Merkezi İdareyle İlişkileri Bakımından Fransız Hukukunda Mahalli İdareler

Yıl 2023, Cilt: 81 Sayı: 1, 261 - 300, 31.05.2023

Çağla Tansuğ

https://doi.org/10.26650/mecmua.2023.81.1.0004

Öz

Türk idare hukukunun ve Türk idari teşkilatının düzenlenmesinde Fransız idare hukukundan da yararlanılmıştır. Ne var ki mahalli idarelerin teşkilatlanması, görev ve yetkileri ile işleyişi alanındaki güncel düzenlemeler, iki hukuk sistemi arasında önemli farklar bulunduğunu göstermektedir. Bu çalışmanın amacı, Fransız hukukunda mahalli idarelerin merkezi idareyle ilişkilerini ve bu doğrultuda décentralisation (yerinden yönetim) esasının merkezden yönetim esası karşısındaki gelişimini, 2022 yılı şubat ayında yapılan kanun değişikliklerini de dikkate alarak idare hukuku bakış açısıyla incelemektir.
Bu amaçla öncelikle, Fransız hukukunda mahalli idareler kategorisini adlandırmakta kullanılan collectivité territoriale terimi üzerinde durulmuştur. İkinci aşamada, décentralisation esasının merkezden yönetim gölgesindeki gelişimi incelenmiştir. Bu kapsamda, yerinden yönetim ilkesinin 1958 Anayasa’sında ancak 2003 yılında yer alabildiği görülmüştür. Bu zamana kadar geçen sürede, mahalli idarelerin serbest yönetimi ilkesinin, merkezi yönetim karşısında mahalli idarelerin idari ve mali özerkliğini sağlamada önemli rol oynadığı anlaşılmıştır. Üçüncü aşamada, Fransa’da mahalli idarelerin teşkilatlanması ve işleyişi, özellikle merkezi idarenin mahalli idareler üzerindeki yetkileri gözetilerek ve beldelerarası iş birliğine yönelik kamu kurumlarına değinilerek ele alınmıştır. Mahalli idarelerin yetkileri artırıldığında dahi, merkezden yönetim esasının ağırlıklı olduğu düzenlemelerin mevcudiyetinin korunduğu tespit edilmiştir. Son olarak, merkezi idarenin mahalli idareler üzerindeki denetim yetkilerindeki değişim, işlemler üzerinde idari vesayet müessesinin valilik başvurusuna dönüşümü ve organlar üzerinde idari vesayete ilişkin hükümlerin muhafazası boyutlarıyla, Türk hukukundaki idari vesayet müessesesine de değinilerek ele alınmıştır.
Yapılan tespitler değerlendirildiğinde, 1958 Anayasası’nda 2003 yılında yapılan değişiklikle décentralisation esasının Anayasal dayanağa kavuştuğu tarihten günümüze kadar olan süreç dikkate alındığında dahi, Fransa’da mahalli idarelerin ve yerinden yönetim esasının merkezden yönetim esası karşısında emin adımlarla güçlenmekte olduğu sonucuna varmak mümkün görünmemektedir.

Anahtar Kelimeler

İdari Teşkilat, Mahalli İdare, Merkezi İdare, Yerinden Yönetim Esası, Fransız İdare Hukuku

Local Authorities in French Law Regarding Their Relationship with Central Government

Öz

French administrative law has had an impact on the arrangement of Turkish administrative law and its structure. Nonetheless, significant differences have arisen between the two legal systems due to recent regulations. This study aims to analyze the relationship between local authorities and the central government in French law alongside the evolution of décentralisation [decentralization] with regards to a centralization policy. First the study explains the term collectivité territoriale [territorial community], as it defines local authorities, and then examines the evolution of the decentralization policy through the dispositions of French Law No. 2022-217 from February 2022. The decentralization policy didn’t occur in the French Constitution of 1958 until an amendment in 2003. Until then, the principle of the free administration of territorial communities had assured the administrative autonomy of local authorities.
After this, the study will thirdly address the organization and functioning of local authorities regarding the competencies of the central government over local authorities. However, the centralization policy has remained dominant in legal regulations despite the increase in some local authorities’ powers. Finally, the study will analyze the changes in the French central government’s power of control over local authorities in reference to administrative supervision institutions in Turkish law and with regard to two dimensions: the transformation of administrative supervision (tutelle administrative) over administrative acts into prefectural application for judicial review (déféré préfectoral), and the preservation of dispositions related to administrative supervision over administrative organs. Consequently, the study has been unable to conclude that local authorities and the policy of decentralization had built up a strong position over centralization, even during the period following the constitution amendment favoring decentralization in 2003.

Anahtar Kelimeler

Administrative Structure, Local Authority, Central Government, Decentralization Policy, French Administrative Law

Kaynakça

• Aubelle V & Kerrouche E, La Décentralisation. Pour, contre ou avec l’Etat ? (1ere édition, La Documentation Française 2022). google scholar
• Brisson J-F, ‘La loi du 21 février 2022 et la décentralisation’ (2022) (24) AJDA <https://www. dalloz.fr/documentation/> Erişim Tarihi 4 Ağustos 2022. google scholar
• Çalış Y, ‘Türkiye’de Merkezi ve Yerel Yönetim Yapılanması Almanya ve Fransa Modeli ile Karşılaştırmalı Analizi’ (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Mahalli İdareler ve Yerinden Yönetim Bilim Dalı 2012) Ulusal Tez Merkezi Tez no 331225, 57 <https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/> Erişim Tarihi 15 Temmuz 2022. google scholar
• Chretien P, Chifflot N & Tourbe M, Droit Administratif (17eme édition, Sirey Université 2020). google scholar
• Dantonel-Cor N, ‘Département : organisation générale’ (2015) Encyclopédie des collectivités locales, Chapitre 1 (folio n°1610) para 12 <https://www.dalloz.fr/> Erişim Tarihi 10 Haziran 2022. google scholar
• Douence J-C, ‘Statut constitutionnel des collectivités territoriales’ (2021) Encyclopédie des collectivités locales, Chapitre 1 (folio n° 60) para 27-28 <https://www.dalloz.fr/documentation> Erişim Tarihi 10 Haziran 2022. google scholar
• Eisenmann C, Cours de droit administratif (No 57, Tome 2, LGDJ 2013). google scholar
• Exposé des motifs de la Loi n° 2022-217 du 21 février 2022 relative à la différenciation, la décentralisation, la déconcentration et portant diverses mesures de simplification de l’action publique locale, <https://www.legifrance.gouv.fr/dossierlegislatif/JORFDOLE000043496065/? detailType=EXPOSE_MOTIFS&detailId=> Erişim tarihi 30 Ağustos 2022. google scholar
• Faure B, Droit des collectivités territoriales (6e édition, Précis, Dalloz 2021). google scholar
• —— ‘Différenciation’ (2022) (24) AJDA <https://www.dalloz.fr/documentation/> Erişim Tarihi 4 Ağustos 2022. google scholar
• —— ‘La clause générale de compétence et le chercheur’ (2015) (33) AJDA <https://www.dalloz.fr/ documentation/> Erişim Tarihi 19 Mayıs 2022. 39 google scholar
• Ferreira N, ‘La différenciation des compétences : réelle innovation ou mystification ?’ (2022) (5) Actualité Juridique Collectivités Territoriales 240, 243 <https://www.dalloz.fr/documentation/> Erişim Tarihi 1 Eylül 2022. google scholar
• —— ‘Variations sur un même thème ou la question du droit commun des collectivités territoriales à statut particulier’ (2022) (7-8) Actualité Juridique Collectivités Territoriales 352 <https://www. dalloz.fr/documentation/> Erişim Tarihi 15 Temmuz 2022. google scholar
• Gözler K, Mahalli İdareler Hukuku (1. Baskı, Ekin 2018). google scholar
• —— Mahalli İdareler Hukukuna Giriş (1. Baskı, Ekin 2018). google scholar
• —— ‘Türk Belediye Sistemi Üzerinde Fransız Etkisi: 3 Nisan 1939 Tarihli Belediye Kanunu Fransa’dan mı İktibas Edilmiştir?’ (2019) 28(1-2) Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi 1. google scholar
• Gweltaz E, ‘Le volet simplification de la loi 3DS’ (2022) (24) AJDA <https://www.dalloz.fr/ documentation/>, Erişim Tarihi 4 Ağustos 2022. google scholar
• Institut national de la statistique et des études économiques, <https://statistiques-locales.insee. fr/#bbox=-681010,5873534,1539409,911465&c=indicator&view=map2> Erişim Tarihi 10 Temmuz 2022. google scholar
• Institut national de la statistique et des études économiques, <https://statistiques-locales.insee. fr/#bbox=-1093131,6661164,2715020,1607529&c=indicator&view=map3> Erişim Tarihi 10 Temmuz 2022. google scholar
• Jacquemoire P, ‘Le maire, agent de l’État : un concentré de déconcentration’ (2022) (2) Actualité Juridique Collectivités Territoriales <https://www.dalloz.fr/documentation/> Erişim Tarihi 22 Mart 2022. google scholar
• Kada N, ‘Déconcentration: un D peut en cacher un autre’ (2022) (24) AJDA <https://www.dalloz. fr/documentation/> Erişim Tarihi 20 Temmuz 2022. google scholar
• Kaman N, ‘Mahalli İdarelerin Yetkilerinin ve Sınırlarının Kaynağı Olarak Mahalli Müşterek İhtiyaç’ (2020) 7 (1) İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 74. google scholar
• Lepretre P, Les collectivités territoriales (2éme édition, Gualino, Lextenso 2018). google scholar
• Letanoux M, ‘Quelle intercommunalité après la loi 3DS ?’ (2022) (5) Actualité Juridique Collectivités Territoriales <https://www.dalloz.fr/documentation/> Erişim Tarihi 1 Eylül 2022. google scholar
• Marcou G, ‘L’Etat, la décentralisation et les régions’ (2015) (156) Revue française d’administration publique 901. google scholar
• Onar S S, İdare Hukukunun Umumi Esasları (Cilt I, 3. Bası, İsmail Akgün Matbaası 1966). google scholar
• —— İdare Hukukunun Umumi Esasları (Cilt II, 3. Bası, İsmail Akgün Matbaası 1966). google scholar
• Pailler G, ‘Différenciation, décentralisation, déconcentration et simplification de l’action publique locale : le projet de loi 3DS a été adopté’ (2022) (2) Actualité Juridique Collectivités Territoriales <https://www.dalloz.fr/documentation/> Erişim Tarihi 3 Mart 2022. google scholar
• Plessix B, Droit administratif général (2 éme édition, LexisNexis 2018). google scholar
• Pontier J-M, ‘Les contrôles et la tutelle’ (2022) (23) AJDA <https://www.dalloz.fr/documentation> Erişim Tarihi 15 Ağustos 2022. google scholar
• Pontier J-M, ‘Loi 3DS : sélection à faire dans un catalogue’ (2022) (5) Actualité Juridique Collectivités Territoriales 233 <https://www.dalloz.fr/documentation/> Erişim Tarihi 1 Eylül 2022. google scholar
• Pontier J-M, ‘Problèmes de compensation : entre les collectivités territoriales, aussi’ (2022) (9) AJDA <https://www.dalloz.fr/documentation/> Erişim Tarihi 2 Nisan 2022. google scholar
• Quillien P-J, Les collectivités territoriales en 75 fiches (7éme édition, Ellipses 2022) 322.40 google scholar
• Regourd C, ‘Libre administration et intercommunalité’ (2018) (41) AJDA <https://www.dalloz.fr/ documentation> Erişim Tarihi 28 Nisan 2022. google scholar
• Sebbane L, ‘Stabilité du nombre de communes et d’EPCI à fiscalité propre en 2021 et ralentissement de la baisse du nombre de syndicats’ (2022) (163) Bulletin d’information statistique, Ministère de la cohésion des territoires et des relations avec des collectivités territoriales, Direction générale des collectivités locales, <https://www.cohesion-territoires.gouv.fr/sites/default/files/2022-03/ BIS_163%20interco%202022.pdf> Erişim Tarihi 17 Temmuz 2022. google scholar
• Sezer Ö & Vural T, ‘Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Devletin Değişen Rolü ve Merkezi Yönetim ile Yerel Yönetimler Arasında Yetki ve Görev Paylaşımı’ (2010) Temmuz Aralık (159) Maliye Dergisi 205. google scholar
• Steckel-Assouère M-C, ‘Loi 3DS : le retour de l’État départemental ?’ (2022) (5) Actualité Juridique Collectivités Territoriales <https://www.dalloz.fr/>, Erişim Tarihi 1 Eylül 2022. google scholar
• Verpaux M, Rimbault C & Waserman F, Les collectivités territoriales et la décentralisation (12eme édition, La Documentation Française 2021). google scholar
• Villeneuve P, ‘Relations Etat-collectivités territoriales : l’examen du contrôle de légalité’ (2022) (2) Actualité Juridique Collectivités Territoriales <https://www.dalloz.fr/documentation/> Erişim Tarihi 3 Mart 2022. google scholar