Ortaokul Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersine Yönelik Tutumu ile Sosyal Sorumluluğu Arasındaki İlişkide Yaşam Doyumunun Aracılığı

Yıl 2022, , 851 - 869, 15.09.2022

Önder Eryılmaz , Handan Deveci

https://doi.org/10.17679/inuefd.1136144

Öz

Sosyal bilgiler, öğrencileri sosyal sorumluluk sahibi vatandaşlar olarak yetiştirerek onların yaşam doyumunu artırmaya katkı sağlayabilen bir ders olarak okul programlarında yer almaktadır. Bireylerin yaşam doyumları ile sosyal sorumlulukları arasında bir ilişki olduğu göz önünde bulundurulduğunda sosyal bilgiler dersine yönelik tutum ile sosyal sorumluluk arasındaki ilişkide yaşam doyumunun rolü olabileceği düşünülmektedir. Bu araştırmanın temel amacı ortaokul öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine yönelik tutumu ile sosyal sorumluluğu arasındaki ilişkide yaşam doyumunun aracı rolünün incelenmesidir. Araştırma ilişkisel tarama modelinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini farklı sosyo-ekonomik düzeye sahip yerleşim yerlerinde bulunan ortaokulların 7. sınıflarında öğrenim gören 436 ortaokul öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak Sosyal Bilgiler Dersine Yönelik Tutum Ölçeği, Çocuklar İçin Yaşam Doyumu Ölçeği ve Ortaokul Öğrencilerine Yönelik Sosyal Sorumluluk Ölçeği kullanılmıştır. Değişkenler arasındaki ilişkileri incelemek için pearson çarpım-moment korelasyon analizi, basit doğrusal regresyon analizi, Proses Makro Model ve bootstrap yönteminden yararlanılmıştır. Araştırmada ortaokul öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine yönelik tutum düzeyleri, sosyal sorumluluk düzeyleri ve yaşam doyumu düzeylerinin birbirleri arasında anlamlı ve pozitif yönde ilişki olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca ortaokul öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine yönelik tutumu ile sosyal sorumluluğu arasındaki ilişkide yaşam doyumunun kısmi aracılık etkisinin bulunduğu görülmüştür. Araştırma sonuçlarına göre öğrencilerin sosyal bilgiler dersine yönelik tutumları ile sosyal sorumlulukları arasındaki ilişkide tam aracılık rolüne sahip olabilecek değişken ya da değişkenlerin etkisinin incelenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, sosyal sorumluluk, yaşam doyumu

The Mediation Role of Life Satisfaction in the Relationship Between Middle School Students' Attitudes Towards Social Studies Course and Social Responsibility

Öz

Social studies takes place in school programs as a course that can contribute to increasing students’ life satisfaction by educating students as socially responsible citizens. Considering the relationship between the life satisfaction of individuals and their social responsibilities, it is noteworthy that life satisfaction may have a mediation role in the relationship between students’ attitudes towards social studies course and their social responsibilities. The main purpose of this study is to investigate the mediation role of life satisfaction in the relationship between middle school students’ attitudes towards social studies lessons and social responsibility. Correlational survey model was employed in the research. The study sample consists of 436 middle school students studying in the 7th grade of state schools in different socio-economic environments. Attitude Scale of Social Studies Course, the Satisfaction with Life Scale for Children and the Social Responsibility Scale for Secondary School Students were used as data collection tools. Pearson Product-Moment Correlation analysis, simple linear regression analysis, Process Macro Model and bootstrap methods were performed for the relationships between variables of the study. The results showed that there is a significant and positive relationship between the attitudes of middle school students towards the social studies course, social responsibility, and life satisfaction. As a result of the study, it was concluded that there is a partial mediation effect of life satisfaction in the relationship between the attitude of middle school students towards the social studies course and their social responsibility. Based on the results of the study, it was suggested for future research that the effect of the variable or variables that could have a full mediator role in the relationship between students' attitudes towards the social studies course and social responsibility could be investigated.

Kaynakça

• Akbay, L. (2019). İlişkisel araştırmalar. (S. Şen & i. Yıldırım, Ed.). Eğitimde araştırma yöntemleri içinde (ss.117-135). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Altay, D. & Ekşi H. (2018, 25-27 Ekim). Çocuklar için yaşam doyumu ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması [Sempozyum Sunumu]. 5. Uluslararası Eğitim Bilimleri Sempozyumu, İstanbul, Türkiye. https://www.asoscongress.com/2018istanbul/Sosyal_Beseri_idariBilimler/tammetin.php
• Antaramian, S. (2017). The importance of very high life satisfaction for students’ academic success. Cogent Education, 4(1), 1-10. https://doi.org/10.1080/2331186X.2017.1307622.
• Arslan, G. & Wong, P. T. P (2022). Measuring personal and social responsibility: An existential positive psychology approach. Journal of Happiness and Health, 2(1), 1-11. https://doi.org/10.47602/johah.v2i1.5.
• Başer, E. H. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının küresel sosyal sorumluluk düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya, Türkiye.
• Berman, S. (1990). Educating for social responsibility. Educational Leadership, 43, 75-80.
• Berman, S. & La Farge, P. (1993). Promising practices in teaching social responsibility. New York: State University of New York Press.
• Berson, M. J. (2000). Rethinking research and pedagogy in the social studies: The creation of caring connections through technology and advocacy. Theory & Research in Social Education, 28(1), 121-131.
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (Genişletilmiş 19. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Caprara, G. V. & Steca, P. (2005). Self-efficacy beliefs as determinants of prosocial bbehaviorconductive to life satisfaction across ages. Journal of Social & Clinical Psychology, 24(2), 191-217. https://doi.org/10.1521/jscp.24.2.191.62271.
• Chan, W. Y., Ou, S.R. & Reynolds, A. J. (2014). Adolescents civic engagement and adult outcomes: An examination among urban racial minorities. Journal of Youth and Adolescents, 43, 1829-1843. https://doi.org/10.1007/s10964-014-0136-5.
• Cotton Bronk, K., Hill, P. L., Lapsley, D. K., Talib, T. L. & Finch, H. (2009). Purpose, hope, and life satisfaction in three age groups. The Journal of Positive Psychology, 4(6), 500-510. https://doi.org/10.1080/17439760903271439.
• Çivitçi, A. (2009). İlköğretim öğrencilerinde yaşam doyumu: bazı kişisel ve ailesel özelliklerin rolü. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 29-52.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Dağlı, A. & Baysal, N. (2016). Yaşam doyumu ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1250-1262.
• Deveci, H. & Eryılmaz, Ö. (2016). Öğretmen adaylarının sosyal sorumluluk projesine katılımlarına ilişkin görüşleri: Let’s do it! Türkiye Örneği. International Journal of Eurasia Social Sciences, 7(25), 163-185.
• Deveci, H. & Eryılmaz, Ö. (2018). Sosyal bilgiler eğitiminde sosyal sorumluluk. (R. Turan & H. Akdağ, Ed.). Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar – III içinde (ss. 96-114). Ankara: Pegem Akademi.
• Eryılmaz, Ö. & Deveci, H. (2019). Ortaokul öğrencilerine yönelik sosyal sorumluluk ölçeğinin geliştirilmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 751-792. https://doi.org/10.29299/kefad.2019.20.02.008.
• Evin Gencel, İ. (2006). Öğrenme stilleri, deneyimsel öğrenme kuramına dayalı eğitim, tutum ve sosyal bilgiler program hedeflerine erişi düzeyi (Doktora Tezi). Dokzu Eylül Üniversitesi, İzmir, Türkiye.
• Faiz, M. (2020). The volunteering activities of social studies teachers in NGO’s and their perception of volunteering. International Journal of Psychology and Educational Studies, 7(4), 61-72. http://dx.doi.org/10.17220/ijpes.2020.04.007.
• Farman, G., Natriello, G. & Dornbusch, S. M. (1978). Social studies and motivation: High school students’ perceptions of the articulation of social studies to work, family and community. Theory and Research in Social Education, 6(3), 27-39.
• Gündoğar, D., Sallan Gül, S., Uskun, E., Demirci, S. & Keçeci, D. (2007). Üniversite öğrencilerinde yaşam doyumunu yordayan etkenlerin incelenmesi. Klinik Psikiyatri, 10, 14-27.
• Hayes, A. F. (2018). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach. New York: The Guilford Press.
• İkiz, F. E. (2020). Ruh sağlığına genel bakış, uyum ve uyumsuzluk. (F. Savi Çakar, Ed.). Yaşam dönemleri ve uyum sorunları içinde (ss. 1-26). Ankara: Pegem Akademi.
• Kaba, İ., Erol, M. & Güç, K. (2018). Yetişkin yaşam doyumu ölçeğinin geliştirilmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 1-14. https://doi.org/10.18037/ausbd.550232.
• Karagöz, Y. (2017). SPSS ve AMOS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kline, R. B. (2019). Yapısal eşitlik modellemesinin ilkeleri ve uygulaması. (Çev. Ed. S. Şen). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Korkmaz, A. N. (2022). Mutluluk üzerine: İnsan, Kentler ve Yaşam. Ankara: Siyasal Kitap.
• Lu, C., Jiang, Y., Zhao, X. & Fang, P. (2020). Will helping others also benefit you? Chinese adolescents’ altruistic personality traits and life satisfaction. Journal of Happiness Studies, 21, 1407-1425. https://doi.org/10.1007/s10902-019-00134-6.
• MEB (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686-SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf adresinden 17.06.2022 tarihinde edinilmiştir.
• Morris, P., Kan, F. & Morris, E. (2000). Education, civic participation and identity: Continuity and change in Hong Kong. Cambridge Journal of Education, 30(2), 243-262. https://doi.org/10.1080/713657148.
• Neto, F. (1993). The satisfaction with life scale: Psychometric properties in an adolescent sample. Journal of Youth and Adolescence, 22(2), 125-134.
• Onal, O., Evcil, F. Y., Doğan, E., Develi, M., Uskun,E. & Kisioğlu, A. N. (2022) The effect of loneliness and perceived social support among older adults on their life satisfaction and quality of life during the COVID-19 pandemic. Educational Gerontology, 48(7), 331-343. https://doi.org/10.1080/03601277.2022.2040206.
• Ouano, J. A. & Jasmine Nadja, P. (2012). Social goals of Filipino adolescents: Do they contribute to student life satisfaction? International Journal of Research Studies in Psychology, 1(3), 43-51.
• Öztürk, C. (2012). Sosyal bilgiler: toplumsal yaşam disiplinlerarası bir bakış. (C. Öztürk, Ed.) Sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss. 2-30). Ankara: Pegem Akademi.
• Parker, W. (2014). Social studies in elementary education. London: Pearson.
• Pavot, W. & Diener, E. (2008). The satisfaction with life scale and the emerging construct of life satisfaction. The Journal of Positive Psychology, 3(2), 137-152.
• Promislo, M. D., Giacalone, R. A. & Welch, J. (2012). Consequences of concern: Ethics, social responsibility, and well-being. Business Ethics: A European Review, 21(2), 209-219.
• Reichert, F. & Print, M. (2018). Civic participation of high school students: the effect of civic learning in school. Educational Review, 70(3), 318-341. https://doi.org/10.1080/00131911.2017.1316239.
• Rojas, M. (2006). Life satisfaction and satisfaction in domains of life: Is it simple relationship? Journal of Happiness Studies, 7, 467-497.
• Sarotar-Zizek, S., Milfelner, B. & Cancer, V. (2013). Measurement of employees subjective well-being as an aim of social responsibility. Systematic Practice and action research, 26(6), 549-560.
• Seçgin, F. & Yazıcı, F. (2018). Tarih ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının kontrol odakları ve küresel sosyal sorumluluk düzeyleri arasındaki ilişki. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(8), 1267-1292. https://doi.org/10.26466/opus.436414.
• Sönmez, V. (2010). Sosyal bilgiler öğretimi ve öğretmen kılavuzu. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sözer, E. (1998). Sosyal bilgiler programının amaçları, ilkeleri ve temel özellikleri. (G. Can Ed.). Sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss. 17-39). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Ummet, D., Ekşi, H. & Otrar, M. (2015). Altruism among university students: A study of transactional analysis ego states and life satisfaction. Anthropologist, 20(3), 625-635. https://doi.org/10.1080/09720073.2015.11891766.
• Valenzuela, S., Park, N. & Kee, K. F. (2009). Is there social capital in a social network site?: Facebook use and college students’ life satisfaction, trust, and participation. Journal of Computer-Mediated Communication, 14, 875-901.
• Van Tongeren, D. R., Green, J. D., Davis, D. E., Hook, J. N. & Hulsey, T. L. (2015). Prosociality enhances meaning in life. The Journal of Positive Psychology, 11(3), 225-236. https://doi.org/10.1080/17439760.2015.1048814.
• Yelpaze, İ. & Yakar, L. (2020). The relationship between altruism and life satisfaction: Mediator role of cognitive flexibility. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49(1), 142-162. https://doi.org/10.14812/cufej.628825.
• Zhou, Z., Shek, D.T.L., Zhu, X. & Lin, L. (2021). The influence of moral character attributes on adolescent life satisfaction: The mediating tole of responsible behavior. Child Indicators Research, 14, 1293-1313. https://doi.org/10.1007/s12187-020-09797-7.
• Zuffiano, A., Marti-Vilar, M. & Lopez-Perez, B. (2018). Prosociality and life satisfaction: A daily-diary investigation among Spanish university students. Personality and Individual Differences, 123, 17-20. http://dx.doi.org/10.1016/j.paid.2017.10.042.