Televizyon Sağlık Programlarının Eleştirel Sağlık İletişimi Bağlamında İzleyici Yönünden Analiz edilmesi

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 2, 186 - 205, 07.02.2022

Gülhan Gündoğdu

Öz

Gelişen enformasyon ve iletişim teknolojileriyle yeni medya ortamı her türlü sağlık enformasyonuna hiç olmadığı kadar kolay erişilmesine olanak sağlamasına karşın, televizyon sağlık enformasyonuna erişimde toplumun belli bir kesimi için ilk sırada olma özelliğini korumaktadır. Sağlık okuryazarlığı, eğitim ve ekonomik düzeyi düşük olan toplumun bu kesimi için televizyon rahat erişimi ve kolay kullanımı nedeniyle tercih edilen medya aracı olmaya devam etmektedir. Televizyon kanallarında yayınlanan sağlık programları ilgiyle takip edilmektedir. Böyle olunca bu programlarda yapılan sağlık iletişimi izleyicinin taleplerini karşılayıp karşılamadığı araştırmanın sorunsalı oluşturmuştur. Araştırmada 30 katılımcı ile yapılan odak grup görüşmesiyle elde edilen veriler Stuart Hall’ün izleyici araştırmaları için geliştirdiği kodlama/kodaçımlama yöntemi kullanılarak bulgular analiz edilmiştir.
Programlarda toplumun sosyo-kültürel değerlerinin dikkate alınmadığı, hastalık teşhis ve tedavi yöntemlerinin yoğunlukla ele alındığı fakat evde sağlık bakımı gibi sosyal hizmet unsurlarının veya koruyucu sağlığa dair enformasyon beklentilerin karşılanmadığı tespit edilmiştir. Önerilen teşhis ve tedavi yöntemlerinin sosyal güvenlik kurumu tarafından nasıl karşılandığı veya ücretsiz sağlık hizmeti olanakları hakkında da enformasyon talep eden izleyicinin bu ihtiyaçlarının da karşılanmadığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak eleştirel sağlık iletişiminin sağlık eşitsizliğinin giderilmesinde temel unsur olarak gördüğü toplumun içinde bulunduğu kültürel ve ekonomik unsurların sağlık iletişimi söylemlerinde gündeme gelmediği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel sağlık iletişimi, Egemen sağlık iletişimi, Odak grup görüşmesi, Televizyon sağlık programları, İzleyici

Kaynakça

• Atabek, Ü., Atabek, G., & Bilge , D. (2013). Televizyon Sağlık Programlarında İdeolojik Söylemler. (İ. Çınarlı, & H. Yücel, Dü) Galatasaray İletişim Dergisi, Sağlık İletişimi(Özel Sayı 3), 11-30.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2018). Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve İlişkili Faktörleri Araştırması. 12 Kasım 2019. https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/Yayin/563 Erişim Tarihi: 12 Kasım 2019
• Binark, M., Arun, Ö., Özsoy, D., kandemir, B., & Şahinkaya, G. (2020-Aralık). ). Covid-19 Sürecinde Yaşlıların Enformasyon Arayışı ve Enformasyon Değerlendirmesi. Antalya: Yaşlanma Çalışmaları Derneği Yayınları.
• Çınarlı, İ. (2019). 21. Yüzyıl İçin Sağlık İletişimi (1. b.). İstanbul: Nobel Kitapevi.
• Çokluk , Ö., & Yılmaz, K. (2011). Nitel Bir Görüşme Yöntemi: Odak Grup Görüşmesi. Kurumsal Eğitimbilim, 4(1), 95-107.
• Darı, B. A. (2017, Kış). Sosyal Medya ve Sağlık. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 6(18), 731-758.
• De Jesus, M. (2013). The Impact of Mass Media Health Communication on Health Decision-Making and Medical Advice-Seeking Behavior of U.S. Hispanic Population. Health Communication(28:5), 525-529. doi:DOI: 10.1080/10410236.2012.701584.
• Dutta, M. J. (2010). The Critical Cultural Turn in Health Communication: Reflexivity, Solidarity, and Praxis. Health Communicaiton(25), 534-539. doi:10.1080/10410236.2010.497995
• Dutta-Bergman, M. J. (2005). Theory and Practice in Health Commınication Campaigns: A Critical Interrogation. Health Communication. Health Communication, 18(2), 103-122. doi:DOI:10.1207/s15327027hc1802_1
• Gibs, A. (1997). Focus Group. Social Research Update, Winter. Erişim Tarihi: 31 Ekim 2020 https://sru.soc.surrey.ac.uk/SRU19.html
• Hall, S. (2016). Decoding/Encoding. M. G. Durham, & D. M. Kellner içinde, Media and Cultural Studies, Revised Edition (s. 163-173). UK: Blackwell Publications.
• Hülür, A. (2016, Mart). Sağlık İletişimi, Medya Ve Etik: Bir Sağlık Haberinin Analizi. CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 155-178. doi:10.18026/cbusos.87810
• Hülür, B. (2015). Yeni Medya Sağlık Söylemi Üzerine Bir Analiz. Sosyal bİlimler Araştırma Dergisi-SBARD, 25(1), 17-42. Erişim Tarihi: 21 Şubat 2021 https://www.academia.edu/32191402/Yeni_Medyada_Uzerine_Bir_Analiz_pdf
• Kitzinger, J. (1994). The Methodology of Focus Group: The Importance of Interaction Between Research Participants. Sociology of Health and Illness, 16(1), 103-121. doi:doi:10.1111/1467-9566.ep11347023
• Kitzinger, J. (1995). Qualititive Research Method: Introducing Focus Group. BMJ (British Medical Journal, 311, 299-302. Erişim Tarihi: 8 Eylül 2020 https://www.researchgate.net/publication/15566389
• Lupton, D. (1994). Toward the Development of Critical Health Communication Praxis. Health Communication, 6(1), 55-67. doi:DOI:10.1207/s15327027hc0601_4
• RTÜK. (2010). Kadınların Televizyon İzleme Eğilimleri Araştırması-2. Ankara: RTÜK. https://www.rtuk.gov.tr/rtuk-kamuoyu-arastirmalari/3890/5234/kadinlarin-televizyon-izleme-egilimleri-arastirmasi-2-2010.
• Schiavo, R. (2007). Health Communication: From Theory to Practice. San Francisco: Jossey Bass.
• Sağlık ve Sosyal Hizmet Çalışanları Sendikası. (2014, Aralık). Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması. Ankara. Sağlık-Sen. http://www.sagliksen.org.tr/cdn/uploads/gallery/pdf/8dcec50aa18c21cdaf86a2b33001a409.pdf Erişim Tarihi: 11 Mayıs 202
• Smithson, J. (2007). Using Focus Group in Social Research. The Sage Handbook of Social Research Method (s. 356-371). içinde SAGE. Eylül 6, 2020 tarihinde https://www.researchgate.net/publication/224969042 adresinden alındı
• Şentürk, R. (2017). İletişim ve Televizyon Teorileri (184. Kitap). İstanbul: Küre Yayınları.
• Wilkinson, S. (1998). Focus group methodology: a review. International Journal of Social Research Methodology, 1(3), 181-203. doi: https://doi.org/10.1080/13645579.1998.10846874