Demiryolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik’in Uygulama Alanı ve Yönetmelik Uyarınca Demiryolu Tren İşletmecisinin Sorumluluğu

Yıl 2021, Cilt: 79 Sayı: 3, 837 - 879, 21.09.2021

Gülfer Meriç

Öz

8 Mart 2019 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Demiryolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik, adı sebebiyle yalnızca demiryolu ile seyahat eden yolcuların haklarını düzenlediği izlenimi yaratmaktadır. Ancak yolcu haklarının yanı sıra yolcuların ve demiryolu tren işletmecisinin yükümlülükleri ile demiryolu tren işletmecisinin sorumluluğunu düzenleyen oldukça kapsamlı bir düzenlemedir. Bu çalışmada Yönetmelik’in hangi haller bakımından uygulama alanı bulacağı ve yürürlükte olan diğer mevzuatla, özellikle Osmanlı İmparatorluğu döneminden beri yürürlükte bulunan Rumeli Demiryolları İşletme Nizamnamesi ve Türk Ticaret Kanunu’nun Taşıma Hukukuna ilişkin hükümleri ile ilişkisi ele alınmıştır. Yargıtay’ın 1872 tarihli Nizamname’yi uygulamadığı, yerine TTK hükümlerini uyguladığı tespit edilmiştir. Bu kapsamda Nizamname’yi açıkça yürürlükten kaldıran bir kanunun kabul edilmesi ihtiyacı vurgulanmıştır. Ardından demiryolu tren işletmecisinin yükümlülükleri ve bu çerçevede ortaya çıkan sorumluluğu incelenmiştir. Demiryolu tren işletmecisinin sorumluluğu kapsamında demiryolu tren işletmecisinin yolcunun ölümü ve yaralanmasından doğan sorumluluğuna ilişkin şartlar, bu sorumluluktan kurtulma halleri ve sorumluluğun sınırlandırılması esasları ile bagaj ve eşyanın hasara ya da zıyaa uğramasından sorumluluk ve bu sorumluluktan kurtulmaya ilişkin haller değerlendirilmiştir. Yönetmelik ile öngörülen tüm bu esaslar, yolcu ve eşya taşımaya ilişkin ulusal ve uluslararası düzenlemeler ile karşılaştırılmıştır. İsmi itibariyle yolcu taşımalarını düzenlemek üzere öngörülmüş olan bu Yönetmelik ile demiryolu ile eşya taşımasının düzenlenmesinin yanı sıra demiryolu işletmecisinin sorumluluğu, sorumluluğunun sınırı, ödeyeceği tazminat ve zorunlu sigorta gibi önemli hususların da düzenlendiği tespit edilmiştir. Tüm bu incelemeler ışığında demiryolu ile seyahat eden yolcuların haklarının ayrı bir yönetmelik ile demiryolu tren işletmecilerinin hakları, yükümlülükleri ve sorumluluklarının ise ayrı bir kanun ile düzenlenmesinin daha yerinde olacağı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Demiryolu taşıma, taşıma hukuku, yolcu taşıma, eşya taşıma, yolcu hakları, taşıyıcının sorumluluğu, sorumluluğun sınırlandırılması

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Scope of Application and Railway Operators’ Liability Pursuant to Bylaw Regarding Rail Passengers’ Rights

Öz

The Bylaw Regarding Rail Passengers’ Rights, published in the Official Gazette on March 8, 2019, gives the impression that only the rights of rail passengers are regulated. However, it in fact quite comprehensively regulates the obligations of both rail passengers and railway train operators in addition to the operators’ liability and rail passengers’ rights. This study contains discussions first of the scope of application of the Bylaw and its relation with the other legislation in force, especially the Rumeli Railways Operating Regulation, which is in force since the period of the Ottoman Empire, and the provisions of the Turkish Commercial Code regarding transportation law is discussed. In this context, the need to adopt a law that explicitly repeals Rumeli Railways Operating Regulation is emphasized. The obligations of the railway train operator and the liability arising from these obligations are also examined. Within the scope of a railway train operator’s responsibility, the conditions regarding the operator’s liability are addressed including liability arising from passenger death and injury, release from liability and principles of limitation of liability, and liability for damage or loss of baggage or goods. All these principles stipulated by the Bylaw are compared with national and international regulations on carriage of passengers and goods.

Anahtar Kelimeler

Carriage by railway, transport law, passenger transport, carriage of goods, passenger rights, carrier’s liability, limitation of liability

Kaynakça

• Adıgüzel B, Karayoluyla Yapılan Taşımalarda Taşıyıcının Zıya ve Hasardan Doğan Sorumluluğu, (2. Baskı, Adalet Yayınevi 2012)
• Adıgüzel B, Taşıma Hukuku, (2018, Adalet Yayınevi)
• Adıgüzel B, ‘Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda Fiili Taşıyıcı Kavramı ve Fiili Taşıyıcının Sorumluluğu’, (2013) İÜHFM C. LXXI, S. 2, 3-20
• Akıncı Z, Karayolu ile Milletlerarası Eşya Taşımacılığı ve CMR, (Seçkin Yayıncılık, 1999)
• Akipek J G, Akıntürk T, Ateş D, Eşya Hukuku, (2. Baskı, Beta 2018)
• Arkan S, ‘Demiryolu İşletmesinin Eşya Taşımalarından Doğan Sorumluluğu’, Sorumluluk ve Sigorta Hukuku Bakımından II. Taşımacılık Sempozyumu-Bildiriler – Tartışmalar, (Sigorta Hukuku Türk Derneği 1985).
• Arkan S, Demiryoluyla Yapılan Uluslararası Eşya Taşımaları (Olgaç Matbaası 1987)
• Arkan S, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında Taşıyıcının Sorumluluğu, (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları 1982)
• Aydın A, CMR’ye göre Taşıyıcının Zıya, Hasar ve Gecikmeden Doğan Sorumluluğu, (2. Bası, Arıkan 2006)
• Baysal B, Haksız Fiil Hukuku (On İki Levha Yayıncılık 2019)
• Birinci-Uzun T, Uluslararası Hava Taşımalarında Taşıyıcının Sorumluluğu, (2. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2015)
• Bolca T, Deniz Taşımacılığında Taşıyanın Sorumluluktan Kurtulduğu Haller, ( Seçkin Yayıncılık 2018)
• Bozkurt-Bozabalı B, Havayoluyla Yolcu Taşıma Sözleşmelerinde Taşıyanın Ölüm ve Cismani Zarardan Doğan Hukuki Sorumluluğu, (Seçkin Yayıncılık 2013)
• Çelik A Ç, Karayoluyla Yolcu Taşıma, (2. Baskı, Seçkin Yayıncılık 2019)
• Damar D, Wilful Misconduct in International Transport Law, (Springer 2011)
• Doğanay İ, ‘Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Karada Eşya Taşınması’, (1970) BATİDER C. V, S. 3, 452
• Ekşi N, Demiryoluyla Uluslararası Eşya Taşıma (CIM 1999) (Beta 2020)
• Ercoşkun-Şenol K, Sözleşmenin İçeriğini Belirleme Özgürlüğü ve Bunun Genel Sınırı: TBK m. 27, İÜHFM, C. LXXIV, S. 2, 2016, 709-737
• Erdem E, CMR Konvansiyonu ve 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanuna Göre Karayolu Taşıma Hukuku, (Bilge, 2013)
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, (Yetkin 2018)
• Eren F, Sorumluluk Hukuku Açısından Uygun İlliyet Bağı Teorisi, (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1975)
• Eriş G, Açıklamalı-Gerekçeli-İçtihatlı Türk Ticaret Kanununa Göre Taşıma Hukuku, (2015 Seçkin Yayıncılık)
• Erman H, Eşya Hukuku Dersleri, (Gözden Geçirilmiş 8. Basım, Der 2018)
• Erol A, Türk Sorumluluk Hukukuna Göre Demiryolu İşletenin Sözleşme Dışı Sorumluluğu, (2019 Yetkin Yayınları)
• Ertaş Ş, Eşya Hukuku, (14. Baskı, Barış Fakülteler, 2018)
• Gençtürk M, Uluslararası Eşya Taşıma Hukuku: Genel Kavramlar, Gecikmeden Doğan Sorumluluk (Vedat Kitapçılık 2006)
• Gölcüklü İ, Hava Hukuku, (On İki Levha Yayıncılık 2018)
• Gözler K, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, (Ekin 2018)
• Kapani, Kamu Hürriyetleri, (Yetkin 2013)
• Karan H, Karayolunda Uluslararası Eşya Taşıma Sözleşmesi Hakkında Konvansiyon, CMR Şerhi, (Turhan, 2011)
• Karan H, ‘TBMM Adalet Komisyonu’nun Taşıma Hukukuna Katmayı Başardığı İki Temel Sorun: Taşıma İşleri Komisyonculuğu Sözleşmesi ile Ulusal Demiryolu Taşıma Sözleşmesine Uygulanacak Hukuk’, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu XXVI, (2013 Bankacılık Enstitüsü Yayınları)
• Karayazı E, Uluslararası Kara, Hava Ve Deniz Yoluyla Eşya Taşımalarında Bildirim Külfeti, (2018 İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
• Kaya A, Taşıyıcının Gecikmeden Doğan Sorumluluğu, (1987 İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
• Kaya A, ‘Taşıyıcının Kara Yolu ile Eşya Taşımasına İlişkin Uluslararası Sözleşme’de (CMR) Öngörülen Sorumluluğun Esasları II’, (1998) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 56, S. 1-4
• Kırman A, Havayolu İle Yapılan Uluslararası Taşımalarda Taşıyıcının Sorumluluğu, (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları 1990)
• Nomer H N, Ergüne M S, Eşya Hukuku, (Gözden Geçirilmiş 7. Bası, On İki Levha, 2019)
• Oğuzman M K, Öz T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler I, (Vedat Kitapçılık 2018)
• Oğuzman M K, Seliçi Ö, Oktay-Özdemir S, Eşya Hukuku, (Mevzuata Uyarlanmış 2. Baskı, Filiz 2019)
• Oğuzman M K, Barlas N, Medeni Hukuk, (Vedat Kitapçılık 2018)
• Okay S, Deniz Ticareti Hukuku I, (3. Baskı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1970)
• Omağ M K, ‘Türk Hukukunda Mecburi Sigortalara ve Sorunlarına Genel Bir Bakış’ Zorunlu Sigortalar Paneli: Tebliğler – Tartışmalar, (Sigorta Hukuku Türk Derneği Yayını, 1993) 7-38.
• Özdemir T, Uluslararası Eşya Taşıma Hukuku (Zıya ve/ veya Hasar Sorumluluğu), (Vedat Kitapçılık, 2006)
• Serozan R, Eşya Hukuku I, (Genişletilmiş 3. Bası, Filiz, 2014)
• Sirmen L, Eşya Hukuku, (Gözden Geçirilmiş 7. Baskı, Yetkin 2019)
• Sözer B, ‘Havayolu ile Yapılan Milletlerarası Taşımalarda Yolcunun Ölümü veya Yaralanması Sonucundan Doğan Zararlardan Taşıyanın Sorumluluğu’, (1978) BATİDER C. IX, S. 3
• Sözer B, ‘Havayolu ile Yapılan Uluslararası Taşımalarda Taşıyanın Sorumluluğunu Düzenleyen Varşova/La Haye Sisteminin Tadiline İlişkin 1999 Montreal Sözleşmesi’, (2001) BATİDER, C. XXI, S. 1
• Sözer B, Türk Hukukunda ve Uluslararası Hukukta Hava Yolu ile Yük Taşıma Sözleşmesi, (2. Bası, Vedat Kitapçılık 2009)
• Şanlı C, ‘Uluslararası Kara ve Demiryolu Taşıma Sözleşmelerine Uygulanacak Hukuk’, (1989) Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 9, Sa. 1, 47-53.
• Tandoğan H, Türk Mes’uliyet Hukuku (Akdi ve Akit Dışı Mes’uliyet) (Vedat Kitapçılık 2010)
• Tekinay S S, Akman S, Burcuoğlu H, Altop A, Tekinay Eşya Hukuku, Cilt I, (5. Bası, Filiz, 1989)
• Topaloğlu M, ‘Karayoluyla Uluslararası Eşya Taşımalarından (CMR) Doğan Hukuki Sorumluluk’, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Sorumluluk ve Tazminat Hukuku Sempozyumu, 28-29 Mayıs 2009, (Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi 2009) 393-408.
• Uslu M, CMR Hükümleri Çerçevesinde Taşıyıcının Gecikmeden Doğan Sorumluluğu, ( Seçkin, 2010)
• Ülgen H, Hava Taşıma Sözleşmesi (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları 1987)
• Ülgener M F, Taşıyanın Sorumsuzluk Halleri, (Der Yayınları, 1991)
• Ünal M, Başpınar V, Şekli Eşya Hukuku, Giriş, Zilyetlik, Tapu Sicili, (Güncellenmiş ve Genişletilmiş 10. Baskı, Savaş 2018)
• Ünan S, Türk Ticaret Kanunu Şerhi Cilt II, (On İki Levha Yayıncılık 2016)
• Yavaş A, Kara Yolunda Konteyner ile Yapılan Yük Taşımasında Kayıp veya Hasardan Doğan Sorumluluk, (On İki Levha Yayıncılık 2016)
• Yavuz C, Acar F, Özen B, Türk Borçlar Hukuku: Özel Hükümler, (9. Baskı, Beta 2014)
• Yeşilova E, Taşıyıcının CMR Hükümlerine Göre Yardımcı Şahıslarının ve Müteakip Taşıyıcıların Eylemlerinden Doğan Sorumluluğu (CMR madde 3,34 vd.), (Yetkin Yayınları 2004)
• Yetiş-Şamlı K, Uluslararası Kara, Hava Ve Deniz Yoluyla Eşya Taşımalarında Taşıyıcının / Taşıyanın Sınırlı Sorumluluktan Yararlanma Hakkının Kaybı, (On İki Levha Yayıncılık 2008)