Kadınlarda Ailenin İşlevselliği, Roller ile Karşılıklı Bağımlılık Arasındaki İlişkide Gerçek ve Psikolojik Doğum Sırasının Düzenleyici Rolü

Yıl 2021, , 2707 - 2732, 31.12.2021

Yağmur Ulusoy , Feyza İnceoğlu

https://doi.org/10.17679/inuefd.1009588

Öz

Bu araştırmanın amacı ailedeki roller, ailenin işlevselliği ile karşılıklı bağımlılık arasındaki ilişkiyi ve gerçek doğum sırası ile psikolojik doğum sırasının bu ilişki üzerindeki etkisinin farklılık gösterip göstermediğini incelemektir. Bu araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesinde okuyan, yaşları 17 ile 40 arasında değişen 501 kadın öğrenci oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak Bileşik Karşılıklı Bağımlılık Ölçeği, McMaster Aile Değerlendirme Ölçeği ve White-Campbell Psikolojik Doğum Sırası Envanteri kullanılmıştır. Elde edilen veriler SPSS 25.0 ve AMOS 24 istatistik paket programları ile analiz edilmiştir. Çalışmadan elde edilen bulgular, rollerin hem genel işlevsellik hem de karşılıklı bağımlılığı pozitif yönde anlamlı düzeyde yordamaktadır. Ancak roller ile karşılıklı bağımlılık arasındaki ilişkide ailenin işlevselliğinin aracı rolü anlamlı bulunmamıştır. Psikolojik doğum sırası ile gerçek doğum sırası aynı ve farklı olanların genel işlevsellik ile karşılıklı bağımlılık arasındaki ilişkideki düzenleyici rolleri anlamlıdır. Psikolojik doğum sırası ile gerçek doğum sırası farklı olanların, aynı olanlara göre rolleri hem genel işlevsellik hem de karşılıklı bağımlılık üzerindeki düzenleyici etkisinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Çalışmadan elde edilen bulgular alan yazın ışığında tartışılmış, araştırmacılara ve ebeveynlere çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Karşılıklı bağımlılık, roller, aile işlevselliği, YEM çoklu grup analizi

The Moderating Role Of Actual And Psychological Birth Order In The Relationship Between Family Functionality, Roles, And Codependence In Women

Öz

Kaynakça

• Adler, A. (1994). İnsan tabiatını tanıma. (Çev. A. Yörükhan). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Adler, A. (1999). Cinsiyetler arasında işbirliği. (Çev. S. Selvi). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Adler, A. (2015). Bireysel psikoloji.(Çev. A. Kılıçlıoğlu). İstanbul: Say Yayınları.
• Akgül Gök, F. (2013). Evli kadın ve erkeklerin toplumsal cinsiyet rolleriyle ilgili algılarının aile işlevlerine yansıması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Ançel, G. ve Kabakçı, E. (2009). Psychometric properties of the Turkish form of codependency assessment tool. Archives of Psychiatric Nursing, 23 (6), 441- 453. DOI:10.1016/j.apnu.2008.10.004
• Ançel, G., Yuva, E. ve Gökmen-Öztuna, D. (2012). Eş-bağımlılık ve iş yerinde mobing arasındaki ilişki. Anatolian Journal of Psychiatry, 13, 104-109.
• Ançel, G. (2012). Karşılıklı bağımlılık kavramı: Hemşirelikle ilişkisi ve karşılıklı bağımlılığı belirleme araçları. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 1, 70- 78
• Anderson, S.C. (1994). A critical analysis of concept of codependency. Social Work, 39(6), 677-685.
• Beattie, M. (2012). İlişkilerde bağımlılığa son. (Çev. F.N. Öztürk). İstanbul: OVVO Basım Yayın ve Dağıtım.
• Benedict, R. (2003). Kültür kalıpları. (Çev. N. Şarman). İstanbul: Payel Yayınevi.
• Bepko C. ve Krestan J. (1998). İyi kadınlar mutsuz yaşamlar (Çev. C. Ener Sılay). İstanbul: İlhan Yayınevi.
• Brown, L.S. (1994). Subversive dialogs: Theory in feminist therapy. New York: Basic Books.
• Bulut, I. (1993). Ruh hastalığının aile işlevlerine etkisi. Ankara: Başbakanlık Kadın ve Sosyal Hizmetler Müsteşarlığı Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı, Ankara, Pegem A Yayıncılık.
• Campbell, L., White, J., ve Stewart, A. (2006). The relationship of psychological birth order to actual birth order. (Edt. S. Slavik ve J. Carlson). Readings in the theory of individual psychologcy, 325-335. New York: Routledge Taylor and Francis Group.
• Carfora, R. E. (2009). Codependency among only children as predicted by parenting styles practiced in family-of-origin (Unpublished master’s thesis). Smith College Scholl of Social Work, Northampton.
• Chang, S. (2018). Testing a model of codependency for college students in Taiwan based on Bowen's concept of differentiation. International Journal of Psychology, 53(2), 107-116. https://doi.org/10.1002/ijop.12271
• Cohen, J., (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences, 2. Edition, Taylor & Francis INC, New York, US. Cook, E. P. (1990). Gender ans psychological distress. Journal of Counseling & Development, 68, 371-375. https://doi.org/10.1002/j.1556-6676.1990.tb02513.x
• Corey, G. (2005). Psikolojik danışma, psikoterapi kuram ve uygulamaları, 7. Baskı. Ankara: Mentis Yayıncılık.
• Cori J. L.(2015). Var olan annenin yokluğu-Verilmeyen sevginin telafisi. (Çev. E. Akay). 4.basım, İstanbul: Okyanus Yayınları. Crothers, M., ve Warren, L. W. (1996). Parental antecedents of adult codependency. Journal of Clinical Psychology, 52, 231-239. https://doi.org/10.1002/(SICI)1097-4679(199603)52:2<231::AID JCLP14>3.0.CO;2-L
• Çakır, S.(2019). Gerçek ve psikolojik doğum sırasına göre genel aidiyet, öz-anlayış, kendini affetme, başa çıkma tutumları ve problem alanlarının incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Üsküdar üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,İstanbul.https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Çalışkan, M. (2017), Aile işlevselliğinin aile doyumuyla incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 17 (39), 59-74.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş.(2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Eckstein, D., Aycock, K. J. Sperber, M. A. McDonald, J., Van Wiesner III, V. Watts, R. E. ve Ginsburg, P. (2010). A review of 200 birth-order studies: Lifestyle characteristics. The Journal of Individual Psychology, 66(4), 408–434.
• Engel, B. (2002). Kimliksiz kadınlar. (Çev. D. Atlas). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Farrell, A. M. ve J. M. Rudd (2009). Factor analysis and discriminant validity: A brief review of some practical issues, Australia-New Zealand Marketing Academy Conference, 30 November-2 December 2009, 16(1):91-109.Australia.
• Faul, F., Erdfelder, E. ve Lang, A.-G., (2009). G*Power 3.1: Test for correlation and regression analyses flexible statistical power analysis. Behavior Research Methods, 41, 1149-1160. https://doi.org/10.3758/BRM.41.4.1149
• Fischer, J.L. ve Crawford, D.W. (1992). Codependency and parenting styles. Journal of Adolescent Research, 7 (1992), 352-363 https://doi.org/10.1177/074355489273005
• Forward, S. ve Buck, C. (2014). Zor bir ailede büyümek: Geçmişi onarmanın ve hayatı geri kazanmanın yolları. (Çev. A. Terzi). 4. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Frank, P. B. ve Golden, G.K.(1992). Blaming by naming: Battered women and the epidemic of codependence. Social Work, 37(1), 5-6.
• Fuller, J.A. ve Warner, R.M.(2000). Family stressors as predictors of codependency. Genetic, Social and General Psychology Monographs, 126 (1), 5-22
• Granello, D.H. ve Beamish, P.M. (1998). Reconceptualizing codependency in women: A sense of connectedness, not pathology. Journal of mental health counseling, 20(4), 344-358.
• Gürbüz, S.(2019). AMOS ile yapısal eşitlik modellemesi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Haaken, J.(1990). A critical analysis of the co-dependence construct. Psychiatry, 53, 396-406.
• Holder, L.M, Farnsworth, B.J. ve Wells, D.(1994). A preliminary survey of codependency traits and family of origin status of nursing students. Addictions Nursing, 6 (2), 76-80.
• Horney, K.(2010). Nevrozlar ve insan gelişimi kendini gerçekleştirme mücadelesi. (Çev.E. Erbatur). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• İkiz, F. ve Yörük, C. (2013). Öğretmen adaylarının öz-yeterlik düzeyleri ile aile işlevlerinin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1) , 225-252.
• Kalkan, M. (2005). White-Campbell psikolojik doğum sırası envanterinin geçerlik ve güvenirliği. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji, 13(3), 169-174.
• Kalkan, M. ve Koç, H. E. (2008). Psikolojik doğum sırası bireylerin stresle başa çıkma stratejilerinin yordayıcısı mıdır? Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(30), 45-59.
• Kamışlı, E. (2018). Toplumsal cinsiyet rolleri ve aile işlevselliğinin problem çözme becerilerine etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Karagöz, Y (2019). SPSS ve AMOS uygulamalı nitel-nicel-karma- bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği. İstanbul: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Kasl, C.D.(1993). Kadın, cinsellik ve bağımlılık. (Çev. L. Onat). Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Kaul, A. ve Srivastava, A. (2018). Birth order and personality. Indian Journal of Health & Wellbeing, 9(3), 377- 379.
• Kelly-Rank S. (2003). An exploratory study examining perceived codependency in a south korean college-age population. A dissertation submitted in partial fulfillment of the requirements for the doctor of philosophy health education the university of. New Mexico.
• Kiracofe, N. M. ve Kiracofe, H. N. (1990). Child-perceived parental favoritism and birth order. Individual Psychology: Journal of Adlerian Theory, Research & Practice, 46(1), 74–81.
• Lampis, J., Cataudella, S., Busonera, A. ve Skowron, E. (2017). The role of differentiation of self and dyadic adjustment in predicting codependency. Contemporary Family Therapy, 39(1), 62–72. https://doi.org/10.1007/ s10591-017-9403-4.
• Lohman, J. F., Lohman, T. G. ve Christensen, O. (1985). Psychological position and perceived sibling differences. Individual Psychology: Journal of Adlerian Theory, Research & Practice, 41(3), 313–327.
• Loring, S. ve Cowan, G.(1997). Codependency: An interpersonal phenomenon. Sex roles, 36, 115-123.
• Manaster, G.J.(2006). Family constellation meaning research and future research. Edt. S. Slavik ve J. Carlson). Readings in the theory of individual psychologcy,297-306. New York: Routledge Taylor and Francis Group.
• Mansfield, A. K., Keitner, G. I. ve Dealy, J. (2015). The family assessment device: An update. Family Process, 54(1), 82–93. https://doi.org/10.1111/famp.12080
• Marks, A.D.G., Blore, R.L., Hine, D.W. ve Dear, G.E.(2012). Development and validation of a revised measure of codependency. Australian Journal of Psychology, 64, 119-127. https://doi.org/10.1111/j.1742-9536.2011.00034.x
• Mukba, G.(2013). Üniversite öğrencilerinde ilişki bağımlılığının bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Murdock, N. L. (2012). Psikolojik danışma ve psikoterapi kuramları: Olgu sunumu yaklaşımıyla (2. Baskı), (F. Akkoyun, Çev. Ed.), Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Norwood, R. (1993). Kadın eğer çok severse. (Çev. H. Kanbur ve A.M. Yararbaş). Ankara: İnkılap Kitabevi.
• O’Gorman, P.(1993). Codependency explored: A social movement in research of definition and treatment. Psychiatric Quarterly, 64 (2),199-212
• Olver, R.R., Aries, E. ve Batgos, J. (1989). Self-other differentiation and the mother-child relationship: The effects of sex and birth order. The Journal of genetic psychology.150(3), 311-322. DOI: 10.1080/00221325.1989.9914600.
• Öner, N.(2012). Türkiye’de kullanılan psikolojik testlerden örnekler: Bir başvuru kaynağı. Yedinci baskı. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Özatça A. (2009). Ergenlerde sosyal ve duygusal yalnızlığın yordayıcısı olarak aile işlevleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. https://tez.https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Özdemir, N. (2015). Hemşirelerde karşılıklı bağımlılık ve ilişkili faktörler. (Yayınlanmamış Doktora tezi). Haliç Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Prest, L. A., Benson, M. J. ve Protinsky, H. O. (1998). Family of origin and current relationship influences on codependency. Family Process, 37, 513–528.
• Salmon, C. A. ( 2003). Birth order and relationships: friends, family, sexual partners. Human Nature, 14, 73-81. https://doi.org/10.1007/s12110-003-1017-x
• Salmon C. A., Shackelford T.K. ve Michalski R.L. (2012). Birth order, sex of child, and perceptions of parental favoritism. Pers. Individ. Differ. 52(3), 357–362. DOI:10.1016/j.paid.2011.10.033
• Sancar, S. (2017). Türk modernleşmesinin cinsiyeti: Erkekler devlet, kadınlar aile kurar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sezen, B. (2019). Psikoloji öğrencilerinin ve klinik psikologların karşılıklı bağımlılık düzeyleri ve yetişkin bağlanma boyutları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,İstanbul.https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Shek, D. T. L. (2001). The general functioning scale of the family assessment device: Does it work with Chinese adolescents? Journal of Clinical Psychology, 57(12), 1503–1516. https://doi.org/10.1002/jclp.1113
• Strakes, C. (1997). Cognitive group therapy program for codependent women: Development and effects on self-esteem, depression and coping skills. Thesis of Doctorate. Columbia University, Columbia.
• Uğurlu, N. S., Türkoğlu, B., Kuzlak, A. ve Gupta, A. (2018). Stereotypes of single and married women and men in Turkish culture. Current Psychology: Research and Reviews, 1-13. https://doi.org/10.1007/s12144-018-9920-9
• Ulusoy, Y. ve Güçray, S. S. (2017). Adaptation of composite codependency scale to Turkish: a validity and reliability study. Journal of International Social Research, 10(49). https://doi.org/10.17719/jisr.2017.1588
• Ulusoy, Y. ve Güçray, S.S. (2019). Psikodrama teknikleri ile bütünleştirilmiş etkileşim grubu uygulamasının karşılıklı bağımlılık üzerindeki etkisi. Psikiyatride Güncel Yaklasimlar,11(1):246-260. https://doi:10.18863/pgy.619107
• Veronie, L. ve Fruehstorfer, D. B. (2001). Gender, birth order and family role identification among adult children of alcoholics. Current Psychology, 20(1), 53–67. https://doi:10.1007/s12144-001-1003-6
• White, J., Campbell, L. ve Stewart, A. (1995). Associations of scores on the White-Campbell Psychological Birth Order Inventory and the Kern Lifestyle Scale. Psychological Reports, 77, 1187-1196. https://doi.org/10.2466/pr0.1995.77.3f.1187
• Wolfe, B.E.(1984). Gender ideology and phobias in women. (Edt. C.S.Widom) Sex Roles and Psyhopatology, 51-72. Newyork:Plenum Press.
• Zelvin, E.(1999). Applying relational theory to the treatment of women’s addictions. Affilia: Journal of Women in Social Work, 14 (1), 9-23. https://doi.org/10.1177/08861099922093491