The Reflections of the 1921 Constitution on Turkey’s Fiscal Law Order

Yıl 2022, Cilt: 80 Sayı: 2, 583 - 614, 22.07.2022

Barış Bahçeci

Öz

This study examines the identity of the fiscal law order shaped by constitutional rules during the period of the 1921 Constitution. The main source for the study is the minutes of the Turkish Grand National Assembly (TGNA), where financial rules are enacted and financial problems discussed. The time period that is the subject of the research is the period of the 1921 Constitution: between April 23, 1920, when the TGNA was convened, and April 24, 1924, when the 1924 Constitution and the first regular budget were enacted. Although the 1921 Constitution does not directly contain a regulation on the fiscal legal order, the change in this order was influenced by the rules of national sovereignty and the supremacy of the assembly. The study is divided into two chapters, one focusing on the issue of legality and the other on budgetary power, which are different reflections of these constitutional rules in financial law. In the first part, the application of legality is examined in terms of how its features differentiate it from the previous period, its functions in this period, and its legacy in the subsequent constitutional period. The second part analyzes how the TGNA reacted to the problem, and extraordinary role, of budget-making and control, which has been ongoing since the period of the Ottoman Parliament (Mebusan Meclisi). Thus, it was possible to reveal how the period of the 1921 Constitution differed from the previous and subsequent periods in terms of its effect on fiscal law. The outputs obtained from the study show the emergence of an identity of the Assembly that did not previously exist.

1921 Anayasasının Türkiye’nin Mali Hukuk Düzenine Yansımaları

Öz

Bu çalışma 1921 Anayasası dönemindeki mali hukuk düzeninin, anayasal kurallarla şekillenen kimliğini incelemektedir. Çalışmanın temel kaynağı, mali kuraların konulduğu ve mali sorunların tartışıldığı Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tutanaklarıdır. Araştırma konusu zaman dilimi, 1921 Anayasası dönemi olarak kabul edilen, TBMM’nin açıldığı 23 Nisan 1920 ile 1924 Anayasasının ve ilk düzenli bütçenin kabul edildiği 24 Nisan 1924 tarihleri arasıdır. 1921 Anayasası mali hukuk düzenine ilişkin doğrudan bir hüküm içermez. Ancak içerdiği milli egemenlik ve meclisin üstünlüğü kuralları, mali hukukla kanunilik ve bütçe yetkisi başlıkları altında bir etkileşim oluşturur. Çalışma bu bağlamda iki bölüme ayrılmış, ilk bölümde kanunilik uygulaması, hem 1876 AY döneminden farklılaşan özellikleri, hem bu dönemdeki işlevleri hem de 1924 AY dönemine bırakılan miras açılarından irdelenmiştir. İkinci bölümde ise Mebusan Meclisi döneminden beri süregelen bütçe yapım ve denetimi sorununa TBMM’nin verdiği tepki ve üstlendiği sıra dışı rol analiz edilmiştir. Böylece 1921 Anayasası döneminin mali hukuka etkisi açısından önceki ve sonraki dönemlerden farkı açığa çıkarılmıştır. Çalışmadan elde edilen çıktılar, bu dönemde Türk hukukunda daha önce olmamış ve daha sonra da karşılaşılmayan bir meclis kimliğinin varlığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

1921 Anayasası, Bütçe Yetkisi, Kanunilik, Anayasa Hukuku Tarihi, Mali Hukuk Tarihi, Milli Egemenlik, Meclisin Üstünlüğü, Meclis Hükümeti Sistemi

Kaynakça

• Akşin S, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele I (İş Bankası 1998) Baykal B S, Heyeti Temsiliye Kararları (Türk Tarih Kurumu 2020).
• Çelik F E, 1921: Savaş Yönetimi ve Yönetimin Merkezileşmesi, Yönetim Zamandizini (AÜSBF 2012)
• Çelik F E, 1922: Yeni Türkiyeyi Kuracak Zafer için Beşeri ve Mali Kaynakların Yönetimi, Yönetim Zamandizini (AÜSBF Yay 2012)
• Çoker F, Türk Parlamento Tarihi- Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem C 1 (TBMM 1994) Çoker F, Türk Parlamento Tarihi- Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem C 3 (TBMM 1994) Demirel A, İlk Meclisin Vekilleri (İletişim 2017)
• Demirel A, Birinci Mecliste Muhalefet (İletişim 2003)
• Duru, C Turan K ve Öngeoğlu A, Atatürk Dönemi Maliye Politikası (Tisa 1982)
• Güneş T, Türk Pozitif Hukukunda Yürütme Organının Düzenleyici İşlemleri (AÜSBF 1965) Müderrisoğlu A, Milli Mücadelenin Mali Kaynakları (Bilgi 2018)
• - Öner E, Mali İdare (Maliye Bakanlığı 2005)
• Öner E, Osmanlı Devleti 1912 Yılı Hazine Genel Hesabı ve Kesin Hesap Kanunu Tasarısı (Maliye Bakanlığı 2009)
• Özbudun E, 1921 Anayasası (Atatürk Kültür, Dl ve Tarih Yüksek Kurumu 1992) Sezgin Ö, Türk Kurtuluş Savaşı ve Siyasal Rejim Sorunu (İmge 2005)
• Shaw S, From Empire to Republic 3, 1 (Türk Tarih Kurumu 2000) Tanör B, Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri (Yapı Kredi 2017) TBMM Albumü C I (TBMM 2010)
• TBMM Zabıt Ceridesi Düstur, 1, 2 ve 3. Tertipler
• - Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi
• Osmanlı Bütçeleri 1909-1918 (Maliye Bakanlığı 2000) Kanunlar Dergisi
• - TBMM Gizli Celse Zabıtları
• Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu 1991)
• Milli Mücadele Dönemi Bütçeleri ve Mali Mevzuat 1920-1923 (Maliye Bakanlığı 1994)
• Türk İstiklal Harbi- VII İdari Faaliyetler, (Ankara: Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı 1975)