Archaeological Site Decision in Turkish Administrative Law

Yıl 2021, Cilt: 79 Sayı: 4, 1357 - 1390, 31.12.2021

Muradiye Çevikçelik

https://doi.org/10.26650/mecmua.2021.79.4.0008

Öz

Archaeological sites are settlements above the ground, underground, or under water that contain cultural assets reflecting social, cultural, geographical, economic, and/or political characteristics of civilizations dating from the beginning of humanity to present day. These settlements have documentary value as they reflect social, cultural, political, economic, and religious characteristics of the period to which they belong. To uncover accurate information, archaeological remains from a particular settlement must be interpreted holistically and together. This approach, called integrated conservation, was first accepted in the Amsterdam Declaration in 1975. In Turkey, archaeological site decisions are one of the most important tools of integrated conservation. Archaeological site decisions aim to protect a historical settlement and ensure that it reaches future generations. Because archaeological areas are faced with many threats, especially treasure hunters, unplanned urbanization, and industrialization. Archaeological site decisions aim to eliminate dangers to archaeological settlements. The archaeological site decision is an administrative act implemented by the regional council for conservation following detection and registration processes and announced in accordance with the procedures provided by the Law on Conservation of Cultural and Natural Property (Law no. 2863). In this study, the concept and categorization of archaeological sites will be addressed primarily. Subsequently, archaeological site decision making process will be discussed from the perspective of administrative law. The scope of this study is limited by the legal nature of the archaeological site decision. Urban, historical and natural sites fall outside of the scope of this study.

Anahtar Kelimeler

Archaeology, Archaeological Site, Administrative Law, Regional Council for Conservation, Registration

Türk İdare Hukukunda Arkeolojik Sit Alanı Kararı

Öz

Arkeolojik sit alanları, insanlığın başlangıcından günümüze kadar ulaşmış uygarlıkların sosyal, kültürel, coğrafi, ekonomik ve/veya politik özelliklerini yansıtan kültür varlıklarının bulunduğu, yer üstünde, yeraltında veya su altındaki yerleşmelerdir. Bu yerleşmeler, ait oldukları dönemin sosyal, kültürel, politik, ekonomik ve dini özelliklerini yansıttıkları için belge değerine sahiptir. Doğru bilgilere ulaşılabilmesi için arkeolojik kalıntıların bulundukları arkeolojik alanın, bu alandaki diğer kalıntılarla birlikte yorumlanması gerekir. Bunun için arkeolojik sit alanında yer alan taşınır eserlerin ve taşınmaz yapıların bir bütün halinde ve bulundukları çevreyle birlikte korunması gerekmektedir. Bütünleşik koruma olarak adlandırılan bu yaklaşım, ilk olarak 1975 yılında Amsterdam Bildirgesi’nde kabul edilmiştir. Çalışmanın konusunu oluşturan arkeolojik sit kararları, ülkemizde bütünleşik korumanın gerçekleştirilebilmesinin en önemli araçlarından biridir. Arkeolojik sit kararıyla tarihi bir yerleşimin koruma altına alınması ve gelecek kuşaklara ulaştırılması amaçlanmaktadır. Gerçekten arkeolojik sit alanları; defineciler, çarpık kentleşme ve sanayileşme başta olmak üzere pek çok tehditle karşı karşıyadır. Arkeolojik sit kararıyla arkeolojik yerleşimlere yönelik tehlikelerin bertaraf edilmesi amaçlanmaktadır. Arkeolojik sit kararları, tespit ve tescil süreçleri izlenerek Koruma Bölge Kurulları tarafından tesis edilen ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda öngörülen usuller doğrultusunda ilan edilen idari işlemlerdir. Arkeolojik sit kararının hüküm ve sonuçlarını doğurma anı, Koruma Bölge Kurulu tarafından tescil kararının verildiği andır. Tapu siciline düşülecek şerh, bildirici bir nitelik taşımaktadır. Bu çalışmada, öncelikle arkeolojik sit alanı kavramı ve arkeolojik sitlerin derecelendirilmesi üzerinde durulacaktır. Devamında ise arkeolojik sit kararının hukuki rejimi, idare hukuku perspektifinden incelenecektir. Bu makalenin kapsamı arkeolojik sit kararlarının hukuki rejimiyle sınırlıdır. Kentsel, tarihi ve doğal sitler çalışmanın kapsamı dışında kalmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arkeoloji, Arkeolojik Sit Alanı, İdare Hukuku, Koruma Bölge Kurulu, Tescil

Kaynakça

• Akyılmaz B, Sezginer M ve Kaya C, Türk İdare Hukuku (12. Bası, Savaş 2020).
• Akyılmaz B, Sezginer M ve Kaya C, Türk İdari Yargılama Hukuku (2. Bası, Savaş 2019).
• Altundiş M, “İdari Yargıda Dava Açma Ehliyeti” (2007) (69) TBB Dergisi 339-376.
• Arslan G, “Koruma Planlamasında İlk Aşama: Tesbit ve Tescil” (Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurultayı, Ankara, 14-16 Mart 1990) 27-35.
• Asatekin N G, Kültür ve Doğa Varlıklarımız Neyi, Niçin, Nasıl Korumalıyız? (Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü 2004).
• Atay E E, İdare Hukuku Dersleri (5. Bası, Turhan 2016).
• Baştürk İ, “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 65/a-b Maddesinin İptaline ve Bu Kararın Yürürlüğünün Ertelemesine İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararı Bağlamında Bazı Değerlendirmeler” (2013) 3(2) HHFD 39-60.
• Berk K, “Türkiye’de Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Hukuki Rejimi ile Uygulama Sorunları” (1999) 19(1-2) MHMÖHB 183-212.
• Cin Karagöz E, İdare Hukukunda Karine ve Varsayım (Turhan 2017).
• Çağlayan R, İdarî Yargılama Hukuku (10. Bası, Seçkin 2018).
• Çakmak M, İdare Hukukunda Kuramsal Olarak Kamu Yararı (Seçkin 2013).
• Çolak N İ, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Hukuku (2. Bası, On İki Levha 2015).
• Dönertaş P, “Arkeolojik Sit Alanlarının Tespiti, Tescili, Korunması ve Yapılan Uygulamalar Doğrultusunda: Eskiyapar Höyüğü” (Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi 2014).
• Duran L, İdare Hukuku Ders Notları (İÜHF Yayınları 1982).
• Dursun G, “Yargıtay Kararları Işığında 2863 Sayılı KVTVKK m.65’te Düzenlenen Suçların Değerlendirilmesi” (2017) 12(157-158) BÜHFD 93-128.
• Erhürman T, “Çevre Davalarında “Menfaat İhlali”: Danıştay ve KKTC Yüksek İdare Mahkemesi Kararları Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme” (2011) AÜHFD 60(3) 447-484.
• Erkut C, İptal Davasının Konusunu Oluşturma Bakımından İdari İşlemin Kimliği (Danıştay Başkanlığı Yayınları 1990).
• Eröksüz C, Arkeolojik Sit Alanları (Adalet 2018).
• Ersöz A K, Türk İdare Hukuku Kapsamında Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması (On İki Levha 2017).
• Gözler K, İdare Hukuku Cilt I (3. Bası, Ekin 2019).
• Gözübüyük Ş, Yönetsel Yargı (35. Bası, Turhan 2016).
• Gülan A, Kamu Mallarından Yararlanma Usullerinin Tabi Olduğu Hukuki Rejim (Alfa 1999).
• Günay E, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasasındaki Suçlar (Seçkin 2018).
• Günday M, İdare Hukuku (11. Bası, İmaj 2017).
• Halis G, Yeni Başlayanlar İçin Göbeklitepe (2. Bası, A7 Kitap 2019).
• İşçi J, “İdari Merci Tecavüzü” (Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi 2019).
• Kalabalık H, “Türk Hukukunda Kırsal Alanlarla İlgili Yapı ve Faaliyet Yasakları” (2007) 11(1-2) GÜHFD 837-886.
• Kaplan G, İdari Yargılama Hukuku (6. Bası, Ekin 2020).
• Karahanoğulları O, İdarenin Hukukla Kavranması: Yasallık ve İdari İşlemler (Yargı Kararlarına nDayalı Bir İnceleme) (3. Bası, Turhan 2015).
• Katoğlu T, Ceza Hukuku ve Kültür Varlıkları (Seçkin 2017).
• Kaya C, “Türk İdare Hukukunda İcrai Olmayan İşlemler” (2004) 9(1-2) GÜHFD 253-284.
• Mumcu A, “Eski Eserler Hukuku ve Türkiye” (1969) 26(3-4) AÜHFD 45-78.
• Ottoni C, Rasterio R, Willet R, Claeys J, Talloen P, Van de Vijverl K, Chikhi L, Poblome J, Decorte R, “Comparing Maternal Genetic Variation Across Two Millennia Reveals the Demographic History of an Ancient Human Population in Southwest Turkey” (2016) 3(2) Royal Society Open Science 1-9.
• Özel S, “Case Notes The Basel Decisions: Recognition of the Blanket Legislation Vesting State Ownership over the Cultural Property Found within the Country of Origin” (2000) 9(2) International Journal of Cultural Property 315-340.
• Özel S, “Kültür Varlıkları Üzerinde Geniş Kapsamlı Kanunlarla Tesis Edilen Devlet Mülkiyeti ve Türk Hukukundaki Durum” (1997) 55(4) İÜHFM (Prof. Dr. Orhan Münir Çağıl’a Armağan) 65-84.
• Özel S, “Türk Hukukunda Kültür Varlıklarının Mülkiyeti” (2018) 24(1) MÜHFHAD 215-238.
• Özkaya Özlüer I, “Sit Alanlarının Planlanması” (Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi 2018).
• Özkaya Özlüer I, “Sit Kararının Yargısal Denetiminde Başlıca Konular ve Sorunlar” (2021) AÜHFD 70(2) 429-474.
• Pehlivan V, “2863 sayılı Yasanın 65. Maddesinin Değerlendirilmesi” (2018) <http://www.pehlivanguner. com/makaleler/2863-sayili-yasanin-65-maddesinin-degerl-38.html> Erişim Tarihi 07.02.2020.
• Sancakdar O ve Tepe İ, “Alman Hukukunda Kültür Varlığı (Kulturdenkmal) Kavramı ve Başlıca Koruma İlkeleri” (2009) 11(Özel Sayı) DEÜHFD 1753-1802.
• Sancakdar O, Belediyenin İmar Planı Yapma ve Değiştirme Yetkisi (Yetkin 1996).
• Sancakdar O, Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Hukuku (Seçkin 2012).
• Sancakdar O, Önüt L B, Us Doğan E, Kasapoğlu Turhan M ve Seyhan S, İdare Hukuku Teorik Çalışma Kitabı (8. Bası, Seçkin 2019).
• Sancakdar O, Yağcı P, Taşyıldız Ş, Çırak E, Kültür ve Tabiat Varlıkları Hukuku (Adalet 2021)
• Sezginer M, Ayrılabilir İşlem Kuramı (Yetkin 2000).
• The Republic of Turkey v. OKS Partners, 797 F. Supp. 64. (D. Mass. 1992) <https://law.justia.com/ cases/federal/district-courts/FSupp/797/64/1447474/> Erişim Tarihi 14.02.2020.
• Truchet D, Droit Administratif (4. Bası, PUF 2011).
• Umar B ve Çilingiroğlu A, Eski Eserler Hukuku (DEÜHF Yayınları 1990).
• Yılmaz D, İdari İşlemin İcrailik Özelliği (Astana 2014).
• Yılmaz E, Hukuk Sözlüğü (3. Bası, Yetkin 2005).