Borsaya Kote Edilmemiş Nama Yazılı Payların Devrinde Kaçış Klozuna Başvuru Hakkının Kötüye Kullanılması

Yıl 2021, Cilt: 79 Sayı: 2, 379 - 408, 29.07.2021

Esra Cenkci

https://doi.org/10.26650/mecmua.2021.79.2.0001

Öz

Anonim ortaklıklarda nama yazılı payların devrinde devir serbestisi ilkesi geçerlidir. Bu payların devrinin sınırlandırılması istisnai olup sınırlandırma ancak kanunun izin verdiği takdirde ve kanunda izin verilen ölçüde mümkündür. Borsaya kote edilmemiş nama yazılı payların devri açısından öngörülen sınırlamalardan biri de Türk Ticaret Kanunu’nun 493/1. maddesinde düzenlenmiş olan ortaklığın kaçış klozuna başvuru hakkıdır. Bu hak ortaklığa, devredene, devre konu paylarını başvurma anındaki gerçek değeriyle kendisi, diğer pay sahipleri ya da üçüncü kişiler hesabına satın almayı önererek onay istemini reddetme imkanı tanımaktadır. Kaçış klozuna başvurmak ortaklığın takdir yetkisi kapsamındadır; ancak, ortaklığın bu yetkisi sınırsız değildir. Yetkinin sınırlarından birini de hakkın kötüye kullanılması yasağı oluşturur (Türk Medeni Kanunu 2/2). Bu çalışmada öncelikle, İsviçre Federal Mahkemesi’nin konuyla ilgili 31.7.2019 tarihli 145 III 351 nolu kararı da dikkate alınarak, kaçış klozuna başvuru hakkının hangi hallerde hakkın kötüye kullanılması yasağının ihlali niteliğinde olacağı belirlenecektir. Bu amaçla, kaçış klozuna başvuru hakkının amacı ve ortaklık tarafından bu yola hangi sebeple ya da sebeplerle başvurulabileceği ortaya konulacaktır. Ardından, kaçış klozuna başvuru hakkının kötüye kullanılmasının sonuçları, yaptırımın türü ve açılacak davanın niteliği ayrımı ile incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Nama yazılı pay, Pay devri, Sınırlama, Kaçış klozu, Escape clause, Hakkın kötüye kullanılması

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Abuse of the Escape Clause in the Transfer of Joint-Stock Non-Quoted Registered Shares

Öz

Joint-stock companies usually honor the principle of freedom in transferring registered shares. The restriction on the transfer of these shares is rare and only possible if permitted by law and to the extent permitted by law. One of the restrictions to transferring non-quoted registered shares is the right to apply for the escape clause of the company, regulated in article 493/1 of the Turkish Commercial Code. This right provides the company the ability to reject the approval request by proposing the transferor purchase the shares subject to their real value and transfer them to the account of itself, other shareholders, or third parties at the time of application. Applying for the escape clause is at the discretion of the company; however, this authority is not unlimited. One limit on the authority is the prohibition of abuse of this right (Turkish Civil Code 2/2). This study determines which cases using the right to apply for the escape clause violate the abuse prohibition considering the decision of the Swiss Federal Court, dated 31.7.2019 and numbered 145 III 351. The purpose of the right to apply for the escape clause and the reasons it can be used by a company will be revealed. Then, the consequences of abusing the right to apply for the escape clause are examined by the type of sanction and the nature of the case to be filed.

Anahtar Kelimeler

Registered share, Share transfer, Restriction, Escape clause, Abuse of the right

Kaynakça

• Akın MY, Anonim Ortaklıkta Bağlı Nama Yazılı Hisseler, (2. Baskı, Vedat 2014).
• Akyol Ş, Dürüstlük Kuralı ve Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı (2. Bası, Vedat 2006).
• Altay SA, ‘Türk ve İsviçre Anonim Ortaklıklar Hukuku’nda Esas Sözleşmesel Bağlam’ iç Hamdi Yasaman, H. Ercüment Erdem, Sinan H. Yüksel, H. Ali Dural, Tolga Ayoğlu, Fülürya Yusufoğlu (edr), İsviçre Borçlar Kanunu’nun İktibasının 80. Yılında İsviçre Borçlar Hukuku’nun Türk Ticaret Hukuku’na Etkileri (Vedat 2009) 563-637.
• Arslanlı H, ‘Anonim Şirkette Pay ve Pay Sahipliği’ (Halil Arslanlı Bilim Arşivi) <https://docplayer. biz.tr/17991302-Anonim-sirkette-pay-ve-pay-sahipligi-ord-prof-dr-halil-arslanli.html> Erişim Tarihi 3 Mart 2020.
• Ataay A, Medeni Hukukun Genel Teorisi (Temel Bilgiler - Genel Kavramlar) (4. Bası, Der 1995).
• Bozgeyik H, ‘Bağlı Nama Yazılı Payların Miras Yoluyla İntikalinde Satın Alma Hakkının Kullanılmasına İlişkin Bazı Sorunlar’ (2009) 25(2) BATİDER 211-226.
• Bozkurt T, Anonim Şirketlerde Pay Devrinin Sınırlandırılması (Bağlam) - Die Vinkulierung (On İki Levha 2016).
• Bozkurt Yaşar S, Anonim Şirketlerde İşadamı Kararı İlkesinin (Business Jugment Rule) Uygulanması (Beta 2015).
• Böckli P, ‘Aktionärbindungsverträge, Vinkulierung und Statutarische Vorkaufsrechte unter neuem Aktienrecht’ (1993) 129(9) ZBJV 475-506.
• Böckli P, Schweizer Aktienrecht mit Fusionsgesetz, Börsengesellschaftsrecht, Konzernrecht, Corporate Governance, Recht der Revisionsstelle und Abschlussprüfung in neuer Fassung – unter Berücksichtigung der angelaufenen Revision des Aktien- und Rechnungslegungsrechts (4. Bası, Schulthess 2009).
• Çeliktaş D, ‘Şekle Aykırılık ve Şekle Aykırılığı İleri Sürmenin Sınırı Olarak Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı’ (1987) 3(1-4) DEÜHFD (Prof. Dr. Kudret Ayiter Armağanı) 593-461.
• Dekker S, iç Jeannette K. Wibmer (ed), Aktienrecht Kommentar Aktiengesellschaft, Rechnungslegungsrecht, VegüV, GeBüv, VASR (Orell Füssli 2016).
• Denzler B ve Hochstrasser M, ‘Bundesgericht, I. zivilrechtliche Abteilung, Urteil 4A_623/2018 vom 31. Juli 2019, A. AG gegen B., Zustimmung zur Übertragung von Aktien und Eintragung im Aktienbuch (zur Publikation vorgesehen)’ (2019) AJP 1077-180.
• Deynekli HG, ‘Anonim Ortaklıklarda Pay Devrine İlişkin Kanuni Sınırlamalar’ (Ulusal Tez Merkezi, 2018) <https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/> Erişim Tarihi 18 Şubat 2020.
• Edis S, Medeni Hukuka Giriş ve Başlangıç Hükümleri (Sevinç Matbaası 1979).
• Erdem E, ‘Nama Yazılı Hisse Senetlerine İlişkin Olarak Uygulamada Ortaya Çıkan Bazı Sorunlar ve Yeni TTK’nin Çözümleri’ in XXV. Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu (17 Aralık 2011) (BTHAE 2012) 97-127.29
• Forstmoser P, Meier-Hayoz A ve Nobel P, Schweizerisches Aktienrecht (Stämpfli 1996).
• Gericke D ve Jentsch, V ‘Vinkulierung an der Bruchstelle zwischen kotierter Gesellschaft und nicht kotierten Aktionären’ (2017) (5) SZW 618-634.
• Helvacı M, Çamurcu E ve Türkyılmaz İ, ‘Özellikle Anonim Şirket Açısından Şirket Menfaati Kavramı’ iç Ercüment Erdem, Tolga Ayoğlu, S. Anlam Altay, Ali Dural, Fülurya Yusufoğlu, Sinan H. Yüksel (edr), Prof. Dr. Hamdi Yasaman’a Armağan (On İki Levha 2017) 309-330.
• Helvacı M ve Cankat R, ‘Karşılaştırmalı Hukukta Şirket Menfaati Kavramı’ iç İsmail Kırca, Başak Şit İmamoğlu, Murat Gürel, Ufuk Tekin, İbrahim Bektaş, Merve İrem Yener (edr), Prof. Dr. Sabih Arkan’a Armağan (On İki Levha 2019) 521-553.
• Hirschle M ve von der Crone HC, ‘Vinkulierung und Stimmrechtsvertretung bei nicht börsenkotierten Gesellschaften [Entscheid des Schweizerischen Bundesgerichts 4C.35/2007 vom 18. April 2007 i.S. A. GmbH (Klägerin und Berufungsklägerin) gegen D. Holding AG (Beklagte und Berufungsbeklagte)]’ (2008) (1) SZW/RSDA 103-114. Karasu R, ‘Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Nama Yazılı Payların Devrinin Sınırlandırılması’ (2008) 12(1-2) GÜHFD 127-147.
• Homburger E, Der Verwaltungsrat, Art. 707-726 OR Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Obligationenrecht, 5. Teil: Die Aktiengesellschaft (Zürcher Kommentar) (2. Bası, Schulthess 1997).
• Kendigelen A, Özcan MT, Aşıkoğlu Şİ, Akay HA, Özsoy MA, Balsever S ve Akteke MY, Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin Türk Ticaret Kanunu’na İlişkin Kararları (2014) (On İki Levha 2018).
• Kendigelen A, Soykan İC, Aydınalp Y, Oğuz E, Şanda O, Yargıtay Hukuk ve Ceza Dairelerinin Türk Ticaret Kanununa İlişkin Kararları (2018) (On İki Levha 2019).
• Kılıçoğlu A, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (21. Bası, Turhan 2017).
• Kläy H, Die Vinkulierung, Theorie und Praxis im neuen Aktienrecht (Helbing & Lichtenhahn 1997).
• Krneta G, Praxiskommentar Verwaltungsrat (Art. 707-726, 754 OR und Spezialgesetze) (2. Bası, Stämpfli 2005).
• Messerli B, ‘Die Verweigerung der Zustimmung zur Übertragung vinkulierter Namenaktien gemäss Art. 685 revOR - Verfahrenstechnische Aspekte’ (1993) (89) SJZ 241-246.
• Meyer M, ‘Vinkulierte Aktien in der Zwangsverwertung’ (1997) (93) SZJ 22-26.
• Moroğlu E, Anonim Ortaklıkta Genel Kurul Kararlarının Hükümsüzlüğü (8. Bası, On İki Levha 2017).
• Müller D ve Delli Colli F, ‘Aspekte der Vinkulierung von nicht börsenkotierten Namenaktien [Besprechung von BGE 145 III 351 (Urteil 4A_623/2018 des schweizerischen Bundesgerichts vom 31. Juli 2019)]’ (2020) GesKR 140-145.
• Nagel T, ‘Die statutarische Vinkulierung nicht kotierter Namenaktien’ (2015) (1) AJP/PJA 190-202.
• Oertle M ve Du Pasquier S, iç Heinrich Honsell, Nedim Peter Vogt, Rolf Watter (edr), Basler Kommentar (Obligationenrecht II: Art. 530-964 OR, Art. 1-6 SchlT AG, Art. 1-11 ÜBest GmbH), (4. Bası, Helbing Lichtenhahn 2012).
• Oğuzman K ve Barlas N, Medeni Hukuk (Giriş, Kaynaklar, Temel Kavramlar), (22. Bası, Filiz 2016).
• Poroy R, Tekinalp Ü ve Çamoğlu E, Ortaklıklar Hukuku I (14. Bası, Vedat 2019).
• Poroy R, Tekinalp Ü ve Çamoğlu E, Ortaklıklar Hukuku II (14. Bası, Vedat 2019).
• Saymen FH, ‘Hakkın Suiistimalinin Müeyyidesi’ (1945) 11(1-2) İÜHFM 311-327.30
• Schmid C, iç Vito Roberto ve Hans Rudolf Trüeb (edr), Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Personengesellschaften und Aktiengesellschaft - Vergütungsverordnung - Art. 530-771 OR – VegüV (3. Bası, Schulthess 2016).
• Sethe R ve Cetinkaya M, ‘Entwicklungen im Gesellschaftsrecht und im Wertpapierrecht / Le point sur le droit des sociétés et des papiers-valeurs’ (2019) (115) SJZ 649-655.
• Sevi AM, Anonim Ortaklıkta Payın Devri (4. Bası, Seçkin 2018).
• Sulu M, Anonim Ortaklıklarda Şirket Menfaati Kavramı (On İki Levha 2019).
• Tekinalp Ü, Anonim Ortaklıkta Yeni Bağlam Sisteminin Esasları -Pay Defteri Hukuku ile- (Vedat 2012).
• Uzel N, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’na Göre Anonim Ortalıkta Esas Sözleşmesel Bağlam (On İki Levha 2013).
• von Büren R, Stoffel WA ve Weber RH, Grundriss des Aktienrechts Mit Berücksichtigung der laufenden Revision (3. Bası, Schulthess 2011).
• Watter R, ‘Minderheitenschutz in neuen Aktienrecht’ (1993) (2) AJP 117-125.
• Yağmur S, Anonim Şirketlerde Eşit İşlem İlkesi (On İki Levha 2020).
• Yılmaz L, ‘İsviçre Borçlar Kanunu’nda Yapılan Değişiklikler Işığında Nama Yazılı Pay Senetlerinde Bağlamın Sınırlandırılması Sorunu’ (2007) 81(4) İBD 1571-1595.
• Yüksel SH, ‘Borsaya Kote Edilmemiş Bağlı Nama Yazılı Payların Devrinde Şirketin Alım Önerisinde Bulunarak Onay İstemini Reddetme Hakkı (Kaçış Klozu)’ (2013) (2) GÜHFD (Prof. Dr. Oğuz İmregün’e Saygı Sempozyumu) 159-217.