The Rule of ‘Being Elected as President of the Republic for Two Terms at Most’ in the Executive Presidential System - 2

Yıl 2023, Cilt: 81 Sayı: 1, 165 - 225, 31.05.2023

Mustafa Şentop

https://doi.org/10.26650/mecmua.2023.81.1.0001

Öz

As a result of the constitutional amendment approved by Law No. 6771 in 2017, the parliamentary system of government was changed and the executive presidential system was put into effect in Türkiye. Within the scope of the amendments made by Law No. 6771, Article 101 of the Constitution regulating the election of the president of the Republic who assumed the function of the sole executive body in the new governmental system and the candidacy for the presidency was also redrafted. However, the rule that a person may only be elected as the President of the Republic for two terms at most as contained in Paragraph 2 of Article 101 has sparked various debates in the public within the context of the question of whether the presidential elections that had been held during the parliamentary system of government are to be taken into account when implementing this rule. Within this framework, the matter was analysed in the article titled “The Rule of ‘Being Elected as President of the Republic for Two Terms at Most’ in the Executive Presidential System” which was published on March 2022 in the Journal of Türkiye Adalet Akademisi and it has been put that the aforementioned question should be responded in a negative way, departing from the meaning given to Article 101 according to the interpretation methods and from principles concerning the application ratione temporis of statutes. On the other hand, the paper titled [On the Constitutional Rule of Being Elected as the President of the Republic for two terms at most ” which has been published in the 3rd volume of the 46th issue of the Mülkiye Journal ] criticized the assessments made in the previous article, arguing that presidential elections held during the term of the parliamentary system of government should be taken into account while implementing the said rule. The current study will examine the paper published in the Mülkiye Journal in this regard and seek an answer to the question of “whether or not the objections put forward in that paper legally invalidate the findings of the previous article on the meaning, the scope and the manner of the application ratione temporis of Article 101 of the Constitution.”

Anahtar Kelimeler

Presidential elections, two-term limitation for presidency, notion of law, formalistic understanding of law, interpretation methods, parliamentary commission report, application ratione temporis of statutes

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde İki Defadan Fazla Cumhurbaşkanı Seçilememe Kuralı – 2

Öz

Türkiye’de, 2017 yılında 6771 sayılı Kanun’la gerçekleştirilen Anayasa değişikliği sonucunda parlamenter hükümet sistemi değiştirilmiş, cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi yürürlüğe konmuştur. 6771 sayılı Kanun’la yapılan değişiklikler kapsamında, yeni hükümet sisteminde tek başına yürütme organı fonksiyonunu kazanan Cumhurbaşkanının seçimini ve Cumhurbaşkanlığına adaylığı düzenleyen Anayasa’nın 101’inci maddesi de yeniden kaleme alınmıştır. Bu kapsamda maddenin ikinci fıkrasında yer alan “Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir” hükmü kamuoyunda, “bu hükmün uygulanmasında parlamenter hükümet sistemi döneminde yapılan Cumhurbaşkanı seçimlerinin dikkate alınıp alınmayacağı” sorusu bağlamında çeşitli tartışmalara sebep olmuştur. Bu çerçevede 2022 yılının Mart ayında Türkiye Adalet Akademisi Dergisi’nde “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde İki Defadan Fazla Cumhurbaşkanı Seçilememe Kuralı” başlığıyla yayımlanan makalede mesele incelenmiş; yorum yöntemlerinden hareketle hükme verilen anlam ve kanunların zaman bakımından uygulanmasına ilişkin prensipler doğrultusunda söz konusu soruya olumsuz yanıt verilmesi gerektiği ortaya konulmuştur. Diğer taraftan 2022 yılının sonunda Mülkiye Dergisi’nin 46’ncı sayısının 3’üncü cildinde “Anayasa’nın İki Defadan Fazla Cumhurbaşkanı Seçilememe Kuralı Üzerine” başlıklı bir yazı kaleme alınmış ve önceki makalede yer verilen değerlendirmeler eleştirilmiş; “Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir” hükmünün uygulanmasında parlamenter hükümet sistemi döneminde yapılan Cumhurbaşkanı seçimlerinin de dikkate alınması gerektiği savunulmuştur. Bu çalışmada ise konu hakkında Mülkiye Dergisi’ndeki yazıda yer verilen değerlendirmeler incelenecek ve “söz konusu yazıda öne sürülen itirazların, Anayasa’nın 101’inci maddesinin anlamı, kapsamı ve zaman bakımından uygulanma şekli açısından önceki makale ile ortaya konulan tespitleri hukuken geçersiz kılıp kılmadığı” sorusuna cevap aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cumhurbaşkanı seçimleri, en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilme kuralı, kanun kavramı, şekli anlamda kanun anlayışı, yorum yöntemleri, komisyon raporu, kanunların zaman bakımından uygulanması

Kaynakça

• Aktaş S, ‘Hukukta Yorum Çabaları’ (2011) 15(3-4) EÜHFD 1-33. google scholar
• Antalya G, Hukuk Metodolojisi, cilt 2 (1. Bası, Seçkin 2021). google scholar
• Arslan U, ‘Vatana İhanet Kavramı ve Suçu’ (2021) 4(1) Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 47-84. google scholar
• Atar Y, Türk Anayasa Hukuku (14. Bası Seçkin 2021). google scholar
• Aybay A ve Aybay R, Hukuka Giriş (3. Bası, İstanbul Bilgi Üniversitesi 2006). google scholar
• Başak K, ‘Anayasa’nın İki Defadan Fazla Cumhurbaşkanı Seçilememe Kuralı Üzerine’ (2022) 46(3) Mülkiye Dergisi 898-930. google scholar
• Batum S, Yılmaz D ve Köybaşı S, Anayasa Hukuku Temel Kavramlar ve Genel Esaslar (1. Bası, On İki Levha 2021). google scholar
• Bilge N, Hukuk Başlangıcı - Hukukun Temel Kavram ve Kurumlan (34. Bası, Turhan 2016). google scholar
• Demir A, Hukuk Metodolojisi (1. Bası, Astana 2016). google scholar
• Erdoğan M, Anayasa Hukukuna Giriş (1. Bası, Adres 2004). google scholar
• Eren A, ‘Mevcut Cumhurbaşkanı kaç defa seçilebilir?’ (23 Temmuz 2018) <http://www.kanuniesasi. com/2018/07/23/mevcut-cumhurbaskani-kac-defa-secilebilir/> Erişim Tarihi 02 Ocak 2023. google scholar
• Fendoğlu HT, ‘Cumhurbaşkanının Dönem Sınırı’, (2022) 2(69) Adalet Dergisi 15-44. google scholar
• Gören Z, Anayasa Hukuku (1. Bası, Seçkin 2006). google scholar
• Gözler K, ‘Cumhurbaşkanı Kişisel Suçlarından Dolayı Yüce Divanda Yargılanabilir mi? Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğunun Kapsamı Konusunda Görüş Değişikliği’ (8 Temmuz 2020) <https://www.anayasa.gen.tr/cb-kisisel-suc.htm> Erişim Tarihi 23 Ocak 2023. google scholar
• Gözler K, Hukuka Giriş (Genişletilmiş 8. Bası, Ekin 2011). google scholar
• Gözler K, Türk Anayasa Hukuku (4. Bası, Ekin 2021). google scholar
• Gözler K, Türk Anayasa Hukuku (1. Bası, Ekin 2000). google scholar
• Gözübüyük Ş, Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları (24. Bası, Turhan 2005). google scholar
• Gözübüyük Ş, Anayasa Hukuku (14. Bası, Turhan 2006). google scholar
• Gül C, ‘Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Dönem Sınırına İlişkin Hükümlerin Anayasal Yorumu (12. Cumhurbaşkanı İçin Dönem Sınırının Hukuki Analizi)’ (2022) 8(100) Social Sciences Studies Journal 2306-2317. google scholar
• Güneş A, Hukuk Metodolojisi (3. Bası, Ekin 2020). google scholar
• Işıktaç Y, Hukuk Metodolojisi (8. Bası, Filiz 2021). google scholar
• Kaboğlu İÖ, ‘Bir Kimse En Fazla İki Defa Cumhurbaşkanı Seçilebilir Kuralı Üzerine...' (2021) (1) Ankara Barosu Dergisi 327-335. google scholar
• Kanadoğlu OK ve Duygun A, Anayasa Hukukunun Genel Esasları (1. Bası, On İki Levha 2020). google scholar
• Küçük A, ‘Recep Tayyip Erdoğan 2023 Seçimlerinde Cumhurbaşkanlığına Aday Olabilir Mi?’, (23 Eylül 2020) <https://www.turktime.com/yazar/recep-tayyip-erdogan-2023-secimlerinde-cumhurbaskanligina-aday-olabilir-mi/15070> Erişim Tarihi 02 Ocak 2023. google scholar
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku (8. Bası, Yetkin 2005). google scholar
• Özsoy Boyunsuz Ş, ‘Anayasamıza Göre Cumhurbaşkanının Dönem Sınırı' (2018) (14) Hukuk Defterleri <https://hukukdefterleri.com/anayasamiza-gore-cumhurbaskaninin-donem-siniri/>Erişim Tarihi 02 Ocak 2023. google scholar
• Ruthers, B, Fischer C ve Birk A, Hukuk Teorisi, Çev. Doğan İ, Aldudak R ve Eyman Aydın H, (1. Bası, Astana 2020). google scholar
• Sevinç M, ‘Hayret verici bir ‘Anayasa’ yorumu!’ (11 Haziran 2018) <https://www.diken.com.tr/ hayret-verici-bir-anayasa-yorumu/> Erişim Tarihi 02 Ocak 2023. google scholar
• Şentop M, ‘Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde İki Defadan Fazla Cumhurbaşkanı Seçilememe Kuralı’ (2022) (50) Türkiye Adalet Akademisi Dergisi 1-40. google scholar
• Şentop M, ‘Bir Kanunun Tahlili: 7248 sayılı Kanun Nedir, Ne Değildir?’ (2020) (42) Yasama Dergisi 97-130. google scholar
• Şirin T, ‘Recep Tayyip Erdoğan yeniden cumhurbaşkanı adayı olabilir mi?’ (08.04.2021) Erişim Tarihi 02 Ocak 2023. google scholar Tanör B ve Yüzbaşıoğlu N, Türk Anayasa Hukuku (7. Bası, Beta 2005). google scholar
• Tanör B ve Yüzbaşıoğlu N, Türk Anayasa Hukuku (20. Bası, Beta 2020). google scholar
• Taşdöğen S, ‘Cumhurbaşkanının Cezai Sorumluluğu’ (2019) 21(Özel Sayı) D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan) 1293-1324. google scholar
• Teziç E, Anayasa Hukuku (24. Bası, Beta 2020). google scholar
• Ulusoy AD, ‘Erdoğan’ın 3. Dönem adaylığı: Olan hukuk mu, olması gereken hukuk mu?’ ( 4 Ocak 2023) <https://t24.com.tr/yazarlar/ali-d-ulusoy/erdogan-in-3-donem-adayligi-olan-hukuk-mu-olmasi-gereken-hukuk-mu,38093> Erişim Tarihi 04 Ocak 2023. google scholar
• Yenisey F ve Nuhoğlu A, Ceza Muhakemesi Hukuku Ders Kitabı (1. Bası, Bahçeşehir Üniversitesi 2014). google scholar
• Yılmazoğlu YE ve Perdecioğlu İE, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Gerekçeli) (Anayasa Mahkemesi 2018). google scholar
• NTV, ‘CHP TBMM darbe komisyonu raporunun iadesini istedi’ (14.07.2017) <https://www.ntv.com. google scholar tr/turkiye/chp-tbmm-darbe-komisyonu-raporunun-iadesini-istedi,q9Ooh_4ockiwEIrkWfFdzw> google scholar
• TBMM Tutanak Dergisi, D.22, Y.5, C.160, B.118, (31.05.2007) <https://www5.tbmm.gov.tr/ develop/owa/tutanak_g_sd.birlesim_baslangic?P4=19935&P5=B&PAGE1=1&PAGE2=20> google scholar
• TBMM Tutanak Dergisi, D.26, Y.2, C.31, B.53 (09.01.2017) <https://www5.tbmm.gov.tr/ tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d26/c031/tbmm26031053.pdf> google scholar
• TBMM Tutanak Dergisi, D.26, Y.2, C.32, B.61, (18.01.2017) <https://www5.tbmm.gov.tr/develop/ owa/tutanak_g_sd.birlesim_baslangic?P4=22830&P5=H&PAGE1=1&PAGE2=103> google scholar
• TBMM, ‘2/1015 Esas Numaralı Kanun Teklifi’ <https://www2.tbmm.gov.tr/d22/2/2-1015.pdf> google scholar
• TBMM, ‘2/1504 Esas Numaralı Kanun Teklifi’ <https://www2.tbmm.gov.tr/d26/2/2-1504.pdf> google scholar
• TBMM, ‘2/1504 Numaralı Kanun Teklifi Bilgileri’ <https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/ tasari_teklif_sd.onerge_bilgileri?kanunlar_sira_no=206176> google scholar
• TBMM, ‘D. 22 Y. 5 Sıra Sayısı: 1433, 10.5.2007 Tarihli ve 5660 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ve Anayasanın 89 uncu ve 104 üncü Maddeleri Gereğince Cumhurbaşkanınca Bir Daha Görüşülmek Üzere Geri Gönderme Tezkeresi ile Anayasa Komisyonu Raporu’ <https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/ donem22/yil01/ss1433m.htm> google scholar
• TBMM, ‘D. 26 Y. 2 Sıra Sayısı: 447, Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı İzmir Milletvekili Binali Yıldırım ve Grup Başkanvekilleri Kayseri Milletvekili Mustafa Elitaş, Amasya Milletvekili Mehmet Naci Bostancı, Aksaray Milletvekili İlknur İnceöz, Çanakkale Milletvekili Bülent Turan ve İstanbul Milletvekili Mehmet Muş ile 310 Milletvekilinin Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi (2/1504) ve Anayasa Komisyonu Raporu’ <https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem26/yil01/ss447.pdf> google scholar
• TBMM, ‘TBMM Başkanlığı Basın Açıklaması’ (18.07.2022) <https://Www.Tbmm.Gov.Tr/Haber/ Detay?Id=A7574dd6-9631-43da-8202-Bf999cdbb364> google scholar
• TDK, ‘Türk Dil Kurumu Sözlükleri’ <https://sozluk.gov.tr/> Erişim Tarihi 31 Aralık 2022. google scholar
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Kanun Numarası: 2709, Kabul Tarihi: 18.10.1982, RG 20.10.1982/17844 <https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17844.pdf> google scholar
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Kanun Numarası: 6771, Kabul Tarihi: 21.01.2017 <https://www5.tbmm.gov.tr/kanunlar/k6771.html> google scholar
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Kanun Numarası: 6771, Kabul Tarihi: 21.01.2017, RG 11.02.2017/29976 <https://www.resmigazete.gov.tr/ eskiler/2017/02/20170211-1.htm>. google scholar
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Kanun Numarası: 5678, Kabul Tarihi: 31.05.2007, <https://www5.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5678. html> google scholar
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, Kanun Numarası: 5678, Kabul Tarihi: 31.05.2007, RG 16.06.2007/26554, <https://www. resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/06/20070616-1.htm>. google scholar
• Yüksek Seçim Kurulu, ‘Seçim Takvimi’ <https://ysk.gov.tr/tr/2018-cbmv-secim-takvimi/77535> google scholar
• Yüksek Seçim Kurulu, 663, 27.04.2017 <https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/04/20170427M1.htm>. google scholar
• Yüksek Seçim Kurulu, 873, 30.10.2007 <https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/10/20071031-16. htm> google scholar