1992’DE KURULAN DEVLET ÜNIVERSITELERI ÜZERINE BÖLGESEL VERI ZARFLAMA ANALIZI UYGULAMASI

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 5, 175 - 190, 30.12.2019

Ahmet Ergülen Fatih Mehmet Öcal İbrahim Harmankaya

Öz

Ülkemizde 1992’yılı Yükseköğretim gelişimi açısından çok önemli bir yere
sahiptir. Bu yılda ülkemizin her bölgesinden toplam 23 tane devlet üniversitesi
resmi olarak kurulmuştur. Bu dönemde kurulan üniversiteler günümüzde, aradan
geçen yıllar içerisinde çok büyük ilerlemeler kaydetmiştir. Bu ilerlemeleri
kaydederken kamu tarafından verilen bütçelerle ve kendi öz gelirleriyle gelişme
kaydetmiş, binlerce öğrenci mezun etmiş, akademik personel yetiştirmiştir.
Devlet üniversitesi olmaları nedeniyle idari ve akademik yapılanmaları ile
bütçe yapıları aynı çerçevede oluşmaktadır. Ancak faaliyetlerini yaparken
kullanılan personel kaynakları, öğrenci sayıları, akademik birim sayıları, bütçe
miktarı, öz gelir miktarı, yapılan proje sayıları, akademik yayın sayıları,
mezun öğrenci sayıları vb. girdi ve çıktı değerleri doğal olarak birbirinden
farklılık arz etmektedir. Birbirinden bağımsız özerk kuruluşlar olması,
bölgesel farklılıkların olması, merkezi yönetimin vermiş olduğu destek, üst
yönetimin almış olduğu kararlar gibi nedenlerle farklılıklar zaman içerisinde
oluşmuştur. Hiçbir işlem yapmadan sayısal girdi ve çıktı değerlerine bakarak
üniversitelerimizin verimliliklerini ölçmek mümkün değildir. Bu nedenle yapılan
bu çalışmada 1992 yılında Ege Bölgesinde kurulan 7 devlet üniversitesini ele
alarak, aynı coğrafi bölgede ancak farklı şehirlerde kurulmuş bu
üniversitelerimizin kullanmış oldukları girdi ve çıktı değerlerle birbirlerine
kıyasla ne derece etkin ve verimli çalıştıkları tespit edilmeye çalışılmıştır.
Üst yönetimlere mevcut durum hakkında bilgi verebilmek ve geleceğe dair
değişken faktörler hakkındaki alınacak kararlarda iç görü oluşturabilmek adına
çalışma önemli bir noktadadır. Çalışma kapsamında söz konusu bölgede 1992’de
kurulan Aydın Adnan Menderes, Afyon Kocatepe, Kütahya Dumlupınar, Manisa Celal
Bayar, Muğla Sıtkı Koçman, Denizli Pamukkale Üniversiteleri ve İzmir Yüksek
Teknoloji Enstitüsünün 2016 yılında kamuoyuna açıklanan 2015 resmi faaliyet
raporlarındaki verilerden yararlanılmıştır. Çalışma kapsamında benzer
girdilerle benzer çıktılar elde ederken, benzer süreçler kullanıldığından,
birbirleriyle kıyaslamayı mümkün kılmak için göreli etkinlik araştırması
yapmayı amaçlayan ve doğrusal programlama prensiplerinden yararlanan yönetsel
mekanizmalara iç görü kazandırabilecek parametresiz bir teknik olan veri
zarflama analizi kullanılmıştır. Veri zarflama analizi için kurulacak doğrusal
programlama modeli için ise Lindo paket programı kullanılmıştır. Çalışmanın
sonucunda bu üniversitelerin göreceli etkinlik analizleri gerçekleştirilmiş
hangi girdi ve çıktı değerleri bağlamında etkin olmadığı, etkin hale gelebilmek
için izlenmesi gereken yollar ile ilgili değerlendirmeler yapılmıştır. Etkin
ise de mevcut etkinlik düzeyini koruyabilmek için atıl kapasite ortaya çıkmış
ve atıl kapasiteye ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

C, C6, C67

Kaynakça

• Akyol, M. (2009, 06 11). Veri zarflama analizi ve yükseköğretimde bir uygulama. Doktora Tezi. Ankara, Türkiye: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Atan, M., Karpat, G., & Göksel, A. (2002). Ankara'daki anadolu liselerinin toplam etkinliğinin veri zarflama analizi (VZA) ile saptanması. Y. D. Üniversitesi (Dü.), XI.Eğitim Bilimleri Kongresi içinde (s. 1-10). Lefkoşe: Yakın Doğu Üniversitesi.
• Bakırcı, F. (2006). Üretimde etkinlik ve verimlilik ölçümü- veri zarflama analizi-teori ve uygulama. Ankara, Türkiye: Atlas Yayın Dağıtım Ltd.Şti.
• Bakırcı, F., & Babacan, A. (2010). İktisadi ve idari bilimler fakültelerinde ekonomik etkinlik. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergsi, 24(2), 215-234.
• Bal, V. (2013). Vakıf üniversitelerinde veri zarflama analizi ile etkinlik belirlenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(1), 1-20.
• Başkaya, Z., & Avcı, B. (2011). Veri zarflama analizi. Bursa, Türkiye: Dora Basım-Yayın Ltd. Şti.
• Baysal, M. E., & Toklu, B. (2001). Veri zarflama analizi ile bazı ortaöğretim kurumlarının performanslarının değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 203-220.
• Baysal, M., Alçılar, B., Çerçioğlu, H., & Toklu, B. (2005). Türkiyedeki devlet üniversitelerinin 2004 yılı performanslarının, veri zarflama analizi yöntemiyle belirlenip buna göre 2005 yılı bütçe tahsislerinin yapılması. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(1), 67-73.
• Doğan, Z. (2010). 1992 yılında kurulan devlet üniversitelerinin etkinlğinin veri zarflama analizi ile araştırılması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Yükseklisans Tezi. Bolu, Türkiye.
• Ergülen, A., Kazan, H., & Harmankaya, İ. (2016). Türkiye’de 1992’de kurulan devlet üniversitelerinin, veri zarflama analizi yöntemiyle, performans değerlendirmesi: coğrafi bölge uygulaması. Avrasya İşletme ve İktisat Dergisi(2), 666-676.
• Ergülen, A., Kazan, H., & Harmankaya, İ. (2017). Hızla gelişen ve değişen dünyada rekabette üstünlüğü sağlamak:Türkiye’de 1992’de kurulan devlet üniversitelerinin, veri zarflama analizi yöntemiyle, performans değerlendirmesi. Avrasya Ekonometri İstatistik ve Ampirik Ekonomi Dergisi(1), 36-46.
• Erpolat, S. (2011). Veri zarflama analizi. İstanbul, Türkiye: Evrim Yayınevi ve Bilgisayar San.Tic.Ltd.Şti.
• Göktolga, Z. G., & Artut, A. (2011). Sivas ilinde liselerin veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 12(2), 63-78.
• Kecek, G. (2010). Veri zarflama analizi-teori ve uygulama ve uygulama örneği. Ankara, Türkiye: Siyasal Kitabevi-Dağıtım.
• Kutlar, A., & Kartal, M. (2004). Cumhuriyet üniversitesinin verimlilik analizi: Fakülteler düzeyinde veri zarflama yöntemi ile bir uygulama. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Entitüsü Dergisi, 8(2), 49-79.
• Özden, Ü. H. (2008). Veri zarflama analizi (VZA) ile Türkiye’deki vakıf üniversitelerinin etkinliğinin ölçülmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 37(2), 167-185.
• Sarıca, S. (2007, Mart). Üniversitelerin performansa göre yönetimi için veri zarflama analizi tabanlı bir karar destek sisteminin tasarımı ve geliştirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir, Türkiye: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Savaş, F. (2015). Veri zarflama analizi. B. F. Yıldırım, & E. Önder içinde, Çok Kriterli Karar Verme Teknikleri (2 b., s. 201-217). Bursa, Osmangazi, Türkiye: Dora Yayınları.
• Uzgören, E., & Şahin, G. (2013). Dumlupınar üniversitesi meslek yüksek okullarının performasnlarının veri zarflama analizi yöntemiyle ölçümü. Uluslarası Yönetim İşletme ve İktisat Dergisi, 9(18), 91-110.
• Yalçın, S., & Tavşancıl, E. (2014). Türk öğrencilerin PISA başarı düzeylerinin veri zarflama analizi ile yıllara göre karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(3), 947-968.
• Yavuz, İ. (2001). Sağlık sektöründe etkinlik ölçümü: veri zarflama analizine dayalı bir uygulama (1 b.). Ankara, Türkiye: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları No : 654.
• Yolalan, R. (1993). İşletmelerarası göreli etkinlik ölçümü. Ankara, Türkiye: Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları No:483.