve Dural M, Aile Hukuku (2. Bası, Filiz Kitapevi 1998).
• Öztan B, Aile Hukuku (6. Bası, Turhan Kitabevi 2015).
• Özcan M, AB Sığınma Hukuku (USAK 2006). Sayman Y, Türk Devletler Hususi Hukukunda Evlenmenin Kuruluşu (Fakülteler Matbaası 1992).
• Serozan R, Çocuk Hukuku (2. Bası, Vedat Kitapçılık 2017).
• Şanlı C, Esen E ve Ataman-Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk (7. Bası, Beta 2019).
• Tekinalp G ve Uyanık A, Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları (12. Bası, Vedat Kitapçılık 2016).
• Tekinay SS, Türk Aile Hukuku (7. Bası, Filiz Kitapevi 1990).
• Uluocak N, Milletlerarası Özel Hukuk Dersleri (2. Bası, Filiz Kitabevi 1989).
• van Eijk E, Family Law in Syria: Patriarchy, Pluralism and Personal Status Laws (IB Tauris, 2016).
• Wijffelman A, ‘Child marriage and Family Reunification: An Analysis under the European Convention on Human Rights and Dutch Forced Marriage Prevention Act’ (2017) 35(2) Netherlands Quarterly of Human Rights 104-121 <https://journals.sagepub.com/doi/ pdf/10.1177/0924051917708384> erişim tarihi 11 February 2020.
• CARE International UK, ‘To Protect Her Honour-Child marriage in emergiencies-the fatal confusion between protecting girls and sexual violence’ (2015) 7 <https://insights.careinternational.org. uk/media/k2/attachments/CARE_Child-marriage-in-emergencies_2015.pdf> erişim tarihi 11 February 2020.
• ECPAT International, ‘Preventing and Eliminating Child, Early and Forced Marriage: challenges, achievements, best practices & implementation gaps’, (2013) <https://www.ohchr.org/_ layouts/15/WopiFrame.aspx?sourcedoc=%2FDocuments%2FIssues%2FWomen%2FWRGS% 2FForcedMarriage%2FNGO%2FECPATInternational%2Edoc&action=view> erişim tarihi 11 February 2020.
• LANDINFO, ‘Report Syria: Marriage Legislation and Traditions’ (2018) 7-9 <https://landinfo.no/ wp-content/uploads/2018/10/Report-Syria-Marriage-legislation-and-traditions-22082018.pdf> erişim tarihi 21 February 2020.
• PACE, ‘Resolution on Forced Marriages and Child Marriages’ (2005) Resolution No 1468.
• PACE, ‘Resolution on Forced Marriage in Europe’ (2018) Resolution No 2233.
• TÜİK, Republic of Turkey Ministry of Family and Social Policy, ‘Family Structure Survey’ (2016) <http://www.turkstat.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21869> erişim tarihi 11 February 2020.
• TÜİK, ‘İstatistiklerde Çocuk’ (2018) <http://tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30708> erişim tarihi 11 February 2020.
• UN, ‘A Study of Statelessness’ (1949) 7 <https://www.refworld.org/pdfid/3ae68c2d0.pdf> erişim tarihi 11 February 2020.
• International Refugee Organization, Constitution of the International Refugee Organization, 62 Stat. 3037, Treaties and Other International Act Series 1846.
• UN CEDAW/UN CRC, ‘Joint General Comment No 31 of the CEDAW / No 18 of the CRC on the Rights of the Child on harmful practices’, (2014)
• UN-Doc CEDAW/C/GC/31-CRC/C/GC/18. UN CEDAW, ‘General Comment No 21: Equality in Marriage and Family Relations’ (1994) UNDoc A/39/38.
• UN General Assembly, ‘Status of Women in Private Law: Customs, Ancient Laws and Practices Affecting the Human Dignity of Women’, 17 December 1954, A/RES/843.
• UN HRC, ‘Report of the Special Rapporteur on Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment’ (2016)
• UN-Doc A/HRC/31/57. UN OHCHR, ‘Preventing and Eliminating Child, Early and Forced Marriage’ (2014) UN-Doc A/ HRC/26/22.
• UN WOMEN, ‘Türkiye’de Geçici Koruma Altındaki Suriyeli Kadın ve Kız Çocukların İhtiyaç Analizi’ (2018) Grafik 8 <http://sgdd.org.tr/wp-content/uploads/2018/08/The_Needs_ Assessment_TR_WEB.pdf> erişim tarihi 11 February 2020.
• UN WOMEN, ‘Inter-Agency Assessment: Gender-Based Violence and Child Protection Among Syrian Refugees in Jordan with a Focus on Early Marriage’ (2013) 29 <https://data2.unhcr.org/ ar/documents/download/39522> erişim tarihi 11 February 2020.
• UNHCR, ‘The Refugee Convention 1951: The Travaux préparatoires analysed with a Commentary by Dr. Paul Weis’ (1990) 64-66, 80 <https://www.refworld.org/docid/53e1dd114.html> erişim tarihi 11 February 2020.
• UNHCR Evaluation Service, ‘Evaluation of UNHCR’s Emergency Response to the influx of Syrian Refugees into Turkey’ (2016) 52-55 <https://www.unhcr.org/58a6bbca7.pdf> erişim tarihi 11 February 2020.
• UNFPA, ‘Marrying Too Young End Child Marriage’ (2012) 11 <https://www.unfpa.org/sites/ default/files/pub-pdf/MarryingTooYoung.pdf> erişim tarihi 11 February 2020.
• UNICEF Data, ‘Child Marriage’ (2018) <https://data.unicef.org/topic/child-protection/childmarriage/> erişim tarihi 11 February 2020.
• UNICEF, ‘A Study on Early Marriage in Jordan’ (2014) 8, 22-23 <https://reliefweb.int/sites/ reliefweb.int/files/resources/UNICEFJordan_EarlyMarriageStudy2014.pdf> erişim tarihi 11 February 2020.
• Servet Yanatma, ‘Türkiye’de 2018’de 11 binden fazla çocuk doğum yaptı; 167’si 15 yaşından küçük’ Euronews (5 July 2019) <https://tr.euronews.com/2019/07/05/turkiye-de-2018-de-11-bindenfazla-cocuk-dogum-yapti-167-si-15-yasindan-kucuk-tuik-nufus> erişim tarihi 11 February 2020.
• AFP, ‘Germany to crack down on forign child marriages’ (The Local Germany, 5 April 2017) <https://www.thelocal.de/20170405/germany-cracks-down-on-foreign-child-marriages> erişim tarihi 11 February 2020.
• The Draft Legislation on Child Marriage and Private International Law: An Interview with Institute Director Jürgen Basedow, <https://www.mpipriv.de/files/pdf4/Interview_with_Jrgen_ Basedow__The_Draft_Legislation_on_Child_Marriage_and_Private_International_Law1.pdf> 07 February 2020.