Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi Kapsamında Bakım Alacaklısının Saklı Payı İhlal Kastı ile Yaptığı Sağlararası Kazandırmaların Tenkisi

Yıl 2021, Cilt: 79 Sayı: 4, 1231 - 1259, 31.12.2021

Şeyda Dursun Karaahmetoğlu

https://doi.org/10.26650/mecmua.2021.79.4.0004

Öz

Ölünceye kadar bakma sözleşmesi ivazlı bir sözleşmedir. Bu bakımdan ölünceye kadar bakma sözleşmesi uyarınca bakım borçlusuna yapılmış olan devirlerin Türk Medeni Kanunu’nun (MK) 565. maddesi uyarınca terekeye eklenerek tenkisi mümkün değildir. Zira sağ lararası bir kazandırmanın MK m. 565 gereğince tenkis edilebilmesi için karşılıksız bir kazandırma olması gerekmektedir. Ancak ölünceye kadar bakma sözleşmesi kimi durumlarda bağışlama sözleşmesi ile bir arada bulunabilir ve karma bağışlama niteliğini haiz olabilir. Bu durumda sözleşmenin karşılıksız olan kısmı tenkise tabi olacaktır. Ölünceye kadar bakma sözleşmesinin tenkisi bakımından uygulamada en çok karşımıza çıkan husus bakım alacaklısının bu sözleşme kapsamında saklı payı ihlal kastı ile gerçekleştirmiş olduğu devirlerdir. Saklı payı ihlal kastının varlığından bahsedilebilmesi için bakım alacaklısının sağ lararası kazandırmayı yaparken saklı paylı mirasçılarının haklarını ihlal edebileceğini bilmesine rağmen söz konusu kazandırmayı yapması gerekmektedir. Yargıtay tarafından verilmiş olan kararlarda bakım alacaklısının ölünceye kadar bakma sözleşmesini kurarken özel bakım ihtiyacı içerisinde olmaması, bakım alacaklısı ile bakım borçlusunun edimleri arasında dengesizlik bulunması ya da bakım alacaklısının malvarlığının büyük bir kısmı veya tamamını bakım borçlusuna devretmesi hallerinde çoğunlukla bakım alacaklısının saklı payı ihlal kastının varlığından bahsedilmektedir. Oysaki söz konusu hususların varlığı tek başına doğrudan bakım alacaklısının saklı payı ihlal kastı ile hareket ettiğini göstermez. Bakım alacaklısının saklı payı ihlal kastından bahsedilebilmesi için söz konusu kriterler başkaca delillerle de desteklenmelidir. Bakım alacaklısı, saklı payı ihlal kastı ile hareket ettiği kimi durumlarda gerçekleştirmiş olduğu devrin tenkisini engellemek için muvazaalı işlemlere başvurabilir. Bu durumda bakım alacaklısının saklı payı ihlal kastının yanı sıra ölünceye kadar bakma sözleşmesinin altında gizlenmiş olan bir bağışlama sözleşmesinin varlığı ve tarafların muvazaa anlaşması kanıtlanarak söz konusu sözleşmeye bağlı olarak gerçekleştirilmiş olan devrin geçersizliğinin talep edilmesi mü mkü ndü r.

Anahtar Kelimeler

Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi, Sağlararası Kazandırma, Saklı Payı İhlal Kastı, Tenkis, Muvazaa

The Abatement of Inter Vivos Transfers Made by a Beneficiary with the Intent to Violate the Compulsory Portion (The Statutory Entitlement) within the Scope of a Lifetime Maintenance Agreement

Öz

A lifetime maintenance agreement is a reciprocal agreement. Therefore, the transfer of an estate or individual assets to a settlor made by a beneficiary is not subject to abatement and cannot be added to a decedent’s assets according to Article 565 of the Turkish Civil Code. However, sometimes, a lifetime maintenance agreement can accompany a donation agreement. The resulting agreement can then be defined as a mixed gift. In this context, only the gratuitous part of the agreement would be subject to abatement. The majority of cases related to abatement of the lifetime maintenance agreement relate to the alienation made by the beneficiary with the obvious intent of circumventing the existing limitations on his or her testamentary freedom. There is an obvious intent of the beneficiary to violate the compulsory portion (the statutory entitlement) when he transfers an estate or individual assets when he is aware of the violation of the requirements for a compulsory portion for heirs with such a transfer. According to the Turkish Court of Cassation, for instance, the beneficiary intends to violate the compulsory portion (the statutory entitlement) if he is not in need of special care at the beginning of the contract period. Additionally, according to the Turkish Court of Cassation, the beneficiary also obviously intends to violate the compulsory portion (the statutory entitlement) if the beneficiary transfers all or most of his assets to the settlor. If there is an imbalance between the obligations of the beneficiary and the settlor, the Turkish Court of Cassation considers the beneficiary’s intent to violate the compulsory portion (the statutory entitlement). However, no single criterion, among those which have been found by the Turkish Court of Cassation to show intent, is sufficient in and of itself to show the intent of the beneficiary to violate the compulsory portion (the statutory entitlement). In order to determine the intent of the beneficiary to violate the compulsory portion (the statutory entitlement), the criteria found by the Turkish Court of Cassation must be supported by additional evidence. In order to avoid abatement, the beneficiary may transfer his estate or individual assets with a fictitious transaction. In this context, the party challenging the donation must prove that the donation agreement, hidden behind the lifetime maintenance agreement, represents the agreement of the parties to a fictitious transaction in addition to demonstrating the beneficiary’s intent to violate the compulsory portion (the statutory entitlement).

Anahtar Kelimeler

Lifetime Maintenance Agreement, Inter Vivos Transfer, The Intention of The Beneficiary to Violate Compulsory Portion (The Statutory Entitlement), Abatement, Fictitious Contract

Kaynakça

• Acabey B, “Yargıtay Kararları Işığında Muris Muvazaası”, Tuğçe Tuzcuoğlu ve A. Hulki Cihan (eds), Yargıtay Kararları Işığında Güncel Medeni Hukuk Problemleri Sempozyumu Bildirileri 8-9 Kasım 2018 (On İki Levha 2019) 471-487.
• Akartepe A, Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi, (Vedat 2010).
• Akbıyık C, Karma Bağışlama Kavramı ve Miras Hukukundaki Yeri (Alfa 1997).
• Akipek Öcal Ş, “Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi”, (2018) 6(1) Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 83-91.
• Akkök S, Türk Hukuku’nda Miras Bırakanın Muvazaalı İşlemleri ve Buna Bağlanan Hukuki Sonuçlar, (On İki Levha, 2020).
• Antalya G ve Sağlam İ, Miras Hukuku (4. Baskı, Seçkin 2019).
• Arık F, “Ölünceye Kadar Bakma Akdi”, (1959) 3 Adliye Dergisi 277-377.
• Ayan M, Miras Hukuku, (10. Baskı, Adalet 2020).
• Aydın Ünver T, “Miras Bırakanın Yasa Gereği Denkleştirmeye Tabi Olan Kazandırmaları”, Prof. Dr. Şener Akyol’a Armağan, (Filiz 2011) 111-146.
• Bauer T, Basler Kommentar Obligationenrecht I Art. 1-529, Herausgeber: Heinrich Honsell/ Nedim Peter Vogt/ Wolfgang Wiegand, (6. Auflage, Helbing Lichtenhahn 2015).
• Bilge N, Borçlar Hukuku Özel Borç Münasebetleri (Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü, 1971).
• Brigitta K, Präjudizienbuch OR Die Rechtsprechung des Bundesgerichts (1875-2015) (Schulthess Verlag, 2016).
• Bucher E, Schweizerisches Obligationenrecht Besonderer Teil, (3. Auflage, Schulthess 1988).
• Çabri S, Miras Hukuku Şerhi (TMK m. 495-574) Cilt-I (On İki Levha, 2018).
• Dalamanlı L, Tatbikatta Satış Vaadleri Ölünceye Kadar Bakma ve Miras Taksim Sözleşmeleri (Kazancı 1980).
• Demirsatan B “İrade Beyanlarının Yorumlanması Bakımından Muvazaa”, (2020) 26 (2) Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 1220-1241.
• Durak Y, “Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi”, 2015 1(1) Başkent Üniversitesi Hukuku Fakültesi Dergisi 265-299.
• Dural M ve Öz T, Türk Özel Hukuku Cilt IV Miras Hukuku (Filiz 2019).
• Eren F, Türk Medeni Hukukunda Tenkis Davası (Sevinç 1973).
• Eren F, Borçlar Hukuku Özel Hükümler (8. Baskı, Yetkin 2020).
• Eren F ve Yücer Aktürk İ, Türk Miras Hukuku, (3. Baskı, Yetkin 2020).
• Eviz E, Muris Muvazaası (On İki Levha, 2019).
• Frédéric K, Präjudizienbuch OR Die Rechtsprechung des Bundesgerichts (1875-2015), Herausgeber:
• Peter Gauch/Viktor Aepli/Hubert Stöckli (Neunte Auflage, Schulthess, 2016).
• Günay E, Ölünceye Kadar Bakıp Gözetme Sözleşmesinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklar (3. Baskı, Seçkin 2020).
• İmre Z ve Erman H, Miras Hukuku (15. Basım, Der 2021).
• İnan AN, Ertaş Ş ve Albaş H, Miras Hukuku (10. Bası, Seçkin 2019).
• Karayalçın Y, Mirasbırakanın Muvazaası mı? Tasarruf Özgürlüğü ve Saklı Payın Korunması mı? (Turhan 2000).
• Kocayusufpaşaoğlu N, Miras Hukuku (3. Bası, Filiz 1987).
• Kocayusufpaşaoğlu N, Borçlar Hukukuna Giriş Hukuki İşlem Sözleşme, (4üncü Bası’dan 7inci Tıpkı Bası, Filiz 2017).
• Kocayusufpaşaoğlu N, Miras Hukuku 2. ve 3. Basılara Ek Kitap, (Filiz 1992).
• Köprülü B, Miras Hukuku Dersleri, (2. Bası, Fakülteler 1985).
• Marco B, CHK - Handkommentar zum Schweizer Privatrecht Vertragsverhältnisse Teil 2: Arbeitsvertrag, Werkvertrag, Auftrag, GoA, Bürgschaft Art. 319-529 OR 3. Auflage, Schulthess 2016).
• Mardin E, Ölünceye Kadar Bakma Mukavelesi, (Hukuk Fakültesi Mecmuasından Ayrı Bası, Kenan 1940).
• Nar A, Türk Miras Hukukunda Tenkis, (On İki Levha 2016).
• Oğuzman, MK, Miras Hukuku, (5. Bası, Filiz 1991).
• Olgaç S, Ömür Boyunca Gelir Ölünceye Kadar Bakma Akdi (Olgaç 1978).
• Öztan B, Miras Hukuku (11. Bası, Yetkin 2020).
• Özuğur Aİ, Tenkis, Mirasta Denkleştirme ve Muvazaa Davaları, (5. Baskı, Adalet 2015).
• Piotet P, Schweizeriches Privatrecht, Vierter Band, Erbrecht, (Helbing & Lichtenhahn 1978).
• Roland F, CHK - Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Erbrecht, Art. 457-640 ZGB (3. Auflage, Schulthess 2016).
• Schaetzle M, Berner Kommentar, Das Obligationenrecht, 2. Abteilung Die einzelnen
• Vertragsverhæltnisse, 7. Teilband, (Zweite Auflage, Verlag Stampfli 1978) (Artikel 516-529 OR).
• Serozan R ve Engin Bİ, Miras Hukuku (6. Baskı, Seçkin, 2019).
• Serozan R, Baysal B ve Sanlı KC, Borçlar Hukuku Özel Bölüm, (3. Bası, On İki Levha 2018).
• Sert Sütçü S, Miras Bırakanın Muvazaalı Hukuki İşlemleri ve Sonuçları, (2. Baskı, Seçkin 2019).
• Şahin T, Ölünceye Kadar Bakma Sözleşmesi, (Seçkin 2019).
• Tekdoğan A, “Sağlararası Tasarrufların Tenkisi”, (2017) 12 (133) Terazi Hukuk Dergisi 86-100.
• Topuz M, “Yargıtay Kararları Işığında Muris Muvazaasının Varlığını Gösteren Emareler” (2016) 15(2) İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. M. İlhan Ulusan’a Armağan, Cilt II) 709-727.
• Tunçomağ K, Ölünceye Kadar Bakma Akdi (Ayyıldız 1959).
• Turanboy KN, Mirasbırakanın Denkleştirme ve Tenkise Bağlı Sağlararası Hukuki İşlemleri (Yetkin 2010).
• Tüfek KG, Miras Hukukunda Tenkis ve İade Davaları (Olgaç 1977).
• Vardar Hamamcıoğlu G, Taşınır ve Taşınmaz Mülkiyetini Konu Alan Bağışlama Sözleşmesi (2. Baskı, Adalet 2020).
• Von Tuhr A, Borçlar Hukukunun Umumi Kısmı Cilt:1-2, Cevat Edege (Çev.), (Yargıtay 1983).
• Wolf S, “Verfügungen unter Lebenden vs. «unzulässige» Umgehung der Verfügungsbeschränkung – wann greift die Herabsetzungsklage gemäss Art. 527 Ziff. 4 ZGB? ”2014 (150 ) Zeitschrift des bernischen Juristenvereins 435-459.
• Yannick M, Orell Füssli Kommentar ZGB Kommentar Schweizerisches Zivilgesetzbuch (3. Auflage, Orell Füssli 2016).
• Yılmaz S, Muris Muvazaası (Yetkin 2021).
• Zevkliler A ve Gökyayla KE, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri (20. Bası, Vedat 2020).