Sigortacıya Dava Açmadan Önce Yazılı Başvuruda Bulunulması Zorunluluğunun (KTK m. 97) Medenî Usûl Hukuku Yönüyle Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 81 Sayı: 3, 645 - 673, 04.01.2024

Efe Dırenisa

https://doi.org/10.26650/mecmua.2023.81.3.0004

Öz

Karayolları Trafik Kanunu’nun 97. maddesine göre, zarar gören, zorunlu malî sorumluluk sigortasında öngörülen sınırlar içinde ilgili sigorta kuruluşuna doğrudan dava açabilir. Zarar gören üçüncü kişi her ne kadar sigorta sözleşmesinin tarafı olmasa da Kanun’un kendisine tanıdığı hakkı kullanarak doğrudan sigortacıya başvurmak suretiyle zararının tazminini talep edebilir. Zarar gören üçüncü kişiye sigortacıya doğrudan dava açma hakkının tanınmış olması, üçüncü kişi yararına sözleşme olarak nitelendirilemez. Burada üçüncü kişi yararına sözleşmenin şartları mevcut değildir. Sözleşmede belirlenmiş olan bir “lehtar” söz konusu olmayıp, kimin zarar göreceği belirsizdir. Bu nedenle zarar görme ihtimali olan her kişiyi potansiyel olarak üçüncü kişi yararına sözleşmenin lehtarı olarak kabul etmek kanunen mümkün olmadığı gibi, aynı zamanda bunu gerektiren herhangi bir haklı gerekçe mevcut değildir. Üçüncü kişinin doğrudan dava hakkı kanundan doğan bir hak olup, sözleşmenin nispîliği ilkesinin de istisnasıdır. Bu hakkın kabul edilmesinin sebebi, zarar gören kişinin daha etkin biçimde korunması düşüncesidir. Böylece, riziko gerçekleştiği takdirde, zarar veren sigortalı ile (sigorta bedeli kadar) sigortacının müteselsil sorumluluğu ortaya çıkmış olur. Zarar gören üçüncü kişinin sigortacıya karşı gerek devlet yargısında gerek Sigorta Tahkim Komisyonu’nda dava açabilmesi için öncelikle sigortacıya yazılı bir başvuru yapmış olması gerekir (KTK m. 97). Söz konusu yazılı başvurunun niteliğinin belirlenmesi gerekir. Ayrıca bu yazılı başvurunun arabuluculuk bağlamında da değerlendirilmesi önemlidir. Özellikle arabuluculuğa başvurulması hâlinde, yazılı başvuru şartının yerine getirilmiş sayılıp sayılmayacağının ortaya konulması gerekir. Bu çalışmada sigortacıya doğrudan dava açılması hakkının ve sigortacıya yazılı başvuruda bulunulmasının hukukî niteliği, medenî usûl hukuku bakımından özellikle dava hakkı, dava şartları ve arabuluculuk bağlamında ele alınmıştır. Konuyla ilgili doktrindeki görüşlerin yanı sıra uygulamaya ilişkin güncel yargı kararları da ele alınarak, bu kararlarda benimsenen görüşler değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yazılı Başvuru, Dava Şartı, Arabuluculuk, Karayolları Trafik Kanunu, Medenî Usûl Hukuku

The Issue of Whether the Special Lien is Transferred to the Assignee in Case of the Assignment of the Claim Secured by the Special Lien

Öz

Per Article 97 of the Highway Traffic Code, the injured party may file a lawsuit directly against the insurance company within the limits outlined in their compulsory financial liability insurance. Although not being a party to the insurance agreement, the aggrieved third party may exercise the legal right bestowed upon them to directly petition the insurer for damages compensation. The fact that the aggrieved third party is granted the right to sue the insurer directly not constitute a contract for the benefit of the third party. In this case, the conditions for a contract in the third party’s benefit are absent. There is no “beneficiary” designated in the contract, and it is unclear who will suffer damages. Hence, it is not only legally unfeasible but also without justification to regard all individuals who are potentially harmed as beneficiaries of the contract for the third party. The third party’s right to file a lawsuit is a legally generated right and an exception to the principle of relativity of contracts. The rationale behind the acceptance of this right is to enhance the efficacy of protection for the injured individual. Thus, if a risk occurs, the joint liability of the insured causing the damage (up to the insurance cost) and the insurer shall be generated. The aggrieved third party must first submit a written application to the insurer prior to filing a case against the insurer, whether in the state jurisdiction or with the Insurance Arbitration Committee (Highway Traffic Code art. 97). The nature of this written application must be specified. Furthermore, it is important that this written application be evaluated within the framework of mediation. Whether the written application requirement has been fulfilled must be specified in detail, particularly in cases where mediation is being pursued. The This study discusses the legal nature of the right to sue the insurer directly and to submit a written application to the insurer in terms of civil procedure law, with a particular focus on litigation, procedural obligations, and mediation. In addition to the views in the doctrine on the subject, the current judicial decisions pertaining to this practice, along with an assessment of the opinions supported in these decisions, have been discussed.

Anahtar Kelimeler

Written Application, Procedural Requirement, Mediation, The Highway Traffic Code, Civil Procedure Law

Kaynakça

• Akkanat Öztürk EB, ‘Sorumluluk Sigortalarında Zarar Görenin Doğrudan Dava Hakkı’ (2020) 11 TAAD 471 google scholar
• Akyol Ş, Tam Üçüncü Şahıs Yararına Sözleşme (Fakülteler Matbaası 1976) google scholar
• Alangoya Y, Yıldırım MK and Deren-Yıldırım N, Medenî Usul Hukuku Esasları (8. Bası, Alkım Yayınları 2011) google scholar
• Ansay SŞ, ‘Tesbit Davaları’ (1940) 2 Adliye Ceridesi google scholar
• Arslan R and others, Medenî Usul Hukuku (8. Bası, Yetkin Yayınları 2022) google scholar
• Atalı M, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku (15. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2017) google scholar
• Atalı M, Ermenek İ and Erdoğan E, Medeni Usul Hukuku (5. Bası ed, Yetkin Yayınları 2022) google scholar
• Ayhan R, Çağlar H and Özdamar M, Sigorta Hukuku (6. Bası, Yetkin Yayınları 2023) google scholar
• Bilge N and Önen E, Medenî Yargılama Hukuku Dersleri (3. Bası, Sevinç Matbaası 1978) google scholar
• Bozer A, Sigorta Hukuku Genel Hükümler, Bazı Sigorta Türleri (2. Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 2009) google scholar
• Bühring-Uhle C, Arbitration and Mediation in International Business: Designing Procedures for Effective Conflict Management (Kluwer Academic Publisher 1996) google scholar
• Çeker M, Sigorta Hukuku (23. Baskı, Karahan Kitabevi 2021) google scholar
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (27. Bası, Yetkin Yayınları 2022) google scholar
• Hagel U,Mediationsgesetz (Klowait/Glafier) (2. Auflage, Nomos 2018) google scholar
• Hanağası E, Davada Menfaat (Yetkin Yayınları 2009) google scholar
• Karasu R, Karayolları Zorunlu Malî Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası) (Yetkin Yayınları 2016) google scholar
• Kılıçoğlu A, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (26. Bası, Turhan Kitabevi Yayınları 2022) google scholar
• Köroğlu A, ‘Görevsizlik Kararının Dava Şartı Arabuluculuk Üzerindeki Etkileri’, Selçuk Hukuk Kongresi 2020, Özel Hukuk Tebliğleri Tam Metin Kitabı (2020) google scholar
• ——, Medenî Usûl Hukuku Bakımdan Ortaklığın Giderilmesi Davası (On İki Levha Yayıncılık 2020) google scholar
• Kuru B, ‘“Dava Şartları”’, Sabri Şakir Ansay’ın Hatırasına Armağan (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 1964) google scholar
• Kuru B, Arslan R and Yılmaz E, Medenî Usul Hukuku (25. Bası, Yetkin Yayınları 2014) google scholar
• Kuru B and Aydın B, Medenî Usul Hukuku El Kitabı (2. Bası, Yetkin Yayınları 2021) google scholar
• Manfred L, Von Staudingers Kommentar Zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Vertrag Zugunsten Dritter, Draufgabe, Vertragsstrafe (Sellier - de Gruyter 2004) google scholar
• Memiş T, ‘Zorunlu Trafik Mali Mesuliyet Sigortasında Sigortacının Sorumluluğunun Niteliği ve Sebepsiz Zenginleşme’, XX. Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu (2005) google scholar
• Oğuzman K and Öz T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler C. 1 (16. Bası, Vedat Kitapçılık 2021) google scholar
• Özbek MS, Alternatif Uyuşmazlık Çözümü (5. Bası, Yetkin Yayınları 2022) google scholar
• Özekes M, ‘Muaccel Olmayan Alacak için Açılan Dava Usûlü mü Esası mı İlgilendirir?’, (Hukukî Haber, 09.11.2022) <https://www.hukukihaber.net/muaccel-olmayan-alacak-icin-acilan-dava-uslu-mu-esasi-mi-ilgilendirir> Erişim Tarihi 10.06.2023 google scholar
• Pekcanıtez H, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku (15. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2017) google scholar
• Pekcanıtez H, Atalay O and Özekes M, Medeni Usul Hukuku (10. Bası, On İki Levha Yayıncılık 2022) google scholar
• Postacıoğlu İE, Medeni Usul Hukuku Dersleri (6. Bası, 1975) google scholar
• Sacker F and others, Münchener Kommentar Zum Bürgerlichen Gesetzbuch: BGB Gesamtwerk (7. Auflage, CHBeck 2016) google scholar
• Schonewille M and Fox KH, ADR in Business Practice and Issues across Countries and Cultures (Volume II, Alphen aan den Rijn 2011) google scholar
• Seven V, ‘Mahkemeye Tahkime Bşvurmadan Önce Sigorta Şirketine Başvuru Zorunluluğu’ (2018) 83 İzmir Barosu Dergisi 95 google scholar
• ——, ‘Mahkemeye-Tahkime Başvurmadan Önce Sigorta Şirketine Başvuru Zorunluluğunda Sunulacak Belgelerin (Özellikle Sağlık Kurulu Raporu) Dava Şartı ve Temerrüt Ile İlişkisi’ [2022] Hacettepe HFD 142 google scholar
• Sopacı Öztuna B, ‘Türk ve Alman Hukukunda Yeni Düzenlemeler Işığında Sorumluluk Sigortasında Doğrudan Talep Hakkı’ (2011) 27 BATİDER 15 google scholar
• Tanrıver S, Medenî Usûl Hukuku, (C. II, 2. Bası, Yetkin Yayınları 2022). google scholar
• ——, Medenî Usûl Hukuku, C. I (C. I, 4. Bası, Yetkin Yayınları 2021). google scholar
• Ulrike R, Schlichtungs-, Schieds- Und Andere Verfahren Aufiergerichtlicher Streitbeilegung -Versuch Einer Begrifflichen Klarstellung (JuS 2003) google scholar
• Ünan S, Türk Ticaret Kanunu Şerhi (Altıncı Kitap Sigorta Hukuku) (C 1, On İki Levha Yayıncılık 2016) google scholar
• Wegen G, Barth M and Wexler-Uhlich R, International Arbitration in Germany (Beck/Hart/Nomos 2022) google scholar